Стотици хектари изгореа во општините Куманово и Старо Нагоричане изминатиов месец. Најпогодени беа селата од козјачијата каде гореше борова, дабова шума, но изгореа и површини во кумановско на повеќе локации. Проценките на штетите почнаа, општините ги испратија комисиите на терен, земјоделците изгубија обработливи површини во пониските рурални средини, претрпеа штета на имоти, изгоре добиток. Изгореа дрвја стари пет децении.

Јули, годинава беше најтоплиот месец покажаа мерењата на светски научници. Екологистите се загрижени, а земјоделците најпогодени. Директна штета трпат пчеларите од двете општини кои секоја година имаат сè понизок принос, а за наредната, поради пеплосаните територии стравуваат дека ќе се повтори најлошата 2020 кога не извадија ниту тегла мед по кошничка. Во екот на пашата, раскажуваат пчеларите временските прилики биле неповолни за пчелите. Микроклимата е уште позначајна за пчеларите.

Претседателот на здружението „Пчела“ Куманово, Горан Митевски вели дека климатските промени директно ги погодуваат пчеларите. Тој пчелари на три локации во Којнаре, Градиште и Пезово. Микроклимата е различна од сите три места што резултира со различни приноси, па така, појаснува Митевски, просечно во Којнаре има еден килограм, во Градиште седум-осум, во Пезово од 11-12 килограми. За среќа вели, медоберот го завршил пред пожарот.

– Пожарот го зафати овој дел, Мургашки рид. Доколку се измести фазата на цветање на билките што директно зависи од климата, тогаш имаме намалено нектарење, а со тоа и намален приход на мед. Пчелите ги опрашуваат растенијата, овошките што пак со годините е недоволно. Пчелата сè уште не може да се адаптира на овие страшни климатски промени, појаснува Митевски.

Трајче Денчевски има два пчеларници во двете општини Старо Нагоричане и Куманово во Сув Ора и Зебрњак со 170-тина кошници. Приносите последниве четири години се едноцифрени по кошница, но сепак повисоки во Старо Нагоричане.

– Според анализите во населено место има бетон, асфалт, за разлика од село каде целиот простор е со зеленило. Низ годините забележав помали приноси во градската средина. Климатските промени имаат влијание врз целокупното земјоделие што придонесува за намалени приноси низ годините, вели Денчевски. Пчеларите велат дека ќе се приклучат на акциите за пошумување не само на медоносни растенија, туку генерално во сите акции кои ќе се организираат од општините или државата. Невладините организации предупредуваат дека климатските промени најмногу ќе ги погодат земјоделците. Елена Николовска од „Еко-свест“, посочува дека долгите сушни периоди влијаат врз раноградинарските култури, претходниот месец овоштарниците од ресенско претрпеа штета, претходните години излевањето на реките го преполови родот.

– Според анализата за климатски екстреми во земјава направена како дел од CBIT проектот во склоп на Министерството за животна средина, можеме да очекуваме земјата во иднина да се соочи со потопла и посушна клима. Се очекуваат и екстремни бури кои ќе предизвикаат поплави. Наглите промени во времето се тешки да се предвидат, а ова значи огромни штети и загуби за земјоделците. Пожарите како директна последица од климатските екстреми предизвикуваат огромни штети и загуби, како по природните екосистеми така и по локалните заедници. Видовме како стока и житни култури се целосно пеплосани во пожарите кои ја зафатија целата држава овој месец, ова е материјална штета која државата ќе треба да ја надомести, меѓутоа нашата држава не е финансиски подготвена да ги надомести и да се справи со сите овие штети и загуби и ова е случајот со речиси сите земји во развој и неразвиени земји, вели Николовска.

