Author: Здружение ХЕЛСИНШКИ КОМИТЕТ ЗА ЧОВЕКОВИ ПРАВА НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА Скопје

Во месец јануари останавме затекнати од бришење на основите за дискриминација од Законотза основното образование. Нашите информирања дека се постапува спротивно на ратификувани меѓународни акти и постоечки закони, останаа неслушнати.
Во месец февруари, заедно со Платформата за родова еднаквост остро реагиравме на предложените измени во Законот за полиција, со кои стана речиси невозможно да се одземе службено оружје од полициски службеник кој се сомничи за сторено семејно насилство.
Позитивно сме изненадени од брзата реакција на Министерството за внатрешни работи и итнотоповлекување на ваквиот предлог.
Април беше особено тежок месец во кој ја штитевме недискриминацијата од Собранието:Се соочивме со сериозно непочитување и повреда на Законот за спречување и заштита од дискриминација преку назначување на лице кое не само што не ги исполнува условите, туку него разбира ниту значењето на концептот на недискриминација, за член на Комисијата за спречување и заштита од дискриминација.
Законот за средно образование наместо да добие одредби со кои се штитат учениците,родителите и вработените од дејствија на дискриминација кои може да доведат до исклучување, булинг и сериозни психички нарушувања, доби уште поголемо уназадување преку бришење на повикувањето на Законот за спречување и заштита од дискриминација како заштитен механизам.
Истото се случи и со Законот за учебниците во основното и средното образование.
Владата го именуваше Петар Богојевски прославен по своите изјави со вознемирувачки говор,навреди и говор на омраза, како директор на Националната агенција за европски образовнипрограми и мобилност (Еразмус +).
Среќни сме што можеме да забележиме дека, по реакции од Мрежата во јавноста и до меѓународната заедница, во месец јуни 2025 година, г-н Богојески изјави дека заминува од Агенцијата.
Во месец јули реагиравме на предлог- законот за верски училишта, кој го сметаме за противуставен, правно неусогласен и опасен обид за поткопување на секуларниот карактер надржавата и за институционализација на верското образование во системот на формално образование.
Истиот месец, соочени со изјавата на Премиерот дека размислуваат за воведување на данок за немажени и неженети, бевме принудени да ја повикаме Владата, како орган којшто е овластен предлагач на закони и политики, да се воздржи од иницијативи кои поттикнуваат дискриминација,  а институциите да застанат во одбрана на правата на сите граѓани, без разлика на нивниот брачен статус.
Како резултат на реакциите, Премиерот беше приморан да се извини за промовирање на идеи коишто поттикнуваат дискриминација.

Хелсиншкиот комитет за човекови права – Скопје објавува повик за млади кои сакаат да се стекнат со знаења, вештини и искуство поврзано со човековите права и евроинтегративниот процес. Доколку веруваш дека младите треба да имаат глас и улога во создавањето на подобро, поправедно општество – оваа академија е наменета токму за тебе. 

Што претставува ЕУ Академијата? 
Академијата е неформална, тридневна обука која им овозможува на младите учесници критички да размислуваат за човековите права, антидискриминацијата, говорот на омраза, злосторствата од омраза и булингот, како и за улогата на Европската Унија во овие процеси. Преку практична симулациска вежба, учесниците ќе имаат можност да се најдат во улога на различни чинители – институции на ЕУ, државни институции, граѓански организации и медиуми – и да преговараат за пристапувањето на земјата во ЕУ низ призмата на човековите права и владеењето на правото. 

Обуката ги комбинира предавањата од експерти, симулациските вежби и структурирани дискусии, со цел учесниците да развијат вештини за застапување, соработка, дипломатија и решавање конфликти. 

Детали за програмата 

Датуми: 11 – 14 август 2025 

Локација: Хотел Метропол, Охрид 

Сместување: двокреветни соби 

Работен јазик: македонски 

сите сесии се задолжителни 

 
Кој може да аплицира? 
Ги охрабруваме да се пријават млади лица на возраст од 18 до 26 години од цела Северна Македонија кои: 

имаат интерес за човекови права и европска интеграција, 

сакаат да развијат аналитички и лидерски вештини, 

се подготвени да се вклучат во тимска работа, дебати и симулациски вежби, 

се отворени за нови искуства и соработка со други млади активисти. 

 
Што е покриено? 
Хелсиншкиот комитет целосно ги покрива трошоците за пат, сместување, оброци и работни материјали. Превозот до и од Охрид е организиран од страна на организаторот. Учеството е целосно бесплатно. 
 
Како да се пријавиш? 
Пополнете го формуларот за апликација најдоцна до 3 август 2025 година на следниот линк.Избраните учесници ќе бидат контактирани на 4 август 2025 година. 
 
Имаш прашања? 
Пиши ни на helkom@mhc.org.mk 
 
ЕУ Академијата за човекови права се организира во рамки на проектот „Фундаменталните човекови права на прво место – активен придонес за владеење на правото“, финансиран од Европската Унија, а имплементиран од Хелсиншкиот комитет за човекови права – Скопје. 
 

