CMGGA

Денес гостувавме во утринската програма на ТВ АЛФА !

Разговаравме за тоа колку е важно правилното постапување со био-отпадот и како преку мали секојдневни чекори можеме да придонесеме кон почиста животна средина.

Истакнавме зошто био-отпадот претставува голем дел од комуналниот отпад, кои се ризиците кога завршува на депонии, но и какви можности нуди за компостирање, производство на органско ѓубриво и развој на циркуларната економија.

Благодарност до ТВ Алфа за поканата и можноста да ја споделиме пораката дека секоја промена започнува од нас самите!

Погледнете од прилогот

Проект во рамки на #CivicaMobilitas со поддршка на #CHinMK

Спроведуван од:
Resource Environmental Center – REC North Macedonia во партнерство со Center for Environmental Democracy – Florozon & Eco – Logic

youtube.com/watch?feature=shared&fbclid=IwY2xjawMvR7dleHRuA2FlbQIxMQABHrj-tY4QdRS0-Dl9y1-wwvt1mjLuNk3ENy8qz0YnFAB6xt5gEnsAFPFsXwCK_aem_QTHjjzwU1qaFFS7PZfwgvg&v=iqxeEBh2m1s

Во нашето секојдневие често не размислуваме каде завршуваат органските остатоци од храната, земјоделските производи или отпадот од градините и парковите. Но токму овој вид отпад — познат како био-отпад претставува значителен дел од вкупниот комунален отпад што се создава во домаќинствата, установите, угостителските објекти, градините и пазарите на земјоделски производи. Станува збор за органски отпад, како што се остатоци од храна, расипано овошје и зеленчук, талог од кафе, хартиени салфетки со остатоци од храна, треви, лисја, гранки и градинарски отпад кој се распаѓа по природен пат. Во Северна Македонија, био-отпадот сочинува до 40-50% од вкупниот отпад што завршува на депониите, што укажува на неговата нагласена присутност.
За жал, овој тип отпад најчесто се третира како обичен комунален отпад, без никаква селекција, и завршува на несоодветни депонии каде што создава значителни штетни емисии и придонесува за климатските промени. Имено, неправилното складирање и третирање на био-отпадот доведува до создавање на метан –стакленички гас кој има значителен удел во глобалното затоплување. Дополнително, био-отпадот што се разградува неконтролирано на отворено емитува непријатни миризби и привлекува штетници, што претставува ризик за јавното здравје и квалитетот на животната средина. Затоа, неопходно е да се воспостават функционални системи за негово одделно собирање и селекција, почнувајќи од самите граѓани и нивните домаќинства. Одвојувањето на био-отпадот е првиот чекор кон воспоставување на циркуларна економија во која отпадот се третира како ресурс.Селектираниот био-отпад може да се искористи за производство на компост – природно органско ѓубриво со висока хранлива вредност за почвата, или пак да се пренамени во биогас кој се користи како обновлив извор на енергија. На тој начин, од материјал што инаку би завршил на депонија, се добиваат производи со висока економска и еколошка вредност. Воедно, со развивање на системи за управување со био-отпадот се отвораат можности за нови зелени работни места, особено во секторите на социјалното претприемништво, земјоделството и енергетиката.
Клучен предуслов за успешно управување со био-отпадот е подигнувањето на јавната свест и информираноста кај граѓаните. Во таа смисла,  потребно е да се разбере дека био-отпадот не е безвреден, туку напротив – претставува важен ресурс кој ако соодветно е искористен може да ја намали потребата од хемиски ѓубрива, да ја подобри почвената структура и да го намали притисокот врз депониите. Во време кога климатските предизвици се сѐ понагласени, а урбаните средини се соочуваат со зголемен обем на отпад, управувањето со био-отпадот станува не само еколошка обврска, туку и прашање на одржлив развој и општествена одговорност. Затоа, важно е оваа тема да биде поставена високо на агендата на локалните власти, институциите и граѓанските организации, а секој граѓанин да стане активен дел од решението.
 
