Вести од граѓанските организации

Содржината на информациите презентирани во овој дел од веб странaта се единствена одговорност на грантистите и на ниту еден начин не може да се смета дека ги одразуваат гледиштата на Цивика мобилитас, Швајцарската агенција за развој и соработка (SDC) или организациите што ја спроведуваат. Информациите се презентирани како што се пристигнати и печатните или други грешки во нив се одговорност на самите автори.

БЦСДН го објави Извештајот за овозможувачката околина на граѓанското општество 2024
29/07/202521/08/2025
Аларм за стеснување на граѓанскиот простор во Западен Балкан и Турција во услови на ескалирачки закани
Балканската мрежа за развој на граѓанското општество (БЦСДН) го објави единаесетиот по ред, регионален годишен извештај за следење на овозможувачката околина за граѓанското општество. Извештајот ги опфаќа состојбите во шест земји од Западен Балкан (Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Црна Гора, Северна Македонија и Србија), како и Турција во 2024, и укажува на сериозни нарушувања на граѓанските слободи и демократските вредности.
Анкета: Кој е клучниот елемент за ефективна превенција кај младите?
29/07/202521/08/2025
Превенцијата не се случува сама од себе. Таа бара доверба, време и вистински сојузници – и кај младите, и кај возрасните.Со години зборуваме за стратегии, модели, потреби. Сега ве прашуваме вас: Што според вас, e најважно за една иницијатива да стигне до младите и истата да успее? Ве покануваме да гласате или да го споделите […]
The post Анкета: Кој е клучниот елемент за ефективна превенција кај младите? appeared first on ХОПС.
Документ за информирање на политики – Унапредување на Програмата за скрининг на рак на грлото на матката преку вклучување на матичните лекари – специјалисти по семејна медицина
28/07/202521/08/2025
Контекст и значење на интервенцијата Ракот на грлото на матката претставува значаен јавно-здравствен предизвик во Северна Македонија. Ефикасен организиран скрининг е клучен за рано откривање на преканцерозни лезии и спречување на инвазивна болест. Моменталниот модел на скрининг главно се потпира на гинеколозите, но недоволниот број на матични гинеколози во одредени…
Fast Forward: Тренинг модули со најдобри практики
24/07/202528/07/2025
Дали си подготвен(а) да бидеш дел од решението?Време е да престанеме да зборуваме и да почнеме да дејствуваме.🌍 Toolkit за климатска акција веќе е тука — и е наменет токму за тебе!
Во рамките на проектот Fast Forward: Engage, Connect, and Empower Youth for a Sustainable Green Future, Еко Логик заедно со партнерите разви високо-квалитетна, практична и интерактивна алатка (toolkit) за млади и младински работници од Западен Балкан.
✅ Што содржи toolkit-от?
🔹 Модули за климатска наука, проекции и несигурност🔹 Влијанието на климатските промени врз природни и човечки системи🔹 Адаптација и отпорност: како да се подготвиме за идни предизвици🔹 Системско размислување и проценка на животен циклус🔹 Практични активности, квизови, мапи и сценарија🔹 Насоки за дизајн на климатски проекти🔹 Локални решенија и инспиративни студии на случај
👥 Кој може да го користи?
Млади активисти и волонтери
Едукатори и младински работници
Невладини организации
Ученици, студенти и наставници
Секој што сака да делува за климатска правда
📥 Преземи ја алатката и започни со промена!
Овој toolkit е бесплатен и достапен за секого. Целта е да ги едуцираме, поврземе и инспирираме младите да станат лидери на зелената трансформација.Промената започнува со знаење — а оваа алатка ти го дава токму тоа.
Разбивање на предрасудите и стигмата – за живот без дискриминација, обука за Комисијата за спречување и заштита од дискриминација
24/07/202525/07/2025
На 23 јули, Хелсиншкиот комитет за човекови права во партнерство со ХОПС-Опции за здрав живот и Коалција Маргини организираше обука за членовите и вработените на Комисијата за спречување и заштита од дискриминација со цел да се продлабочи разбирањето за предрасудите, стигмата и дискриминацијата врз ЛГБТИ лицата, луѓето кои употребуваат дроги и лица кои живеат со ХИВ и да се зајакнат капацитетите за недискриминирачки и инклузивен пристап во нивната работа.
