Вести од граѓанските организации

Изминатиот викенд, Фондација Метаморфозис активно учествуваше во подготовките за студиската сесија „Open your AIs“, што ќе се одржи во јуни во Европскиот младински центар во Стразбур, под покровителство на Советот на Европа.

Оваа студиска сесија претставува можност за младите да ги истражат клучните прашања поврзани со етиката и одговорната употреба на вештачката интелигенција. Преку размена на идеи, дискусии и практични активности, учесниците ќе креираат алатки, стратегии и препораки кои ќе можат директно да ги применат во работата на младинските организации.
Студиска сесија е организирана во рамките на програмата Youth for Democracy во соработка со Connect International со партнерот Curiosite Centre de Formation и експертизата на Фондација Метаморфозис.

Со нетрпение очекуваме да се сретнеме со 20 млади лидери од цела Европа и заедно да придонесеме кон изградба на поинклузивна и праведна дигитална иднина, заснована на заштита на човековите права.
Повикот за учество е отворен до 9-ти мај. Повеќе информации има на следниот линк.

Date:
28/04/2025

Горди сме да го споделиме првиот билтен на проектот GreenLead, кој содржи информации за првите активности спроведени од шесте партнери од Шпанија, Словенија, Грција и Македонија. Меѓу активностите се вклучени: партнерскиот состанок во Теруел (Шпанија), спроведеното истражување и изготвениот извештај за состојбата на зелената транзиција на малите и средни претпријатија во четирите земји​. Проектот е […]

Горди сме да го споделиме првиот билтен на проектот GreenLead, кој содржи информации за првите активности спроведени од шесте партнери од Шпанија, Словенија, Грција и Македонија. Меѓу активностите се вклучени: партнерскиот состанок во Теруел (Шпанија), спроведеното истражување и изготвениот извештај за состојбата на зелената транзиција на малите и средни претпријатија во четирите земји​.Проектот е ко-финансиран од Европската Унија преку програмата Еразмус+ и има за цел да ја поддржи зелената транзиција на европските МСП преку развој на нови профили на „Зелен лидер“ и иновативна обука за едукатори и бизниси.Македонскиот партнер во проектот е Еко Логик, кој активно учествува во сите активности и придонесува кон градење на поодржлива и поконкурентна економија во Европа.Следете нè за повеќе информации и наредните чекори на GreenLead!

OTHER Publications for adults

Во свет каде што одржливоста станува сè поважна, Eco Logic со гордост е дел од проектот „Тренери за одржливост“ – кофинансиран од програмата Еразмус+. Во партнерство со организации од Германија (WNB e.V.), Италија (CSCI Novara) и Кипар (Synthesis), работиме на развој на иновативни образовни материјали и алатки кои ќе ги поттикнат идните генерации да станат […]
Read more

Програмата за обука е прилагодена за општинските вработени ширум Европа. Тој е дизајниран да ги опреми поединците од различни сектори во општините со знаења и вештини потребни за ефективно да се поттикнат иницијативите за одржливост и зелена транзиција. Преку модулите, учесниците ќе ги истражуваат клучните концепти и практични стратегии за спроведување на одржливи практики во […]
Read more

The GREEEN project is more than just an initiative—it’s a movement that equips young minds with the tools to create lasting environmental change. Coordinated by Eco Logic and supported by partner organizations across Europe, this project is actively shaping the next generation of eco-entrepreneurs, educators, and sustainability advocates. Building Capacity for a Greener Future At […]
Read more

По повеќе од две години посветена соработка, проектот InterGreen успешно се завршува, оставајќи значајно влијание врз општините во шест европски земји: Франција, Италија, Португалија, Грција, Кипар и Македонија. Овој проект, ко-финансиран од Европската Унија преку програмата Еразмус+, имаше за цел да ги зајакне зелените вештини и да овозможи поодржливи локални заедници. Главни резултати: Интерактивна едукативна […]
Read more

Со влегувањето во 2025 година, проектот InterGreen продолжува со активностите за промоција на одржливоста и зајакнување на зелените вештини на општинските службеници во шест европски држави: Португалија, Италија, Франција, Грција, Кипар и Македонија. Овој проект е ко-финансиран од Европската Унија во рамки на програмата Еразмус+, а неговата цел е да им помогне на општините да […]
Read more

