CMPG

Министерката за образование и наука, Весна Јаневска, најави воспоставување централен дигитален регистар за сите државно стипендирани студенти кои студираат или студирале во странство. Регистарот ќе овозможи поефикасно следење на нивниот академски и професионален статус. Според Јаневска, целта е нивно поефикасно вклучување на домашниот пазар на труд и во научно-истражувачките институции.
„Целта е да го искористиме нивниот потенцијал и да ги поврземе со компаниите и универзитетите во државата. Со овој регистар ќе знаеме дали студентите се вратиле, дали дипломирале и каде се ангажирани“, изјави Јаневска.
Овој регистар е една од клучните препораки содржани во неодамнешната анализа на Форумот за разумни политики (ФРП) „Густа плетка: за потребата од вмрежување на образованието, науката и економијата базирана на знаење“. Во анализата се нотира недостаток на правна и институционална рамка за систематско следење на кадарот што се образува во странство. Документот повикува на измени на Законот за високо образование, со цел воспоставување законски основ за информациски систем што би го опфатил целосниот академски и контакт-профил на македонските студенти надвор од државата.
Според Јаневска, регистарот ќе биде доброволен во делот на јавната видливост на профилите, со што ќе се овозможи студентите да бидат препознаени од заинтересирани институции, вклучувајќи универзитети, стопански комори и истражувачки центри.
Обврските за стипендистите по дипломирањето се исто така прецизирани: тие ќе мора да работат во Северна Македонија двојно подолго од времетраењето на нивните студии. Ако во рок од шест месеци по враќањето не им се понуди соодветна работа, обврската престанува. За оние што ќе најдат работа во странство, дозволено е времено задржување од максимум три години, по што мора да се вратат или да ги вратат добиените средства.
„Доколку одлучат да не се вратат во државата, ќе мора да ги вратат средствата што Министерството им ги исплатило, и тоа најдоцна две години по завршувањето на студиите. Во минатото се бараше враќање на десеткратно поголем износ, што беше неприменливо“, рече Јаневска, додавајќи дека околу 50% од досегашните 400 стипендисти се веќе вратени и ангажирани во приватниот сектор.
Конкурсите за новите стипендии за академската 2025/2026 година се веќе објавени. Финансирањето покрива до 40.000 американски долари за школарина на универзитетите рангирани на Шангајската листа, како и дополнителни трошоци за живот, сместување и превоз.
Покрај регистарот, анализата на ФРП предлага и воведување субвенции за компании што ќе вработуваат повратници од странство со дефицитарни квалификации. Предлогот предвидува вклучување на Министерствата за труд, економија и финансии во креирање мерки за поттикнување на ангажман на високо квалификуван кадар – било од дијаспората, било странски експерти – со цел подобрување на конкурентноста на домашната економија.
Со ваквите чекори, властите се обидуваат да ги надминат слабостите на претходните програми, кога недостигот од координација и законска основа овозможуваше дел од стипендистите трајно да останат во странство, без да го вратат вложениот јавен ресурс.
Инаку, анализата „Густа плетка: за потребата од вмрежување на образованието, науката и економијата базирана на знаење“ е изработена во рамки на проектот „Застапување за инклузивен развој“, што го спроведуваат три партнерски организации – Форум за разумни политики, Институтот за општествени и хуманистички науки и Балканскиот институт за регионална соработка (БИРС).
Проектот, финансиски поддржан од Владата на Швајцарија преку програмата Цивика мобилитас, има за цел подигнување на свеста кај стручната и пошироката јавност за доследна примена на Болоњскиот процес, особено неговата темелна вредност – мобилноста, преку измени на Законот за високо образование. Главната цел е да се придонесе за подобро и поквалитетно високо образование, длабоко интегрирано во економските текови во државата и надвор од неа, каде истражувањето и науката се преточуваат во реалниот сектор и стануваат составен дел од креирањето јавни политики. Така, младите успешни студенти би добиле стабилно академско и економско прибежиште, што би придонело и кон намалување на одливот на мозоци.

Текстот е работен во рамки на проектот „Застапување за инклузивен развој“, финансиски поддржан од Владата на Швајцарија преку програмата Цивика мобилитас.  
Содржината на овој текст е единствена одговорност на Форум за разумни политики, ИОХН и БИРС и на ниту еден начин не може да се смета дека ги одразува гледиштата на Владата на Швајцарија, Цивика мобилитас, или организациите што ја спроведуваат.

Втората секторска работилница за Младински политики се одржа на 07.05.2025 година во просториите на Младински Совет Прилеп.

