Author: Birc

Интервјуираше: Енис Шаќири BIRC Institute Владимир Ѓорѓевски е директор на локалната подружница на RYCO во Скопје. Во…

Интервју со Симона Славкова: Младите сакаат ЕУ да ја почувствуваат како лична перспектива Интервјуирал: Енис ШаќириBIRC Institute…

Интервјуираше: Енис ШакириBIRC Institute Раманда Шеху е мотивирана професионалка со посебен интерес за меѓународните односи и комуникацијата…

Автор: м-р Бардул Заими
Образовниот систем во Северна Македонија во ниту еден момент не изгледа дека успеал да им одолее на бројните политички турбуленции од транзицискиот период, партиските влијанија и други влијанија кои во голема мера го намалија квалитетот. Во Северна Македонија не беше создаден кохерентен систем во областа на образованието кој ќе одговара на професионализмот и максималната посветеност што ја бара оваа толку значајна општествена сфера. Напротив, постојано се забележуваат експерименти во образовните политики, моментални решенија, кои повеќе беа импровизации отколку реални обиди за суштинска трансформација, која подразбира добро осмислена законска рамка, документи изработени од професионалци и долгорочни стратегии што градат визија усогласена со глобалните развои.
Во тој контекст, експертите веќе укажуваат дека усогласувањето со европскиот концепт, односно европските закони во образовниот систем на Северна Македонија, претставува витален императив за создавање на нови динамики во високото образование во насока на подобрување на квалитетот.
Кластерот 3, кој ќе се отвори со ЕУ, го става фокусот на конкуренцијата и инклузивниот раст. Во синхронизација со овој кластер, земјите-членки треба да располагаат со законска, административна и финансиска рамка, како и со неопходните спроведувачки капацитети за да се обезбеди здраво финансиско управување со програмите за образование, обука и млади. За целосно и успешно учество во рамковните програми, земјите-членки треба да обезбедат спроведувачки капацитети во областа на истражување и технолошки развој, без да се занемари соодветниот кадар.
Во овој контекст, реформите во областа на образованието и научноистражувачката дејност не се само секторски приоритет, туку и стратешка неопходност која е директно поврзана со квалитетот на човечкиот капитал и способноста на земјата да изгради одржлива и конкурентна економија. Кластерот 3 ги опфаќа поглавјата поврзани со образованието, научноистражувачката дејност и културата (поглавја 25 и 26), додека Кластерот 1 се фокусира на владеењето на правото, етиката и демократското функционирање на институциите. Сите овие димензии имаат директно влијание врз образовниот систем.
ЦЕЛИОТ ИЗВЕШТАЈ ПРОЧИТАЈТЕ ГО ТУКА

Текстот е работен во рамки на проектот „Застапување за инклузивен развој“, финансиски поддржан од Владата на Швајцарија преку програмата Цивика мобилитас.  
Содржината на овој текст е единствена одговорност на Форум за разумни политики, ИОХН и БИРС и на ниту еден начин не може да се смета дека ги одразува гледиштата на Владата на Швајцарија, Цивика мобилитас, или организациите што ја спроведуваат.

Автор: м-р Бардул Заими
Образовниот систем во Северна Македонија во ниту еден момент не изгледа дека успеал да одолее на бројните политички турбуленции во транзицискиот период, партиските и други влијанија што во голема мера го намалија квалитетот. Не беше создаден кохерентен образовен систем што би одговарал на професионализмот и максималната посветеност што ја бара оваа толку значајна општествена сфера. Напротив, цело време се појавуваа експерименти во образовните политики, моментални решенија, кои повеќе беа импровизации отколку вистинска суштинска трансформација со добро осмислена законска рамка, документи изработени од стручњаци и долгорочни стратегии со визија во согласност со глобалниот развој.
По повеќе од три децении од почетокот на транзицијата, Северна Македонија сè уште се соочува со длабоки предизвици поврзани со преминот од реформи што главно се засноваа на краткорочни политички интереси, кон одржливи и професионални реформи базирани на експертиза. Овој процес е особено важен во секторот на високото образование, каде политичките влијанија и недостатокот на континуитет ја поткопаа довербата, квалитетот и ефикасноста на образовниот систем.
Експертите во областа на образованието укажуваат дека една од клучните пречки за суштинските реформи во високото образование е отсуството на широк и стабилен политички консензус што може да заштити и да имплементира долгорочни стратегии без дневнополитички интервенции. Регионалните искуства, како што е словенечкиот модел, покажуваат дека успехот на структурните реформи произлегува од континуирани политики, вклучување на академската заедница и поддршка од државните институции во подолг временски период.
Во согласност со овие потреби, Северна Македонија направи конкретни чекори со формирањето на 6 ноември 2024 година на Националното координативно тело за реформи во високото образование – сеопфатен ентитет што ги обединува претставниците на државните институции, универзитетите, бизнисот и граѓанското општество, со мандат да ја врати квалитетата, стандардизацијата и инвестициите во науката и истражувањето. Ова тело има за цел да започне длабока структурна реформа, подготвувајќи конкретни предлози за подобрување на образовниот систем во наредните 18 месеци.
Сепак, предизвиците остануваат големи. Извештаите на Европската комисија за 2023 и 2024 година[1], како и анализите на меѓународните организации како УНДП и ОЕЦД/СИГМА, ја истакнуваат недостигот од технички и човечки капацитети, политизацијата на универзитетите и фрагментацијата на законодавството како фактори што го попречуваат консолидирањето на реформите во високото образование. Без надминување на овие бариери, според експертите, Северна Македонија ќе продолжи да се соочува со предизвици во изградбата на деполитизирани, независни и одговорни институции кон академската заедница и општеството.
ЦЕЛАТА СТУДИЈА МОЖЕ ДА ЈА ПРОЧИТАТЕ ТУКА