Во рамки на ГЕА проектот, беше подготвен краток водич кој има за цел да ги поттикне возрасните на создавање и практикување одржливи навики. Овој водич содржи практични совети кои преку едноставни промени можат да придонесат за поодржлива иднина за сите нас. Што содржи водичот? Водичот ги опфаќа следниве теми: Достапност и јазици Водичот е достапен […]
Read more

Во рамки на проектот „Надзор и цензура во Западен Балкан“ финансиски поддржан од БИРН – Балканска истражувачка репортерска мрежа и од  Фондациите Отворено општество – Западен Балкан, беше спроведена кампања „Дали знаеш дека те следат?“ на социјалните мрежи.
Целта на кампањата е подигнување на свеста за начините на надзор и цензура. Кампањата детално ги опишува клучните аспекти на надзор и цензура од страна на државни и други актери во земјите на Западен Балкан и нивните краткорочни и долгорочни последици врз маргинализираните и ранливите групи, како и на сите граѓани во општеството.

Компанијата „Пакомак“, која веќе 15 години се занимава со селекција и преработка на отпад од пакување, се сретна со претставници на граѓански организации поддржани од Цивика мобилитас за да ја зајакнат соработката и да го подобрат системот за селекција на отпадот. Средбата се одржа на 24 април 2025 година во просториите на Македонскиот центар за меѓународна соработка (МЦМС).
Претставникот на „Пакомак“, Ико Брдароски, презентираше тековните активности, потенцирајќи ги инвестициите во инфраструктура и едукација на граѓаните за значењето на рециклирањето. Еден од клучните проекти на компанијата е воспоставувањето смарт систем за управување со отпад од пакување, во соработка со Швајцарската амбасада. Проектот трае 38 месеци и подразбира инсталација на 70 вендинг машини за поврат на амбалажа, како и развој на софтвер и сензори за мониторирање на исполнетоста на контејнерите.

„Пакомак соработува со 68 општини во земјава, што е околу 80% покриеност на национално ниво. Во моментов, сите 1700 контејнери со кои располагаат имаат вградено сензори кои сигнализираат колку се исполнети, што овозможува оптимизација на рутите за собирање на отпадот и намалување на трошоците“, истакна Брдароски, дополнувајќи дека Македонија е првата земја во Европа со 100% покриеност со ваков смарт систем. Тој додаде дека е планирано дополнително поставување на 80 вендинг машини во наредните три до четири години. „Кога бројот на вендинг машини ќе достигне 200, системот ќе премине од сегашниот модел со ‘зелени поени’ на паричен депозит, модел кој веќе успешно функционира во многу западноевропски земји“, рече Брдароски.
Покрај инвестициите во инфраструктурата, „Пакомак“ спроведува и низа активности за едукација и подигнување на јавната свест преку рекламни и промотивни материјали во маркети, училишта и шопинг центри. „Иако законски буџетот за едукативни активности е ограничен на 5-15%, потребна е синергија со локалните компании и организации за ефикасно ширење на еколошката свест“, потенцираше Брдароски.

Претставниците на граѓанските организации посочија дека е неопходна подобра координација помеѓу комуналните претпријатија и општините, особено за унифицирање на регионалниот пристап кон отпадот. Бојана Станојевска од Центарот за климатски промени истакна дека „примарната селекција на пластика треба постепено да се воведува во сите домаќинства, паралелно со воведувањето на вендинг машините“, додавајќи дека проектите финансирани од Цивика мобилитас активно работат на создавање навики за селекција и примарно сортирање кај граѓаните.
Како успешен пример за ангажираност на малите општини во селекцијата на отпадот беа наведени Крива Паланка, Босилово и особено Берово, каде според Брдароски, „околу половина од домаќинствата активно ги користат контејнерите“.
Емилиа Героска од организацијата Про Локал предложи интензивирање на соработката со училиштата од Пелагонискиот регион, додека Јасмина П. Нешкоска од Еко Логик предложи „да се размисли за креативни начини за анимација на учениците и повторно активирање на машините кои се поставени во училиштата, но не се користат доволно“. Претставниците на организациите се согласија дека добар начин за мотивирање на учениците организирање натпревари помеѓу училиштата за најдобри резултати во селектирањето и рециклирањето на отпадот.