 
 
Оваа статија  е подготвена во рамките на Проектот „Граѓански активизам за остварување на циркуларна економија во управувањето со органски отпад“спроведуван од Центар за ресурси во животна средина (РЕЦ) – Северна Македонија,  Еко Логик и Флорозон – Центар за еколошка демократија и е поддржано од Владата на Швајцарија преку Цивика мобилитас
Содржината на оваа статија е единствена одговорност на Центар за ресурси во животна средина (РЕЦ) – Северна Македонија, Еко Логик и Флорозон – Центар за еколошка демократија  и на ниту еден начин не може да се смета дека ги одразува гледиштата на владата на Швајцарија, Цивика мобилитас, или организациите што ја спроведуваат.

Хелсиншкиот комитет за човекови права и Комисијата за спречување и заштита од дискриминација (КСЗД) застапувани од Адвокатското друштво „Зефиќ Јакимовска и партнери“, поднесе тужба од јавен интерес до надлежниот суд против Владата на Република Северна Македонија и Министерството за здравство, поради системска и продолжена дискриминација врз индивидуалните земјоделки, осигуренички во системот на задолжително здравствено осигурување.
Тужбата е поднесена како дел од проектот „Еднаквост сега – Зајакнување на маргинализираните заедници за социјална инклузија и недискриминација“, финансиски поддржан од владата на Швајцарија, преку Цивика Мобилитас, со грантови за граѓански ангажман.
Случајот се однесува на правната празнина со која се исклучуваат индивидуалните земјоделки од правото на платено породилно отсуство и боледување и покрај тоа што редовно плаќаат здравствено и социјално осигурување. Со ова, жените земјоделки се ставаат во нееднаква положба во споредба со останатите осигуреници, што претставува интерсекциска дискриминација по основ на пол, род, личен статус и припадност на маргинализирана група.
Комисијата за спречување и заштита од дискриминација веќе утврди постоење на продолжена и индиректна дискриминација од страна на Министерството за здравство, како и дека постојниот законски модел создава нееднаквост и несигурност за оваа ранлива категорија. по претставка поднесена од Мрежата за заштита од дискриминација.
Иако Владата од 2023, секоја година носи програма за поддршка на социјалната сигурност на жените кои вршат земјоделска дејност, податоците покажуваат дека тие мерки се неефикасни, несистемски и нецелосно применети – од вкупно 10 барања, за две години, биле одобрени само две барања за поддршка.
Хелсиншкиот комитет и Комисијата за спречување и заштита од дискриминација преку оваа тужба бараат измени и дополнување на Законот за здравствено осигурување, со цел обезбедување еднаков третман за жените земјоделки во системот на здравствена заштита. Поконкретно да се  утврди дискриминацијата, судот да наложи измени на Законот за здравствено осигурување (чл. 13, 14, 16, 17 и 18) и да се обезбеди еднаков третман за индивидуалните земјоделки во остварувањето на нивните права.
Комисијата и Хелсиншкиот комитет сметаат дека системската правна нееднаквост мора итно да се надмине со законски измени, со што конечно ќе се овозможи реална и остварлива заштита на работничките и репродуктивните права на индивидуалните земјоделки.
Оваа постапка е од јавен интерес и ја повикуваме јавноста, институциите и медиумите да ја следат и поддржат борбата против дискриминацијата на жените земјоделки, бидејќи сегашната програма на Министерството за земјоделство, преку која земјоделките треба да аплицираат за надоместоци, не претставува системско решение.

Мислењата кои се изразени овде не нужно ги одразуваат ставовите на швајцарската влада, Цивика мобилитас или организациите што го спроведуваат проектот.

На 2 јули 2025 во Хотел Парк Неготино ја реализиравме првата од три презентации – сесии посветени на запознавање на медицинскиот персонал со протоколот за опфат и третман на лицата со попреченост.

✅ Веќе знаете дека овие настани и целата иницијатива е овозможена во рамки на проектот со наслов “Соочување со предизвиците и стигматизацијата“, во рамки на проектот на Civica Mobilitas Цивика мобилитас кој е финансиран од Владата на Швајцарија 🇨🇭, преку Embassy of Switzerland in North Macedonia a кој го спроведуваат Македонскиот центар за меѓународна соработка (МЦМС), НИРАС од Данска и ФЦГ Шведска.