Обуката е дел од проектот „Еднаквост сега – Зајакнување на маргинализираните заедници за социјална инклузија и недискриминација“, финансиски поддржан од Владата на Швајцарија, преку Цивика Мобилитас, со грантови за граѓански ангажман.
Експертите од Мрежата за заштита од дискриминација, Тона Карева Талеска и Атанас Аврамов, во оваа обука посебно се задржаа на препознавањето на стигмата и предрасудите што се однесуваат на ЛГБТ луѓето, лицата кои употребуваат дроги и лицата кои живеат со ХИВ. Посебен акцент беше ставен и на препознавањето на личните предрасуди а истовремено како да бидеме сојузници во остварување на нивните права.
Обуката имаше за цел да ги продлабочи знаењата на членовите и вработените во КСЗД во обезбедување заштита од дискриминација на маргинализираните заедници. Дополнително, поголемата сензибилност ќе придонесе и за унапредувањето на работата на КСЗД, во нивните други надлежности, особено активностите кои се насочени кон превенција на дискриминацијата врз жени од маргиналзираните заедници.
Мислењата кои се изразени овде не нужно ги одразуваат ставовите на швајцарската влада, Цивика мобилитас или организациите што го спроведуваат проектот.
ПЕРСПЕКТИВАТА НА ОДРЖЛИВИТЕ РЕФОРМИ ВО РАМКИТЕ НА КЛАСТЕРИТЕ 3 И 1
23/07/202525/07/2025
Автор: м-р Бардул Заими
Образовниот систем во Северна Македонија во ниту еден момент не изгледа дека успеал да им одолее на бројните политички турбуленции од транзицискиот период, партиските влијанија и други влијанија кои во голема мера го намалија квалитетот. Во Северна Македонија не беше создаден кохерентен систем во областа на образованието кој ќе одговара на професионализмот и максималната посветеност што ја бара оваа толку значајна општествена сфера. Напротив, постојано се забележуваат експерименти во образовните политики, моментални решенија, кои повеќе беа импровизации отколку реални обиди за суштинска трансформација, која подразбира добро осмислена законска рамка, документи изработени од професионалци и долгорочни стратегии што градат визија усогласена со глобалните развои.
Во тој контекст, експертите веќе укажуваат дека усогласувањето со европскиот концепт, односно европските закони во образовниот систем на Северна Македонија, претставува витален императив за создавање на нови динамики во високото образование во насока на подобрување на квалитетот.
Кластерот 3, кој ќе се отвори со ЕУ, го става фокусот на конкуренцијата и инклузивниот раст. Во синхронизација со овој кластер, земјите-членки треба да располагаат со законска, административна и финансиска рамка, како и со неопходните спроведувачки капацитети за да се обезбеди здраво финансиско управување со програмите за образование, обука и млади. За целосно и успешно учество во рамковните програми, земјите-членки треба да обезбедат спроведувачки капацитети во областа на истражување и технолошки развој, без да се занемари соодветниот кадар.
Во овој контекст, реформите во областа на образованието и научноистражувачката дејност не се само секторски приоритет, туку и стратешка неопходност која е директно поврзана со квалитетот на човечкиот капитал и способноста на земјата да изгради одржлива и конкурентна економија. Кластерот 3 ги опфаќа поглавјата поврзани со образованието, научноистражувачката дејност и културата (поглавја 25 и 26), додека Кластерот 1 се фокусира на владеењето на правото, етиката и демократското функционирање на институциите. Сите овие димензии имаат директно влијание врз образовниот систем.
ЦЕЛИОТ ИЗВЕШТАЈ ПРОЧИТАЈТЕ ГО ТУКА
Текстот е работен во рамки на проектот „Застапување за инклузивен развој“, финансиски поддржан од Владата на Швајцарија преку програмата Цивика мобилитас.
Содржината на овој текст е единствена одговорност на Форум за разумни политики, ИОХН и БИРС и на ниту еден начин не може да се смета дека ги одразува гледиштата на Владата на Швајцарија, Цивика мобилитас, или организациите што ја спроведуваат.