„Месечно добиваме по 1000 нови корисници на вендинг машините, без да го зголемиме нивниот број. Тоа е доказ дека интересот кај граѓаните постои, само треба дополнително да се поттикне и навиките да останат“, заклучи Брдароски. Во таа насока е и воведувањето на оптичка линија за селекција на отпад, со поддршка од Швајцарската влада. „Денес селекцијата е мануелна и достигнува капацитет од околу еден тон дневно. Со новата автоматска линија ќе можеме да селектираме и до 10 тони отпад на ден“, истакна Брдароски.
Учесниците ја завршија средбата со договор дека ќе ги продолжат дискусиите за време на претстојната Средба за вмрежување, и ќе отвораат можности за нови соработки во областа на управувањето со отпадот и заштитата на животната средина.

Следно >

Поврзани:

Во периодот од 25-27 април 2025 год. во месноста Катлановска Брезница, Скопје се организираше 52 меморијал “Марко Граорковски“ во организација на извидничко поречанскиот одред “Јадран“ од Скопје. На оваа извидничка акција учество земаа повеќе од сто извидници од Република Македонија и претставниците на извиднички одред “Димитар Влахов“ од Велес. Тие…

Во рамките на проектот „Иновативно антикорупциско застапување и младинско ангажирање во Северна Македонија“,

реализиравме студиска посета во Босна и Херцеговина. Целта на оваа посета беше да се зајакнат знаењата и вештините на претставници на младинските и студентските организации во борбата против
корупцијата и да се научат успешни модели и стратегии кои се применуваат во регионот.
Учесниците имаа шанса да се запознаат со локалните активисти и експерти кои веќе работат на терен во борбата против корупцијата, разменувајќи искуства и учејќи од нивните практики. Се зборуваше за важноста на транспарентноста, отчетноста и вклучувањето на младите како активни носители на промени во заедниците.
Клучните теми на оваа студиска посета вклучуваа:
· Развој на иновативни антикорупциски решенија
· Вклучување на младите во донесување одлуки и антикорупциски процеси
· Стратешки пристапи за зголемување на свеста и јавната ангажираност во борбата против корупцијата
Од оваа посета, учесниците добија нови перспективи и практични решенија што ќе ги применат во своите заедници, за да продолжат со антикорупциските напори и да работат на создавање на поотчетни и праведни општества.
Младите се движечка сила за позитивни промени, заедно можеме да се бориме против корупцијата и да креираме подобро општество.
Оваа активност е поддржана од проектот Иновативно антикорупциско застапување и младинско ангажирање во Северна Македонија финансиран од Европската Унија и СЕЛДИ нет. Искажаните содржини се единствена одговорност на Младински Совет Прилеп и не нужно ги одразуваат гледиштата на Европската Унија и СЕЛДИ нет.

Денес во Finance Think имавме чест да го удостоиме Амбасадорот на Република Казахстан, н.е. Сатибалди Буршаков, заедно со советникот г. Каират Ахметалим.

Посетата се одржа со цел продлабочено запознавање со активностите на Амбасадата во домените на економијата и енергетиката, како и претставување на нашата работа и #истражувачки фокус.

Разговаравме за можностите за идна #соработка и размена на искуства, со заедничка амбиција за продлабочување на економските врски меѓу двете земји.

Во рамките на проектот „Интеграција на Западен Балкан во единствениот дигитален пазар на ЕУ“, кој има за цел унапредување на стандардите за дигитални права во регионот на Западен Балкан и поддршка на неговата интеграција во единствениот дигитален пазар, на 24 април 2025 година, Фондацијата Метаморфозис организираше еднодневна обука на тема „Импликации од Законот за дигитални услуги на ЕУ на граѓанските организации и истражувачките новинари во Северна Македонија“.
Обуката се одржа во просториите на Фондацијата Метаморфозис во Скопје и собра претставници на граѓански организации и медиуми. Настанот започна со регистрација и неформално вмрежување, по што следеше воведна сесија посветена на основите на Законот за дигитални услуги на ЕУ (Digital Service Act – DSA) и неговите главни принципи на транспарентност, одговорност и заштита на корисниците, како и неговото влијание врз слободата на изразување и дигиталните права.