✅ Искуство, препораки преплетени со случки од почетоците на група лекари и медицински пероснал кои се случиле кога некој од лекарите незнаејќи како и на кој начин да пристапи на некое лице со попреченост покажувале доза на “стигматизација“, НО НЕ затоа што сакале или ја имале намерата да го стигматизираат тоа лице со попреченост, туку баш напротив да не му зададат болка или дополнителен стрес на тоа лице.

✅ Прва од лекарите кои се одважија и подготвија своја презентација беше д-р Розјана Николова Јанева 🩺која е гинеколог и укажа на своите почетоци и првите средби при преглед на кориснички од ДЦ на Порака Неготино од Неготино.Д-р Розјана преку своја презентација даде свој личен пример но и препораки како и на кој начин би требало да се реализира еден конкретен и квалитетен гинеколшки преглед на женско лице со попреченост, посебно на лице со пречки во менталниот развој.

✅ Со свој став и видување па и препораки се приклучи и д-р Аспарух Димковски 🩺 чија што специјалност е стоматологијата и кој веќе долги години е и матичен сотматолог на лицата со пречки во менталниот развој на ДЦ Порака Неготино во Неготино.

✅ Свои видувања и сугестии дадоа и присутните лица со попреченост, нивни старатели поставувајќи прашања, но давајќи свои гледишта како да се подготви едно лице за преглед кај одреден лекар.

✅ Скоро па сите дадоа свој коментар за разликите кои постојат во јавното и приватното здравство, а тоа е насока во која ние како носители на оваа иницијатива би требало да ги насочиме своите сугестии и препораки.

✅ Свој искрен став и препорака стигна и од г-дин Петров Ване дел од асоцијацијата на здруженија на лица со ретки болести за вметнување на дел во предлог измените на Законот за здравствена заштита, посебно во Законот за Мој Термин.Сите учесници имаа што да кажат и препорачаат за остварување на целта на нашава иницијатива.

✅ Благодарност до сите кои го исполнија денот со потребни – конкретни препораки кои ќе бидат вметнати во прирачникот кој ќе се изработи во периодот кој следи.🙏

Civica MobilitasВлада на Република Северна МакедонијаМакедонски центар за меѓународна соработка – МЦМСМинистерство за здравство / Ministria e ShëndetësisëМинистерство за труд и социјална политикаMinistry of Digital TransformationМинистерство за локална самоуправаОпштина ВелесОпштина Кавадарци / Municipality of KavadarciPoraka NegotinoЗдружение на лица со церебрална парализа и други попречености – ВелесЕко-Живот, Eco-Life KavadarciEmbassy of Switzerland in North Macedonia

Како изгледа кога три граѓански организации здружуваат сили за да им овозможат на младите да станат двигатели на промени? Како изгледа кога Eзерото станува училница, а бродот подиум за гласот на младоста и науката? Проектот „Да учиме за климатските промени“ ја даде токму таа можност за генерациите кои учат, соработуваат, замислуваат решенија и храбро чекорат кон одржлива иднина.
Спроведуван од Извидничко поречанскиот одред „Крсте Јон“ – Струга, здружението Центар за одржлив развој на заедницата – Дебар и Регионалниот зелен центар – Охрид, поддржан од Цивика мобилитас преку Владата на Швајцарија, проектот е фокусиран на децата и младите од Струга, Охрид и Дебар. Иницијативата ги надмина бариерите на возраста, јазикот и општинските граници, градејќи една заедничка мрежа на знаење, емпатија и акција.

Една од серијата активности што ја обележаа оваа иницијатива започна со дводневна обука во Струга, каде 30 млади учесници добија основа за проектна работа: од анализа на повикот, дефинирање цели, до изработка на логичка рамка и составување буџет. За многумина ова беше првпат да се запознаат со концептите кои се темел на граѓанското дејствување. „Беше многу интересно, имаше дружење, тимска работа, многу искуства што инаку не би ги очекувала од секојдневниот живот, ако не бевме на проектов“, вели Мина Краљ, (13 години) учесничка од Струга. „Сега веќе имам некое познавање за тоа како се пишува проект, и тоа ме прави посигурна“.
Оваа обука беше вовед во петдневниот младински камп за климатски промени. Динамично, едукативно и емотивно искуство во кое младите го продолжија започнатото. Нивната задача беше амбициозна односно, да осмислат по една проектна апликација за климатски прашања, што реално може да се спроведе во нивните општини. Но, уште поважно беше да создадат нешто свое, нешто што ги одразува нивните грижи и нивните соништа.