ИЗВЕШТАЈ НА БИРС: ОБРАЗОВАНИЕТО ВО КРИЗА, ЕКСПЕРТИТЕ БАРААТ ДЕПОЛИТИЗАЦИЈА И ДЛАБОКИ РЕФОРМИ
23/07/202525/07/2025
Автор: м-р Бардул Заими
Образовниот систем во Северна Македонија во ниту еден момент не изгледа дека успеал да одолее на бројните политички турбуленции во транзицискиот период, партиските и други влијанија што во голема мера го намалија квалитетот. Не беше создаден кохерентен образовен систем што би одговарал на професионализмот и максималната посветеност што ја бара оваа толку значајна општествена сфера. Напротив, цело време се појавуваа експерименти во образовните политики, моментални решенија, кои повеќе беа импровизации отколку вистинска суштинска трансформација со добро осмислена законска рамка, документи изработени од стручњаци и долгорочни стратегии со визија во согласност со глобалниот развој.
По повеќе од три децении од почетокот на транзицијата, Северна Македонија сè уште се соочува со длабоки предизвици поврзани со преминот од реформи што главно се засноваа на краткорочни политички интереси, кон одржливи и професионални реформи базирани на експертиза. Овој процес е особено важен во секторот на високото образование, каде политичките влијанија и недостатокот на континуитет ја поткопаа довербата, квалитетот и ефикасноста на образовниот систем.
Експертите во областа на образованието укажуваат дека една од клучните пречки за суштинските реформи во високото образование е отсуството на широк и стабилен политички консензус што може да заштити и да имплементира долгорочни стратегии без дневнополитички интервенции. Регионалните искуства, како што е словенечкиот модел, покажуваат дека успехот на структурните реформи произлегува од континуирани политики, вклучување на академската заедница и поддршка од државните институции во подолг временски период.
Во согласност со овие потреби, Северна Македонија направи конкретни чекори со формирањето на 6 ноември 2024 година на Националното координативно тело за реформи во високото образование – сеопфатен ентитет што ги обединува претставниците на државните институции, универзитетите, бизнисот и граѓанското општество, со мандат да ја врати квалитетата, стандардизацијата и инвестициите во науката и истражувањето. Ова тело има за цел да започне длабока структурна реформа, подготвувајќи конкретни предлози за подобрување на образовниот систем во наредните 18 месеци.
Сепак, предизвиците остануваат големи. Извештаите на Европската комисија за 2023 и 2024 година[1], како и анализите на меѓународните организации како УНДП и ОЕЦД/СИГМА, ја истакнуваат недостигот од технички и човечки капацитети, политизацијата на универзитетите и фрагментацијата на законодавството како фактори што го попречуваат консолидирањето на реформите во високото образование. Без надминување на овие бариери, според експертите, Северна Македонија ќе продолжи да се соочува со предизвици во изградбата на деполитизирани, независни и одговорни институции кон академската заедница и општеството.
ЦЕЛАТА СТУДИЈА МОЖЕ ДА ЈА ПРОЧИТАТЕ ТУКА
Текстот е работен во рамки на проектот „Застапување за инклузивен развој“, финансиски поддржан од Владата на Швајцарија преку програмата Цивика мобилитас.
Содржината на овој текст е единствена одговорност на Форум за разумни политики, ИОХН и БИРС и на ниту еден начин не може да се смета дека ги одразува гледиштата на Владата на Швајцарија, Цивика мобилитас, или организациите што ја спроведуваат.
Како институциите и граѓанскиот сектор можат заедно да изградат здрави и безбедни генерации?