На работилницата беа присутни претставници од Општина Прилеп, невладини организации и млади лица кои се активно вклучени во процесот на развој на младинските политики.
Главната цел на работилницата беше презентацијата на секторското истражување кое што е во завршна фаза. Учесниците имаа можност да дискутираат за препораките содржани во анализата и да споделат свои видувања и предлози за унапредување на младинските политики во општината.
Претставниците од општината ја нагласија важноста од активно младинско учество и заедничко креирање на политики кои ќе ги одразуваат реалните потреби на младите. Се разговараше за можностите за вклучување на младите во процесите на донесување одлуки на локално ниво, како и за креирање на нови програми кои ќе го поддржат младинскиот активизам.
Во текот на работилницата, учесниците се насочија кон клучните точки од истражувањето, кои вклучуваат подобрување на образованието, зголемување на можностите за вработување и зајакнување на младинските организации. Воедно беа разгледани и предизвиците со кои се соочуваат младите при реализирање на своите идеи и проекти.
Оваа активност е дел од проектот „Младински политики по мерка на младите“, поддржан од Владата на Швајцарија преку Цивика Мобилитас.

Со голема радост ве информираме дека на 28.04.2025 година, во Општина Струмица се одржа свечено доделување на сертификати за жените кои успешно го завршија курсот за козметичари, со модули педикир и маникир, како и надградба и декорација на нокти.

Овие обуки беа организирани со цел економско јакнење на жените и нивно активно вклучување на пазарот на трудот. Сите курсистки покажаа посветеност и одлучност, а стекнатите вештини се чекор поблиску до нивната професионална и економска независност.

Жените од Струмица го направија првиот чекор кон својата професионална иднина. Овој курс претставуваше повеќе од обука — беше можност за личен раст, градење нови вештини и отворање врати кон самовработување и економска независност. Сите курсистки покажаа исклучителна посветеност и желба за напредок. Веруваме дека ова е само почеток на нивната успешна приказна!

Им честитаме на сите учеснички и им посакуваме многу успех во понатамошниот професионален развој!

Курсевите се дел од партнерскиот проект: ,,Гласот и учеството на жените и младите во: Креирање јавни политики и овозможувачка средина за граѓанско учество.“ се спроведува од „Женска граѓанска иницијатива АНТИКО“, Скопје и проектните партнери Здружението „СЕКОГАШ СОЖИВОТ“– с. Канатларци – Прилеп и „ЗОК АДРИОН“, Желино. Поддржан од Владата на Швајцарија преку Civica Mobilitas

Мислењата кои се изразени овде се на Здружението ,,Секогаш Соживот” не нужно ги одразуваат ставовите на Швајцарската Влада, Цивика мобилитас или организациите што ја спроведуваат.

Со големо задоволство ве известуваме дека на 24.04.2025 година започнаа бесплатниот курс во општина Кичево. Обуката се одвиваат во две групи – една за маникир и педикир и една за шминкање.

Преку овие обуки да им овозможиме на жените стекнување нови вештини и знаења, со што ќе се зголемат нивните можности за вработување, самовработување и самостоен економски развој.

Обуките се одвиваат во пријатна и поттикнувачка атмосфера, под менторство на искусни обучувачи, а интересот и мотивацијата на учесничките претставуваат силна потврда дека ваквите програми се од исклучителна важност за развој.

Им посакуваме успешна и инспиративна обука на сите учеснички, со надеж дека стекнатите вештини ќе бидат темел за нивниот понатамошен личен и професионален напредок.

Курсевите се дел од партнерскиот проект: ,,Гласот и учеството на жените и младите во: Креирање јавни политики и овозможувачка средина за граѓанско учество.“ се спроведува од „Женска граѓанска иницијатива АНТИКО“, Скопје и проектните партнери Здружението „СЕКОГАШ СОЖИВОТ“– с. Канатларци – Прилеп и „ЗОК АДРИОН“, Желино. Поддржан од Владата на Швајцарија преку Civica Mobilitas

Мислењата кои се изразени овде се на Здружението ,,Секогаш Соживот” не нужно ги одразуваат ставовите на Швајцарската Влада, Цивика мобилитас или организациите што ја спроведуваат.

На 28 март 2025 година, во село Канатларци, општина Прилеп, успешно ја реализиравме информативната и едукативна сесија на тема: „Фацилитација за олеснување на пристапот до микрофинансирање за жени претприемачи“.

Целта на оваа сесија беше да им се доближат на жените информации и можности за користење финансиски услуги и поддршка за развој на сопствен бизнис. Учесничките имаа можност да се информираат за начините на користење финансиски ресурси преку претставување на концептот на микрофинансирање и програмите за микрозаеми, со цел да ги искористат овие механизми за сопствен економски напредок.

Наши гости и предавачи беа претставници од Халк Банк АД Скопје – филијала Прилеп, Директорот Игор Томески и агент за кредити Виктор Кадинец.