Во секоја активност, започнувајќи од утринските вежби за фокус и смирување, до креирањето на визуелни презентации, се чувствуваше посветеноста на тимот. Една од учесничките, Јана Танаскоска од с.Калишта, струшко вели: „Ми беше првпат да учествувам во ваков проект. Сара, нашата обучувачка, ни даде простор да зборуваме сите, и ми се допадна што истовремено преведуваше и на македонски и на албански јазик. Кампот најмногу ќе го паметам по дружењето, но и по тоа што научивме колку е важно да можеш да напишеш и да спроведеш идеја“. Младите не беа само учесници туку и автори. Една група предложи еко-иницијатива за Вишни, мало планинско село каде често се остава отпад од посетителите. Нивните предлози беа поставување соларни штекери, организирање работилници, подигање на свеста меѓу жителите и посетителите. „Сакаме да покажеме дека и ние од Струга знаеме што се случува во светот“, додаде Јана. Редон Јајага, (17 години) од Дебар, опишува како за него кампот бил вистинска пресвртница: „Научив многу, не само за проектите, туку и за себе. По природа сум затворен тип, а тука стекнав пријатели, почнав и по малку да зборувам македонски. Најголем предизвик не ми беше буџетот, туку како да најдеме решение за сите проблеми“.

Во текот на кампот, младите развиваа свои идеи и правеа цртежи со лична визуализација на светот што сакаат да го изградат. И кога на крајот беше време за презентирање, секој глас звучеше храбро и сигурно. Некои проекти се насочија кон заштита на животински видови во изумирање, други кон рециклажа и чистење, трети кон локално застапување. Она што ги обединуваше сите беше желбата за промена и иницијативата што доаѓа од самите нив.
Кулминацијата на неделата беше 21 јуни – Денот на Охридското Езеро. На бродот „Галеб“, на Езерото, се одржа регионален настан кој ги обедини науката, граѓанскиот сектор, институциите, младите и нивните семејства. Тоа не беше обичен настан, туку жива, симболична слика на она што го претставува овој проект или заедништво и решителност.

„Започнавме со работилници во училиштата, инициравме дискусии, направивме 45 објави што стигнаа до над 45.000 луѓе. Младите сакаат да се вклучат, треба само да им се даде можност,“ рече Ана Бојаџиева, координаторка од Регионалниот зелен центар – Охрид.
Панел-дискусијата на бродот беше водена од експертот за управување со води, Дејан Пановски, кој истакна дека Денот на Езерото, востановен во 2000 година од македонско-албанскиот одбор, е симбол на прекуграничната соработка и заедничката грижа за природниот ресурс. Во панелот учествуваше и д-р Орхидеја Тасевска од Хидробиолошкиот завод од Охрид, која ги истакна сериозните предизвици со кои се соочува Езерото: пад на водостојот, зголемен притисок врз автохтоните видови, нарушување на биолошката рамнотежа. „Секоја капка што ќе ја изгубиме денес, може да биде ненадоместлива утре“, рече таа, посочувајќи на потребата од итна акција. „За мене највпечатливо беше тоа што младите не само што беа таму, тие зборуваа, имаа идеи и беа слушнати“, додаде Душица Боева, експерт за Аква култура. „Тоа што го видов на бродот не беше само панел-дискусија, туку тоа беше заедничка грижа и подадена рака меѓу генерации“.

Проектот „Да учиме за климатските промени“ успешно ги руши бариерите, генерациски, национални и институционални. Ја потврдува важноста на секој поединец, особено на младите, во заштитата на нашето најскапоцено наследство – природата и водата. Се зајакнуваат капацитетите на младите, се градат мостови меѓу заедниците, се овозможува реална микро-поддршка за нивни проекти.
Во еден миг, бродот стоеше закотвен со поглед кон стариот дел на Охрид. Над него небо, под него Езерото, а на него, млади што се смеат, слушаат, предлагаат, и експерти, претставници на локалната власт, и родители кои им ја даваат најголемата поддршка за вклучување во иницијативи за заштита на животната средина.
На крајот од оваа извонредна недела, не остана само споменот од дружбата, знаењето и енергијата, туку и нешто многу поважно: чувство на моќ кај младите дека тие можат да иницираат вистински промени. Во нивните очи се гледаше одлучноста, во нивните идеи – решенија, а во нивниот ангажман иднината што сите ја посакуваме.