Текстот е работен во рамки на проектот „Застапување за инклузивен развој“, финансиски поддржан од Владата на Швајцарија преку програмата Цивика мобилитас.  
Содржината на овој текст е единствена одговорност на Форум за разумни политики, ИОХН и БИРС и на ниту еден начин не може да се смета дека ги одразува гледиштата на Владата на Швајцарија, Цивика мобилитас, или организациите што ја спроведуваат.

Технологијата го обликува начинот на размислување и тоа бара не само промена на методите на предавање, туку и на самиот пристап кон образованието. Универзитетот треба да се трансформира од место кое само дистрибуира знаење во лабораторија каде што значењето се гради заеднички. Во спротивно, знаењето ризикува да падне на нивоа кои веќе не служат ниту за општествена конкуренција. Wesch, исто така, ја критикува употребата на технологијата во наставата, велејќи дека често го одвлекува вниманието на студентот и го оттргнува од суштинските проблеми. Образованието сѐ повеќе се перципира како пазарен производ.
Пишува: Ахмед Ќазими
Michael Wesch (2008) ги анализираше предизвиците на високото образование во модерната епоха и забележа дека денешната генерација е поинаква – силно се потпира на технологијата и поради тоа знаењето го перцепира на поинаков начин.Според него, високото образование не може да биде одвоено од секојдневниот живот и работа на младите. Технологијата го обликува начинот на размислување и тоа бара не само промена на методите на предавање, туку и на самиот пристап кон образованието. Универзитетот треба да се трансформира од место кое само дистрибуира знаење во лабораторија каде што значењето се гради заеднички. Во спротивно, знаењето ризикува да падне на нивоа кои веќе не служат ниту за општествена конкуренција.Wesch, исто така, ја критикува употребата на технологијата во наставата, велејќи дека често го одвлекува вниманието на студентот и го оттргнува од суштинските проблеми.Образованието сѐ повеќе се перципира како пазарен производ.
Во фокусот е економската димензија, каде образованието се третира како „стока“ што ја зголемува ефикасноста на економијата во услови на глобална конкуренција. Во овој контекст, реформите имаат за цел создавање на „заеднички пазар на образование“. Таа логика доведе до тоа универзитетите да се однесуваат како пазарно ориентирани организации, исто како и секоја друга јавна услуга.
Но, може ли универзитетот да се спореди со производна линија во фабрика?И во универзитетскиот систем имаме „влез“ (професори, студенти, простории и услови за работа) и се очекува квалитетен „излез“ (диплома, знаење). Но, дали ова е вистинскиот начин на размислување? Дали клиентот (студентот што плаќа) секогаш е „во право“? Може ли на овој начин да се управува со квалитетот?
Примената на неолибералните принципи во високото образование донесе видливи последици:

пад на квалитетот на услугите,

намалување на работните места,

зголемување на школарините (самофинансирање),

зголемување на соодносот студент–професор,

поголемо оптоварување за наставниците, често на сметка на научно-истражувачката работа.

Универзитетите се натпреваруваат за повеќе студенти бидејќи тоа носи повеќе средства.Vodičar (2013) прашува: Дали универзитетот треба да биде место каде се формира економски успешен човек или човек што знае да размислува?Американските експерти не се изненадени што многу млади кои се успешни во технолошката сфера не биле успешни студенти.
Ова отвора сериозни прашања за тоа што всушност претставува „успех“ и како го замислуваме образованието во свет под влијание на технологијата и пазарот.
Глобалното учество во образованието е во пораст и е поттикнато од демографскиот и економскиот раст, како и од промените во јавните политики. Истовремено, нашето население се менува и старее. Со зголемената глобална мобилност, се случуваат драматични промени во географијата на глобалните извори на таленти. Ова е глобално вложување обликувано од геополитички фактори. Успехот (или неуспехот) на ова вложување е показател за капацитетот за производство на знаење и привлекување на таленти.
Геополитичките тензии се придружени со конкуренција (и соработка) во полето на знаењето и науката – што претставува темел на економиите на 21 век. Индустрија 4.0 и 5.0 го трансформираат трудот и пазарот на труд. Повеќето нови работни места се во глобални сектори со високи квалификации, но постои постојана потреба и за вработување со средни и ниски квалификации (Hazelkorn, 2023)
Текстот е работен во рамки на проектот „Застапување за инклузивен развој“, финансиски поддржан од Владата на Швајцарија преку програмата Цивика мобилитас.  
Содржината на овој текст е единствена одговорност на Форум за разумни политики, ИОХН и БИРС и на ниту еден начин не може да се смета дека ги одразува гледиштата на Владата на Швајцарија, Цивика мобилитас, или организациите што ја спроведуваат.