Во продолжение на обуката, беа претставени клучните наоди од истражувањето за импликациите од Законот за дигитални услуги на ЕУ врз граѓанските организации и истражувачките новинари во Северна Македонија, со посебен фокус на предизвиците и ризиците врзани со дигиталните платформи, доверливите пријавувачи и алгоритамското модерирање.
Во последниот дел од обуката, учесниците работеа во групи на формулирање предлози и приоритети за застапување во контекст на имплементацијата на Законот за дигитални услуги на ЕУ во Северна Македонија.
На самиот крај, обучувачките проф. д-р Елизабета Тошева и проф. д-р Ана Секуловска Ј. ги презентираа препораките од истражувањето и заедничките заклучоци и следните чекори.

Настанот имаше интерактивен карактер и овозможи плодна дискусија и размена на знаења, искуства и идеи за тоа како граѓанското општество и медиумите можат проактивно да се вклучат во процесот на усогласување со европските дигитални регулативи.
Истражувањето „Импликации од Законот за дигитални услуги на ЕУ на граѓанските организации и истражувачките новинари во Северна Македонија“, кои воедно го спроведоа обучувачките во рамките на проектот „Интеграција на Западен Балкан во единствениот дигитален пазар на ЕУ“, е достапно на следниот линк.
Проектот „Интеграција на Западен Балкан во единствениот дигитален пазар на ЕУ“ е финансиран од Фондациите Отворено општество – Западен Балкан, а го спроведуваат Партнери Србија (Србија), Фондација Метаморфозис (Северна Македонија), Зошто не? (Босна и Херцеговина), НВО 35 mm (Црна Гора), Women in TechKosovo (Косово) и Институт за демократија и медијација (Албанија).

Северна Македонија е во процес на реформи на своето медиумско законодавство, со цел да се усогласи со стандардите на Европската унија (ЕУ). Фондацијата Метаморфозис ја поздравува иницијативата на Владата на Република Северна Македонија за усогласување на националното медиумско законодавство со европските стандарди, особено во контекст на Поглавјето 23, Правосудство и темелни права и Европскиот закон за слобода на медиумите (ЕМФА). Иако предложените измени на Законот за медиуми може да претстават чекор во вистинската насока со проширување на регулаторната рамка кон онлајн медиумите, за нив се јавува загриженост дека само делумно ги решаваат системските прашања во медиумската сфера и не се во согласност со одредбите на ЕМФА. Поради тоа, повикуваме на сеопфатен, инклузивен процес на реформи насочен кон усвојување на нов Закон за медиуми кој целосно ги одразува европските норми и обезбедува заштита на слободата на медиумите, уредничката независност и правата на новинарите.
Дополнително, иако нов Закон за медиумите веќе беше подготвен со помош на експерти од ЕУ во претходните години, од непознати причини и без да се даде јавно објаснување, Владата одлучи само да го измени постоечкиот стар закон кој се однесува само на дел од проблемите, наместо да предложи нов сеопфатен закон.
Во овој документ се оценуваат предложените промени, истакнувајќи го напредокот и постојаните предизвици и се нудат препораки за да се обезбеди сеопфатна слобода на медиумите и усогласување со директивите на ЕУ.

Фото: Мета.мк (архива)
Измените во Законот за медиуми кој е во фаза на второ читање во Собранието и го мина надлежниот комисиски филтер, има за цел, како што напишала Владата и надлежното министерство – да го исполни Патоказот за реформи во делот на Поглавје 23 и да изврши усогласување со европското закoнодавство, со тоа што овојпат ги вметнува онлајн медиумите во регулираната сфера. Иако со последните амандмани се испочитувани дел од барањата од јавните расправи, сепак овие измени се само делумно усогласување со европското законодавство, што значи парцијално решение