И како што рече Душица И. Боева „Токму младите се двигатели на промените и клучни актери во креирањето на идни политики“. Преку лични сведоштва и креативни еко-иницијативи, тие покажаа дека ангажманот на новите генерации не е само инспиративен туку и ефикасен.
Проектот „Да учиме за климатските промени“  отвори простор за учење, создаде заедница или мрежа на млади луѓе кои размислуваат, дејствуваат и ја гледаат иднината не како предизвик, туку како можност што започнува со нив. Нам ни останува да ги следиме нивните чекори и да сведочиме на патот од идеја до реализација.

Од 25 до 27 јуни во Гевгелија, Цивика мобилитас ја организираше овогодишната Средба за вмрежување, која собра над 80 претставници од граѓански организации од целата земја, како и претставници од институции, донатори и меѓународни организации. Средбата беше простор за искрен и ангажиран дијалог, за споделување искуства и заедничко барање решенија за предизвиците во локалното владеење.

Во фокусот беа теми како:
• подобрување на соработката меѓу ГО и општините,
• обновување на Граѓанската платформа,
• функционирањето на Советот за соработка,
• инклузивност, транспарентност и финансирање на ГО на локално ниво,
• довербата и учеството на граѓаните во процесите на одлучување.

Говорите и дискусиите на амбасадорката на Швајцарија НЕ Вероник Улман, министерот за локална самоуправа Златко Перински, заменик директорката на ЗЕЛС Ардита Дема-Мехмети и бројни претставници од ГО беа поттик за размислување, но и за акција. Соработката, координацијата и обединетиот глас на граѓанскиот сектор се клуч за влијание врз јавните политики, особено во пресрет на претстојните локални избори.

Средбата заврши со силна порака:
Само преку отворен дијалог, взаемна почит и здружени напори можеме да изградиме поинклузивна, транспарентна и одговорна локална власт.

Погледнете дел од атмосферата и енергијата што ја споделивме во Гевгелија

РЕЦ, како една од организациите грантисти на Civica Mobilitas, ја имаше честа заедно со партнерите – Eco – Logic и Center for Environmental Democracy – Florozon да учествува на средбата за вмрежување во Гевгелија .

Беше вистинско задоволство да се слушнат различни мислења и искуства по важни теми, особено за животната средина во агендите на кандидатите за локалните избори 2025 .

Во фокусот беше и улогата на граѓанскиот сектор, Министерството за локална самоуправа, ЗЕЛС, како и градоначалниците и советниците во унапредувањето на локалните политики.

Владата во првата година од мандатот покажува умерена динамика на реализирање, а некои од политиките за структурните реформи се директно спротивставени на прокламираната цел.

Што е сработено, кои се ризиците, какви се очекувањата?

Следењето на владините ветувања е поддржано од Civica Mobilitas.

Соопштение за медиуми
КОМПАС: Мониторинг на Владините ветувања (2024-2028)

Finance Think, во партнерство во Македонскиот центар за граѓанско образование, Македонското лекарско друштво и Младинскиот образовен форум, ја претставува надградената мониторинг рамка КОМПАС за системско следење на реализацијата на владините ветувања за периодот 2024–2028. Оваа рамка ја надградува претходната верзија која го мапираше економскиот напредок во периодот 2020–2024.
Платформата „КОМПАС“ (https://kompas.financethink.mk) ја следи реализацијата на вкупно 139 ветувања, распоредени во пет приоритетни области: социо-економија, образование, здравство, млади и родова еднаквост.
Вкупен напредок: умерено исполнување со значајни разлики по области
Од вкупните ветувања, досега се целосно реализирани 18 (13%), додека 51 ветување (37%) се во насока на исполнување. Најголем напредок е постигнат во областа на образованието, каде 24% од ветувањата се исполнети, а 70% се во тек. Зад него следат социо-економските политики и политиките за млади, со по 9% реализирани ветувања. Реализацијата во здравство има поумерена динамика, три ветувања се реализирани и 5 во насока на исполнување. Најмал прогрес е забележан во областа на родовата еднаквост, каде што нема ниту едно активно или реализирано ветување (График 1).
График 1: Исполнетост по области