Државата, според неа, сè уште нема национален план за адаптација, односно приспособување на ранливите сектори кон овие новонастанати климатски услови со кој треба да се дефинира институционална рамка како и мерки и активности токму за адаптација и на секторот земјоделие. Извршната директорка на „Рурална Коалиција“, Лилјана Јоноски пак додава дека токму климатските промени се закана за биодиверзитетот, земјоделските екосистеми и човечка благосостојба. Според истражувањата има помали приноси во растителното производство каде што одредени сорти повеќе или не успеваат на овие простори, а во минатото давале максимални приноси. – Сведоци и на драстично намалување на приносите кај речиси сите земјоделски култури коишто се одгледуваат во државата. Ова намалување до 2025 ќе се движи до десет процени. Климатските промени за земјоделството носат двоен предизвик: од една страна земјоделството мора да ги намалува емисиите на јаглерод диоксид, метан и азот оксид во атмосферата, а од друга страна да презема мерки за адаптирање кон климатските промени чиј ефект е сè повидлив. Тоа ќе влијае и врз креирањето на земјоделските политики и стратегии, како и постепено адаптирање на правилата коишто заедничката земјоделска политика веќе ги има воведено за земјоделците коишто живеат во држави-членки на Европската Унија, а кон којашто се стремиме и ние, потенцира Јоноски. Јоноски смета дека е важно да се работи на свеста кај земјоделците, бидејќи ѝ покрај штетите, мал е процентот на земјоделците кои преземаат мерки за ублажување на климатските промени, сметајќи дека тие се сè уште далеку од нас. – За влијание врз креирањето на политиките освен неколку обиди на поголемите граѓански организации во секторот не може ни да стане збор, па согласно последните трендови во ЕУ и заедничката земјоделска политика, потребата од климатски акции за климатските промени во земјоделството и подигнување на свеста кај земјоделците за потребата од нивна директна акција на терен како и на сите нас станува нужна, рече Јоноски.

Потребна е адаптација на ранливите сектори како што е земјоделството кон сегашната состојба сметаат, граѓанските организации. Општините засега немаат законска обврска да изработуваат општински планови за адаптација, но во интерес на локалниот економски развој потребно е да се подготват планови за адаптација. Општина Старо Нагоричане има подготвено стратегија за локален економски развој и за развој на туризмот во кои има неколку мерки кои би ги ублажиле климатските промени. Климата во оваа општина може да се дефинира како умерена со изменето медитерански влијанија, богата е со вегетација која варира од ниски кон високи прегледи и генерално е чиста незагадена средина. – Како рурална општина, населението во Старо Нагоричане се занимава со традиционално земјоделство, сточарство и одгледување на традиционални земјоделски култури. Општината има потенцијал за воведување нови култури, воспоставување модели за производство на органска храна и развој на пчеларството како специфична гранка. Во тој контекст ќе биде важно да се искористат мерките за поддршка на развојот на земјоделството предвидени со Националната стратегија за земјоделство и рурален развој и да се овозможи едукација на населението за воведување нови производи и нов начин на работа, се наведува во стратегијата за ЛЕР. Меѓу стратешките цели на општината е подобрување на руралниот развој, развој на земјоделството, зголемена информираност на земјоделците, аплицирање на домашни и странски проекти, искористување и унапредување на сточарство, на производството на храна. Оттука можат да се црпат идеи за приспособување на целиот сектор земјоделство кон климатските промени. Општина Куманово во моментов подготвува нова програма за рурален развој. До крајот на годинава се очекува да биде подготвена петгодишна стратегија за рурален развој во која ќе бидат опфатени сите рурални средини во општината. Екипи од општината на терен ги согледуваат проблемите со кои се соочуваат руралните средини, подготвена е база на податоци.

Ахмет Јашаровски од одделението за локален економски развој од општина Куманово вели дека проблемите ќе се решаваат со поддршка на домашни и странски фондови. – Во стратегијата ќе бидат вклучени релевантни фактори, експерти, кои работат на проблематиката-климатски промени, ќе се земат предвид нивни размислувања. Дури и во моментов имаме податоци дека покрај инфраструктурата, земјоделците од кумановско ги загрижуваат климатските промени. Затоа ќе посветиме внимание на ублажување на овие негативни ефекти врз производството, појаснува Јашаровски. Поради зависноста од временските услови, храната е најмногу погодена од климатските промени. Затоа, организациите предлагаат паметно да се искористи земјиштето за да се обезбеди храна и во екстремни временски услови. Агро-екологијата е пример за искористување на постоечките екосистеми за да се произведе храна, во исто време ја зголемува отпорноста на посевите од наглите топлотни бранови и поплави, кои изминатава деценија станаа сè почести.

Александра Максимовска.