23/07/202524/07/2025
Во време кога младите сè почесто се изложени на ризици, потребна е силна, здрава и координирана соработка помеѓу чинителите во образованието, здравството и граѓанскиот сектор. Успешните примери од други земји ни покажуваат дека системскиот пристап дава конкретни резултати во превенцијата на употребата на психоактивни супстанции.Во Норвешка, програмата „Unge & Rus“ (Млади и супстанции), која активно ги вклучува заедницата и училиштата во разговори со младите, покажа извонредни резултати. Студиите докажуваат дека младите вклучени во програмата имале 16 % помала веројатност да започнат со употреба на алкохол, а меѓу оние што веќе конзумирале, кај 15 % била помала веројатност да се опиваат. Овие ефекти се одржале и една година по интервенцијата, нагласувајќи го долгорочното влијание на партнерскиот пристап.Од препознавање до промена: Модел „Избери сам“ во СловенијаВо Словенија, програмата „Избери сам“ преку системска соработка и локален ангажман во широк спектар на училишта придонела за препознавање на ризиците и обезбедување поддршка на младите. Нејзината успешност лежи во развиената мрежа на стручњаци и институции кои се оспособени за рана детекција и ефикасна интервенција, што придонесува за забележително намалување на употребата на психоактивни супстанции преку промена на ставовите и однесувањето.Нашата визија е токму тоа – да создадеме македонски модел, кој не е краткорочна интервенција, туку институционално прифатена и научно заснована пракса. Проектот на ХОПС „Воспоставување на национален систем за превенција на употреба на дрога во училиштата“, финансиран од Европската Унија, е наш чекор кон таа цел. Предводен од ХОПС во партнерство со граѓанскиот сектор и институциите, овој проект веќе има силна поддршка – Министерството за образование и наука официјално ја поддржа и стана партнер во иницијативата. Ова е клучен чекор кон институционализација на превенцијата – не како ад-хок активност, туку како системски пристап кој ќе го заштити здравјето и иднината на учениците и младите во Северна Македонија.ХОПС продолжува со посветеност на системски решенија засновани на знаење, партнерство и доверба. Ова е само еден чекор од патот што го градиме заедно за да ја заштитиме нашата младина.
Хелсиншкиот комитет и Комисијата за спречување и заштита од дискриминација ги тужат Владата и Министерството за здравство поради дискриминација на жените земјоделки
22/07/202523/07/2025
Хелсиншкиот комитет за човекови права и Комисијата за спречување и заштита од дискриминација (КСЗД) застапувани од Адвокатското друштво „Зефиќ Јакимовска и партнери“, поднесе тужба од јавен интерес до надлежниот суд против Владата на Република Северна Македонија и Министерството за здравство, поради системска и продолжена дискриминација врз индивидуалните земјоделки, осигуренички во системот на задолжително здравствено осигурување.
Тужбата е поднесена како дел од проектот „Еднаквост сега – Зајакнување на маргинализираните заедници за социјална инклузија и недискриминација“, финансиски поддржан од владата на Швајцарија, преку Цивика Мобилитас, со грантови за граѓански ангажман.
Случајот се однесува на правната празнина со која се исклучуваат индивидуалните земјоделки од правото на платено породилно отсуство и боледување и покрај тоа што редовно плаќаат здравствено и социјално осигурување. Со ова, жените земјоделки се ставаат во нееднаква положба во споредба со останатите осигуреници, што претставува интерсекциска дискриминација по основ на пол, род, личен статус и припадност на маргинализирана група.
Комисијата за спречување и заштита од дискриминација веќе утврди постоење на продолжена и индиректна дискриминација од страна на Министерството за здравство, како и дека постојниот законски модел создава нееднаквост и несигурност за оваа ранлива категорија. по претставка поднесена од Мрежата за заштита од дискриминација.
Иако Владата од 2023, секоја година носи програма за поддршка на социјалната сигурност на жените кои вршат земјоделска дејност, податоците покажуваат дека тие мерки се неефикасни, несистемски и нецелосно применети – од вкупно 10 барања, за две години, биле одобрени само две барања за поддршка.
Хелсиншкиот комитет и Комисијата за спречување и заштита од дискриминација преку оваа тужба бараат измени и дополнување на Законот за здравствено осигурување, со цел обезбедување еднаков третман за жените земјоделки во системот на здравствена заштита. Поконкретно да се утврди дискриминацијата, судот да наложи измени на Законот за здравствено осигурување (чл. 13, 14, 16, 17 и 18) и да се обезбеди еднаков третман за индивидуалните земјоделки во остварувањето на нивните права.
Комисијата и Хелсиншкиот комитет сметаат дека системската правна нееднаквост мора итно да се надмине со законски измени, со што конечно ќе се овозможи реална и остварлива заштита на работничките и репродуктивните права на индивидуалните земјоделки.
Оваа постапка е од јавен интерес и ја повикуваме јавноста, институциите и медиумите да ја следат и поддржат борбата против дискриминацијата на жените земјоделки, бидејќи сегашната програма на Министерството за земјоделство, преку која земјоделките треба да аплицираат за надоместоци, не претставува системско решение.