Социо-економски политики: Делумен напредок, но со потенцијални ризици
Од 43 мапирани ветувања, 4 се исполнети, а 12 се во насока на исполнување. Реализираните ветувања вклучуваат: непроменети даночни стапки на личен доход и добивка, неоданочување на реинвестирана добивка и зголемување на пензиите за 5,000 денари. Во насока на исполнување, најголем дел се од областа стабилни финансии кои придонесуваат кон макроекономска стабилност како раст на БДП, контрола на инфлацијата, намалување на јавниот долг и невработеноста, зголемени инвестиции и креирање нови работни места.
Од аспект на исполнетост, иако бројот на целосно исполнети ветувања е релативно мал, мерките кои се во насока на исполнување се задоволителни. Поголема причина за загриженост се ветувањата чие исполнување се движи во спротивна насока, особено затоа што тие претставуваат клучни структурни реформи. Станува збор за ветувањата поврзани со намалување на буџетскиот дефицит под 3% од БДП, намалување на сивата економија, зголемување на продуктивноста, поддршка на извозот и умерен пораст на платите во јавниот сектор.
Дополнителен предизвик претставува усогласеноста на владините приоритети со реалните потреби и очекувања на граѓаните. Според последното истражување „Што е клучно за подобрување на квалитетот на живот?“, граѓаните идентификуваат дека услугите за грижа на стари лица и деца старски домови и детски градинки), се оценети како недоволно достапни, а често и скапи. Додека квалитетот на патната инфраструктура и јавниот транспорт се оценети со најлош квалитет. Истовремено, највисока поддршка добиваат ветувањата за отворање нови работни места, капитални инвестиции и проширување на капацитетите за детска грижа. Од друга страна, поддршката за зголемување на платите во јавната администрација е ниска, дури и со голем процент на негативен став по однос на зголемувањето на платите, а зголемувањето од 16,8% во 2024 е дури и над даденото ветување за пораст согласно растот на економијата.
Во наредниот период, неопходно е да се задржи фокусот врз ветувањата чие исполнување е веќе започнато, со цел тие да се довршат во разумен рок. Особено внимание треба да се посвети на ветувањата чие реализирање започна позитивно до крајот на 2024 година, но покажуваат ризици од отстапување во првиот квартал на 2025 – како што се стапката на инфлација и поголема наплата на средства во државниот буџет, како и подоброто усогласување на владините приоритети со очекувањата и реалните потреби на граѓаните.
Образование: највисок степен на реализација
Од 37 мапирани ветувања, исполнети се 9, а 26 се во насока на исполнување, што укажува на силна динамика на активностите. Ветувањата кои се реализирани или се во насока на исполнување вклучуваат зголемување на буџетот за образование (на 3.79% од БДП), ревизија на Концепцијата за основно образование, поддршка за успешни училишта, како и проширување на мерките за образовна инклузија. Иако е направен почетен чекор во реформата на високото образование, реализацијата на ветувањата во овој сегмент останува најслаба. Одредени ветувања, како воведување СТЕМ концепт и отворање центар за обука на наставници, сè уште не се реализирани или отпочнати. Дел од ветувањата не се транспонирани во стратешките документи на МОН, ниту се ревидирани и преформулирани во насока да соодветствуваат на тековните политики на МОН што укажува на потреба од поголема усогласеност меѓу Владината програма и реалните капацитети на системот. Сепак, воспоставувањето индикатори за следење на имплементацијата е позитивен чекор кон поефикасен мониторинг.
Здравство: ограничен напредок со важни почетоци