На настанот присуствуваа заинтересирани жени од руралната заедница, кои имаа можност да добијат корисни информации, да поставуваат прашања и да се запознаат со конкретни можности и услови за микрофинансирање и микрозаеми. Посебно задоволство ни беше што дел од присутните беа и нашите курсистки, кои успешно ги завршија обуки што ги организиравме и добија сертификати за стекнати вештини. За нив оваа сесија беше одлична можност да се информираат како да започнат сопствен бизнис и да ги искористат достапните финансиски програми за жени претприемачи.

Активноста беше успешно спроведена и предизвика голем интерес кај учесничките, со надеж дека ќе придонесе кон нивно економско јакнење и охрабрување за започнување или проширување на сопствен бизнис.

Организиравме во рамките на партнерскиот проект „Гласот и учеството на жените и младите во: Креирање јавни политики и овозможувачка средина за граѓанско учество“, што се спроведува од „Женска граѓанска иницијатива АНТИКО“ – Скопје, во соработка со проектните партнери „СЕКОГАШ СОЖИВОТ“ – с. Канатларци – Прилеп и „ЗОК АДРИОН“ – Желино, а со поддршка од Владата на Швајцарија преку Civica Mobilitas.

Цивика мобилитас е проект на Владата на Швајцарија, кој го спроведуваат МЦМС,НИРАС и ФЦГ. Мислењата кои се изразени овде се на Здружението “Секогаш Соживот не нужно ги одразуваат ставовите на Швајцарската Влада, Цивика мобилитас или организациите што ја спроведуваат.

По повод Светскиот ден на здравјето 7 април, годинава под мотото „Здрави почетоци, надежна иднина“, ХЕРА – Асоцијација за здравствена едукација и истражување, заедно со Здружение за еманципација, солидарност и еднаквост на жените – ЕСЕ, Иницијативата за правата на жените од Шуто Оризари и Здружението за поддршка на луѓето што…

На консултативната работилница, матичните лекари специјалисти по семејна медицина дискутираа за можностите, потребите и потенцијалните пречки за нивно вклучување во спроведувањето на Програмата за скрининг на рак на грлото на матката. Лекарите се согласија дека треба да играат активна улога во програмата – преку здравствена едукација на жените, земање ПАП…

„Безбедносниот сектор е синоним за тајност. Тајни операции, тајни служби, тајно следење, тајни агенти. Транспарентноста во овој сектор се смета за оксиморон, а отчетноста – за невозможна мисија“. Вака почнува докуемнатецот на Институтот БИРЦ, произведен со поддршка на од Женевскиот центар за управување со безбедносниот сектор – ДКАФ, каде се третираат реформите на безбедносниот сектор и нивните влијание во севкупниот демократски развој на државата.
[embedded content]
Ѕидовите на тајноста околу работата на безбедносниот сектор беа изградени во име на националната безбедност. Јавноста немаше никаков увид во информациите за да не се загрози безбедноста на државата. Оваа состојба беше особено изразена за време на Студената војна. По 90-тите години, со распадот на Советскиот Сојуз и бранот на демократизација што го зафати светот, овие ѕидови делумно се урнаа. Тоа доведе до откривање на низа скандали за кои јавноста претходно немаше никакви информации.
Надзорот на безбедносниот сектор е исклучително значаен

Методи Хаџи-Јанев, експерт за безбедносни прашања и универзитетски професор, е ангажиран од Женевскиот центар за управување со безбедносниот сектор – ДКАФ, каде што спроведува обуки и работилници за претставници на граѓански организации и медиуми. Целта е да се поттикне ефективен граѓански надзор над разузнавањето и безбедноста. Тој е и дел од C3I, организација што разви индикатори за мерење на успешноста на разузнавачко-безбедносниот сектор, со фокус на транспарентноста, отчетноста и ефективноста.
„Надзорот на безбедносниот сектор во демократските земји е исклучително значаен бидејќи овој сектор акумулира огромна моќ, каква што нема ниту една друга институција. За да се спречи злоупотреба на таа моќ, потребен е надзор кој ќе делува како коректор и ќе ја насочува во вистинска насока“, вели Хаџи-Јанев.
Злоупотребите на безбедносниот сектор ја истакнаа потребата од поефективен надзор, поставувајќи ја оваа тема како клучен предуслов за нормално функционирање на една држава. Сепак, овој надзор не е лесна задача.
„Пречките за надзор варираат меѓу општествата и можат да бидат одраз на културолошки, историски или политички фактори“, истакнува Хаџи-Јанев.
Александар Стојановски е автор на студија за транспарентноста и отчетноста на британските, македонските и словенските тајни служби, изработена во рамките на програмата на ДКАФ за реформи во разузнавачкиот сектор. Тој заклучува дека балансот меѓу тајноста и транспарентноста останува контроверзна тема.
„Во 2023 година направивме компаративна анализа за тоа како тајните служби комуницираат со јавноста. Ги споредивме македонските, словенските и британските служби. Нашите служби немаат ист степен на отвореност како оние во Западна Европа, особено во Велика Британија, но не се ни целосно затворени“, вели Стојановски
Потребни се законски основи за контрола на службите