Мислењата кои се изразени овде не нужно ги одразуваат ставовите на швајцарската влада, Цивика мобилитас или организациите што го спроведуваат проектот.
Отворен е нов Инстаграм канал „Safe Muabeti“: Ваш безбеден простор за поддршка и информации
21/07/202522/07/2025
ХОПС го претставува „Safe Muabeti“, нашиот нов Инстаграм канал посветен на обезбедување поддршка и информации за психоактивни супстанци. Овој канал, достапен на https://www.instagram.com/safemuabeti?igsh=MWt3b3hnY3lnYW1qbA==, е безбедно и анонимно место, специјално креирано за млади кои бараат информации, поддршка или стручна помош во врска со употребата на супстанци, без разлика дали се работи за превенција, намалување на штета или одвикнување. Каналот е лансиран овој месец со цел да се создаде отворена платформа за дијалог и поддршка.Употребата на психоактивни супстанци, а особено на нови психоактивни супстанци (НПС), претставува сè поголем проблем на јавното здравство и заедницата. НПС се синтетички супстанци кои ги имитираат ефектите на традиционалните дроги, но често се непредвидливи и многу поопасни заради непознатиот состав и јачина. Достапноста на овие супстанци преку интернет и социјалните мрежи дополнително ја отежнува ситуацијата, правејќи ги лесно достапни за младите. Недостатокот на информации и стигматизацијата често ги спречуваат младите луѓе да побараат помош, што може да доведе до сериозни здравствени и социјални последици.Токму затоа „Safe Muabeti“ е осмислен како безбеден простор каде што може да се разговара за овие чувствителни теми без страв од осуда. Нашиот пристап се заснова на намалување на штетата (harm reduction) со крајна цел – подобрување на здравјето и квалитетот на живот, вклучувајќи ја и поддршката за апстиненција кога е тоа соодветно. Веруваме дека со информирање, едукација и обезбедување поддршка можеме да им помогнеме на поединците да носат посигурни одлуки и да го подобрат своето здравје и квалитет на живот, промовирајќи одговорно однесување и здрав начин на живот.На каналот „Safe Muabeti“ можете да најдете:Сигурна поддршка: Тим од стручни експерти е тука да одговори на вашите прашања и да даде совети, насочувајќи ве кон најдобрите решенија за вашето здравје.Анонимност: Вашата приватност е наш приоритет. Можете да поставувате прашања без да го откриете вашиот идентитет.Релевантни информации: Едукативна содржина за различни супстанци, ризици, превенција и начини за намалување на штетата.Модерирана дискусија: Поттикнуваме разговор во безбедна средина, каде што професионалци ги модерираат дискусиите за да обезбедат точни информации и поддршка, спречувајќи несоодветни содржини.Каналот „Safe Muabeti“ е дел од поширокиот NextGEN Проект, кој има за цел да обезбеди сеопфатна поддршка за младите. Како дел од овој проект, наскоро ќе го лансираме и нашиот посветен веб-сајт, кој ќе претставува ексклузивна онлајн платформа за поддршка, помош и едукација. Веб-сајтот ќе понуди дополнителни ресурси, детални информации и интерактивни алатки, проширувајќи ги можностите за пристап до стручна помош.Ве покануваме да се придружите на заедницата „Safe Muabeti“ на Инстаграм. Вашето учество е клучно!Следете нè: Бидете во тек со најновите информации и објави.Поставувајте прашања: Не двоумете се да побарате совет или информации од нашиот тим на експерти.Споделете го линкот: Помогнете ни да допреме до што поголем број луѓе на кои им е потребна поддршка. Споделете го линкот https://www.instagram.com/safemuabeti?igsh=MWt3b3hnY3lnYW1qbA== со вашите пријатели, семејство и на социјалните мрежи.Вклучете се во разговорите: Вашите искуства и мислења, споделени на одговорен начин, се важни и можат да им помогнат на другите.Заедно можеме да создадеме опкружување во кое чувствителните теми се третираат со разбирање и емпатија, а секој има пристап до потребните информации и поддршка за да донесе здрави одлуки. Придружете ни се и да бидеме дел од позитивната промена!