Пишува: Теофил Блажевски
Измените во Законот за медиуми што е во фаза на второ читање во Собранието, се однесуваат најмногу на внесување на онлајн медиумите во легислативата, нешто што е барање на самите сопственици на онлајн медиумите, но и дел од современото европско законодавство, конкретно со Европскиот акт за слобода на медиумите познат како ЕМФА (European Media Freedom Act – EMFA).
Откако се отвори оваа тема што најмногу ја туркаа уште во време на претходната влада порталите што припаѓаат во Здружението за заштита и унапредување на интернет медиумите ONLINEMEDIA.MK, но и откако и новинарските здруженија и Самостојниот синдикат на новинари и медиумски работници (ССНМ), отстапија од ставот дека нема потреба од регулација на порталите – тој став беше и став на ЕУ се до пред некоја година – Министерството за дигитална трансформација (МДТ), подготви измени на Законот за медиуми. Овие измени беа подготвени уште лани при крај на годината, но откако еснафските организации и експерти побараа јавна расправа, таа траеше до март, а оттогаш предлогот за измени е ставен во Собранието, каде вчера (14.04.) го мина комисискиот филтер на надлежната комисија и се очекува да биде усвоен и на пленарна седница на парламентот.
Што треба(ше) да се постигне со овие измени?
Главна измена на овој закон е внесување на онлајн медиумите како регулирани медиуми со права и одговорности и формирање Регистер на онлајн медиуми што со законското решение ќе го води регулаторот АВМУ.
Но една од главните цели на законот е гарантирање на слободата на изразувањето и слободата на медиумите, нешто што спаѓа во основните права или првиот кластер во преговарачкиот процес со ЕУ – Фундаменти, а предлагачот, Владата, уште во воведот на предложените измени запишала:
Со донесувањето на измените на законското решение ќе се испочитуваат препораките зацртани во Патоказот за владеење на правото, кој ги опфаќа клучните реформски приоритети во „Поглавјето 23 – Правосудство и темелни права“ во делот на слободата на изразување. Имплементацијата на препораките содржани во европските политики ќе овозможи зголемена транспарентност на онлајн медиумите во делот на сопственоста, рекламирањето и финансирањето, подобрување на конкурентноста, заштита на уредничката независност, подобрени права на новинарите. На овој начин, онлајн медиумите ќе ги остварат сите права, но и обврски како и сите други медиуми.

Дали е ова така?
Одговорот на ова прашање е само делумно. Ова го велат и експерти и од ССНМ и од невладините, кои заедно со ЗНМ бараа да нема парцијални решенија, како и од дел од невладиниот сектор кој учествуваше во дел од јавните расправи.
Снежана Трпевска од Институтот РЕСИС, експерт за медиумски политики, ни изјави дека измените се парцијални, и дека усогласувањето со европското законодавство е парцијално или минимално, поточно со ЕМФА кој стапи во сила во мај лани. Како аргументи Трпевска наведува:

дефиницијата на онлајн медиумите не е усогласена со ЕМФА, ниту со Законот за аудио и аудиовизуелни медиумски услуги АВМУ (ЗАВМУ). Во ЕМФА се зборува за даватели на медиумски услуги, исто како во ЗАВМУ, а овде се сè уште издавачи на медиуми.
нема одредби за заштита на плурализмот (член 22 од ЕМФА) – затоа што концентрацијата на сопственоста во онлајн секторот не е регулирана (одредбите во ЗАВМУ се застарени и не се однесуваат на онлајн секторот).
нема одредби за заштита на новинарите во редакциите од арбитрарно мешање на сопствениците и директорите на медиумите, ниту пак има гаранции за нивниот работен статус (член 6.3 од ЕМФА)
нема обврски за сопствениците на медиумите да пријавуваат конфликт на интерес (член 6.3 од ЕМФА)
нема одредби со кои новинарите се заштитуваат од дигитално следење – spyware (член 4 од ЕМФА)