Од 31 ветување, реализирани се 3, а 5 се во насока на исполнување. Тие вклучуваат: зголемување на капитацискиот бод за лекарите од примарната здравствена заштита, укинување на позициите економски директори, како и воведување девет нови генерички лекови на позитивната листа по подолг временски период. Започнат е процесот на вработување на околу 1,018 здравствени работници кои досега беа ангажирани по договор на дело во јавните здравствени установи (ЈЗУ). Иако процесот е во тек, истиот се соочува со одредени административни предизвици кои го забавуваат. Исто така, започнати се и постапките за вработување на приватните специјализанти во јавното здравство. Паралелно се спроведуваат проекти за реновирање на неколку здравствени установи и набавка на нова медицинска опрема за дијагностика и третман во повеќе здравствени центри.
Сепак, предизвиците остануваат значајни: темелна реформа на примарната здравствена заштита и другите нивоа на здравствениот систем, регионализација на болниците, недостиг од здравствен кадар, дигитална трансформација и воспоставување одржлив систем за долготрајна нега.  Дополнително, перцепциите на граѓаните откриваат значајна неусогласеност меѓу очекувањата и реалноста. Граѓаните оценуваат ограничена достапност до специјалистичка здравствена заштита, недоволно квалитетна инфраструктура и високи лични трошоци за лекови и здравствени услуги. Овие наоди укажуваат дека мерките во здравствениот сектор мора да бидат поусогласени со реалните потреби на граѓаните, со акцент на подобрување на пристапноста, квалитетот и финансиската заштита. Целта е да се воспостави модерен, ефикасен и одржлив здравствен систем, со јасни стандарди, подобра инфраструктура и кадровски потенцијал, кој ќе одговори на очекувањата на граѓаните и ќе обезбеди квалитетна здравствена услуга на сите нивоа
Млади: институционален напредок, недоволно спроведување конкретни ветувања
Следени се 15 ветувања, од кои 2 се исполнети, 8 се во насока на исполнување, а 5 не се реализирани. Иако е формирано ново Министерство за социјална политика, демографија и млади, како и Центар за истражување на младински прашања – што претставува значајна институционална новина – најавените конкретни ветувања, како ваучери од 250 евра за електронски уреди за студенти, М-апликација за младински стандард или проектот „Купи куќа за млади“, сè уште не се исполнети.
Од друга страна, започнати се иницијативи за реновирање на студентски домови и зголемена финансиска поддршка за млади земјоделци. Ваквите резултати упатуваат на потребата од јасни рокови, зајакнати институционални капацитети. Исто така, приоритизирањето на мерките треба да се совпаѓа со реалните потребите на граѓаните и младите, како што е поддршката од 80% за подобрување на условите за домување, 63% за мерката „Купи куќа за млади“ и 73% за финансиска поддршка на млади претприемачи, меѓу останатите.
Вкупната акција е поддржана од Владата на Швајцарија преку Цивика мобилитас. Цивика мобилитас е проект на Владата на Швајцарија, кој го спроведуваат МЦМС, НИРАС и ФЦГ. Мислењата кои се изразени овде не нужно ги одразуваат ставовите на Швајцарската Влада, Цивика мобилитас или организациите што ја спроведуваат.

Во текот на месец мај 2025, младите од Југоисточниот регион активно се вклучија во едукативни активности организирани во рамки на проектот „Младинска мрежа за финансиска писменост на Југоистокот“.
Во Up Hub Струмица се одржа дебата на тема поврзана со пензискиот систем. Во рамките на дебатата, учесниците ги споделија своите ставови и размислувања за принципот на генерациска одговорност како модел на финансирање на пензиите, а имаа можност да научат повеќе за трите пензиски столбови во државата. Посебен интерес во дебатата предизвика улогата на институциите и економската стабилност како предуслов за одржливост на системот. Оваа дебата беше организирана од страна на Промо Идеа Струмица – Носител на проектот.
Од страна на партнерите Новус од Струмица, беше организирана инфо сесија со млади од регионот на која се разговараше за теми како што се буџетирање, штедење и носење одговорни финансиски одлуки – важни аспекти на секојдневниот живот кои често изостануваат од формалното образование.

Проектот „Младинска мрежа за финансиска писменост на Југоистокот“  е поддржан од Владата на Швајцарија преку програмата Civica Mobilitas, а го спроведуваат здруженијата Промо Идеа Струмица, Новус Струмица и КРУНА Плус – Радовиш.