Безбедносниот сектор во Северна Македонија помина низ повеќе реформи, кои создадоа рамка за демократско функционирање и заштита на граѓанските права. Актуелното законодавство нуди простор за подобрен надзор и поголема транспарентност, но реформите бараат континуиран и инклузивен процес со учество на сите релевантни чинители.
„Потребни се законски основи за контрола на службите. Актуелните закони не се лоши, но проблем е имплементацијата. Тешко се добиваат безбедносни сертификати, дури и за оние што се овластени за надзор. Исто така, треба да се едуцираат вработените во службите дека подлежат на контрола и дека мора да бидат отчетни“, вели Искра Коровешовска, уредник во ТВ Алфа.
И покрај напредокот, безбедносниот сектор во Северна Македонија сè уште е обвиткан со тајност, слично како и во регионот и пошироко, каде националната безбедност често има предност пред човековите права.
„Нашите служби се делумно отворени – имаат веб-сајтови, годишни извештаи и одредена комуникација со јавноста. Агенцијата за разузнавање, на пример, дава информации за своите активности. Но, во споредба со МИ5 и МИ6 од Велика Британија, каде има поотворен пристап и алатки за вклучување на граѓаните, ние сме далеку зад нив“, вели Стојановски.
Искра Коровешовска објаснува дека „транспарентноста не значи откривање тајни, туку градење доверба меѓу граѓаните и службите преку соработка со медиумите и граѓанскиот сектор.“
Ефективниот надзор е клучен за поголема транспарентност и отчетност
Aleksandar Stojanovski
Без квалитетен надзор, тајноста во безбедносниот сектор може да стане загрижувачка, особено во време на глобални конфликти кои ја зголемуваат опасноста по безбедноста. Ефективниот надзор е клучен за поголема транспарентност и отчетност, но бара конкретни чекори.
„Прво треба да се подигне свеста, а потоа да се градат капацитети. Дебатата треба да објасни зошто е важна транспарентноста и какви се нејзините придобивки за националната безбедност“, вели професорот Методи Хаџи-Јанев.
Стојановски, пак, истакнува дека „медиумите имаат одреден капацитет да ја следат работата на службите, но тој треба да се зголеми. Граѓанскиот сектор, пак, сè уште е ограничен во оваа област.“
Собранието и владата играат важна улога во надзорот, но граѓанските организации и медиумите се подеднакво значајни за независен надзор. Транспарентноста подразбира јавност и достапност, додека отчетноста бара механизми за одговорност. Овие принципи се дел од Патоказот со индикатори развиен од ДКАФ, кој служи како алатка за мерење на напредокот во разузнавачко-безбедносниот сектор.
„Индикаторите се резултат на опсежен процес со работилници и анализи. Тие помагаат да се зголеми транспарентноста и да се намалат сомнежите кај јавноста, истовремено обезбедувајќи ефикасност во работата на службите“, вели Хаџи-Јанев.
Ефективноста на граѓанскиот надзор зависи од капацитетот на медиумите и невладините организации. Во Северна Македонија, малку медиуми имаат ресурси за длабински анализи, а граѓанските организации не се доволно специјализирани. Обуките, како оние на ДКАФ, се клучни за подобрување на овој капацитет.

Една од учесниците на овие обуке е и Коровешовска. Таа вели: „Медиумите имаат минимален капацитет за надзор. По 20 години работа, дури минатата година, преку обуките на ДКАФ, научив како да ја покривам работата на службите. Тоа покажува колку ни недостасуваат едуцирани новинари.“
Стојановски подвлекува дека „обуките на ДКАФ се основа за граѓанските организации и медиумите да ја разберат работата на службите и да ја подобрат својата надзорна улога.“
Транспарентноста и отчетноста се столбовите на доброто управување со безбедносниот сектор. Иако има напредок, потребни се дополнителни напори. Граѓанските организации и медиумите, со својата независност, остануваат клучни за иднината на овој процес.
(Документарецот е реализиран во април 2024 година)

Во рамките на проектот „Младински политики по мерка на младите“  беа изготвени 3 секторски анализи на темите:

 Главна цел на проектот:
Проектот „Младински политики по мерка на младите“ има за цел вклучување на граѓанските организации во развојот на политики и процесите на донесување одлуки преку соработка и дијалог со властите
Носител на проектот е Про Локал а Младински Совет Прилеп е еден од 9те партнери.
Оваа активност е резултат на проектот ,,Младински политики по мерка на младите”. Проектот е поддржан од владата на Швајцарија преку Цивика мобилитас.
#civicamobilitas #chinmk