Освен ова, Трпевска додава дека од надлежното министерство (МДТ), иако се најавува не се знае дали воопшто ќе почне работата на нови закони што ќе бидат конзистентни и ќе ги имплементираат и другите прашања содржани во ЕМФА, а тие се: работата на јавниот сервис (членови 5.1, 5.2, 5.3 ЕМФА), концентрацијата на сопственоста (член 22 од ЕМФА), модерирањето на содржините на социјалните платформи (член 18 од ЕМФА)…
Всушност, ова произлегува од самиот Патоказ за спроведување на реформите поврзани со владеење на правото, каде Владата уште во верзијата од декември 2023 г., за овие измени си дала рок до 2028 година:
Со измените во различните закони, донесени во различни фази ќе се регулираат онлајн медиумите, позицијата на националниот радиодифузен сервис, правната заштита на новинарите, социјалните и работничките права, конкурентноста, одржливоста и плурализмот итн. (до 2028 година), се наведува во Патоказот кој е усвоен од Собранието, но според последните информации сега бил во процес на ревидирање.
Од ССНМ изразија задоволство што Владата ја уважила забелешката дека тројца постојано вработени во онлајн медиумите – како услов да влезат во Регистарот на онлајн медиуми, може да го загрози постоење на многу интернет медиуми, особено на локално ниво, па амандмански преку група пратеници го сведуваат бројот на двајца постојано вработени, со исклучок на еден и еден хонорарно вработен за локалните и специјализираните медиуми кои ги дефинирале како „медиуми со мал и/или специјализиран опфат“. Но, потсетуваат и на парцијалноста на решението:
ССНМ е задоволен што на крајот сепак беа прифатени нашите барања за измени со амандмани во Законот за медиуми. Овие измени се пред сè значајни и од големо значење за локалните медиуми кои се наоѓаат во незавидна состојба и се соочуваат со сериозни предизвици, но и за непрофитните, специјализираните медиуми и медиумите на заедниците. Сепак, уште еднаш потенцираме дека за сериозно подобрување на состојбата потребно е отворање на целосен, инклузивен процес на изработка на целосно нов Закон за медиуми кој ќе биде усогласен со Европскиот акт за слобода на медиуми и во кој ќе бидат внесени дефиниции кои ќе бидат во тек со технолошкиот напредок, и уште поважно за нас да бидат засилени членовите во законот коишто ќе ги засилат механизмите за заштита на работничките и професионалните права на новинарите и медиумските работници, што е основа за слободни медиуми кои го штитат јавниот интерес, ни изјави Павле Беловски, претседателот на ССНМ.
Ова беше заклучок и после втората панел дебата посветена на измените на законот кон крајот на март на која учествуваа преку 50 претставници на НВО секторот, релевантните медиумски здруженија и експерти. Но, меѓу заклучоците од овие дебати што се испратени до надлежното министерство се наведуваа и „целосно усогласување со европската регулатива, особено со ЕМФА“, како и дека „парцијалните решенија не се одржливи на долг рок и неопходно е да дојде до изработка на целосно нов Закон за медиуми“.
Што предлагаше Метаморфозис?
Фондацијата Метаморфозис како невладина организација која е издавач на три онлајн медиуми – интернет портали, во врска со ова прашање исто така се залага за целосно решение. Во јавната дебата и во коментарите на ЕНЕР кога беше објавена првата верзија на Предлог измените на Законот за медиуми, наведено е дека Метаморфозис е на ставот дека е неопходно донесување на нов Закон за медиуми, во кој сеопфатно ќе бидат уредени сите отворени прашања согласно европските норми и стандарди. Што значи, против парцијални решенија.
По прашањето за бројот на вработените, Метаморфозис уште тогаш беше на ставот дека ако е услов, тогаш бројот треба да биде максимум две вработени лица, но и дека законодавецот треба да биде свесен дека ги става во опасност локалните и специјализираните медиуми, па да направи исклучок:
Издавачот на информативни содржини во вид на текст, аудио или аудиовизуелен формат преку онлајн медиум – интернет портал по исклучок може да има и само едно лице во редовен работен однос, доколку неговата адреса и секојдневна работа се одвива во општините и регионите во Република Северна Македонија надвор од Скопје, т.е. потпаѓаат под категоријата локални или регионални медиуми или пак се занимаваат со информативни содржини наменети за ранливи категории граѓани и групи, а кои се од општ јавен интерес – се наведува во коментарите што на ЕНЕР ги поднесе Метаморфозис на крајот од ноември 2025 година.
Во овие предлози има и други аргументи (како на пример потребата во дефиницијата за онлајн медиум да се опфатат и нивните профили на социјалните мрежи поради усогласување со DSA), што можете да ги прочитате ТУКА.
Патем и Владата во својата Програма за 2025 г. предвидела (стр.29 и 30) дека МТД до Собранието во април ќе достави Предлог закон за дигитални услуги, што е дел од Реформската агенда за усогласување со ЕУ, со DSA., но тој не може да се пронајде ниту на ЕНЕР ниту во Собранието преку пребарување.
Конечно, на сеопфатност во усогласувањето, а не на парцијални решенија во врска со медиумите во своите извештаи упатуваше и ЕУ и во 2023 (стр.11) и во 2024 година (стр.7).