Хелсиншкиот комитет за човекови права најостро го осудува физичкиот и вербалниот напад врз градоначалничката на Град Скопје, Данела Арсовска, што се случи денеска на Бит Пазар за време на службен увид во нелегален градежен објект. Особено загрижувачки е фактот што нападот се случил пред очите на полициски службеници, кои, според изјавата на градоначалничката, не презеле соодветни мерки за нејзина заштита, и покрај сериозните закани по нејзиниот живот и безбедноста на нејзиното семејство.
Според сведочењето на Арсовска, напаѓачот ѝ се заканувал со силување и убиство на нејзините блиски, а потоа и физички ја нападнал, удирајќи ја со клоци. Наместо итна интервенција и заштита, полицајците кои биле присутни на лице место, наводно, не реагирале соодветно, дозволувајќи толпата да продолжи со навреди, физички напади и закани.
Овој напад е уште еден алармантен пример за ризиците со кои се соочуваат жените во јавниот живот – насилство, навреди, закани, клевети и институционална незаинтересираност.
Министерството за внатрешни работи соопшти дека се приведени двајца напаѓачи. Но нема информации за мерки против полициските службеници кои биле присутни на местото на настанот.
Оттука, Хелсиншкиот комитет за човекови права бара:

Итна и независна истрага за случајот,
Одговорност за полициските службеници кои не постапиле соодветно на местото на настанот,
Кривично пријави против сторителите и соодветна постапка против нив,
Обезбедување ефективна и итна заштита за градоначалничката и другите службени лица кои биле нападнати.
Осуда на нападот од страна на сите политички и општествени чинители.

Одделот за внатрешна контрола,криминалистички истраги и професионални стандарди при МВР итно да го разгледа (не)постапувањето на полициските службеници и да преземе соодветни дејствија и мерки против нив.
Дополнително, ги повикуваме сите надлежни институции во овој случај да дејствуваат итно и одговорно.
Непостапувањето на институциите во случаи на очигледно насилство не само што ја охрабрува културата на неказнивост, туку директно го загрозува владеењето на правото и демократијата.

Пробациската служба е посебна организациска единица формирана во рамките на Управата за извршување на санкции при Министерството за правда. Службата спроведува надзор над извршувањето на казните без лишување од слобода, поточно над алтернативните мерки: условна осуда со заштитен надзор, општокорисна работа и куќен затвор, како и над извршувањето на условниот отпуст, изречени со одлука на судовите. Пробациската служба врши надзор на осудените лица и им нуди поддршка, а целта е да се одржи безбедноста во заедницата со подобрување на ресоцијализацијата и реинтеграцијата на лицата над кои се извршуваат пробациски работи, како и да се намали затворската популација.
Исто така, пробациската служба е надлежна за изработка на извештаи за извршена проценка на ризик на обвинети лица во тек на судска постапка, со предлог за видот на кривичната санкција заобвинетиот. Пробациската служба претставува суштински дел од системот на современата кривична правда и има за цел да придонесе за намалување на пренатрупноста во затворскиот систем, истовремено давајќи соодветни казни за прекршителите, предизвикувајќи ги да го променат нивниот начин на живот.
Во 2021 година беше изработена Стратегијата за развој на пробациска служба во РСМ 2021 – 2025 (во натамошниот текст: Стратегијата), која предвидува широк спектар на резултати што треба да се постигнат од страна на повеќе надлежни институции.
Стратегијата претставува еден сеопфатен стратешки документ кој дава патоказ за реформите што треба да се направат во наредниот период.
Целта на оваа анализа е да се испита подетално спроведувањето на Стратегијата и да се воспостави и спроведе независен систем на мониторинг. Самата пробација, всушност, значи воспоставување ефикасен систем на санкции и заштитни механизми што придонесуваат за намалување на криминалитетот, зголемување на заштитата на општеството и на јавната безбедност, како и за ресоцијализација и реинтеграција на осудените лица.
Во 2024 година спроведувањето на Стратегијата предвидува изготвување и донесување прописи (закони, законски измени и други акти), спроведување на конкретни активности (на пример, зголемување на човечките и техничките капацитети на пробациската служба и сл.), како и меѓуинституционална соработка во полето на пробација (одржување на тркалезни маси со релевантни институции, квартални средби итн.).
Со Акцискиот план на Стратегијата за развој на пробациската служба во Република Северна Македонија се утврдени активностите во рамките на секоја цел и секој резултат утврдени со Стратегијата, а дополнително се утврдени и временска рамка и индикатори за нивно исполнување.
Во таа насока, целта на оваа анализа е да процени дали, во колкава мера и на кој начин се одвива примената на Стратегијата за периодот за кој е предвидена. Дополнително, анализата ќе оцени дали резултатите и активностите се спроведуваат навремено, во согласност со временската рамка, каков е нивниот квалитет и динамиката, како и меѓуинституционалната соработка во полетона пробацијата. Од друга страна, ќе се анализира и влијанието на реформите врз почитување на човековите права, па во согласност со добиените резултати од мониторингот на Стратегијата, Анализата ќе понуди и заклучоци и препораки за натамошен развој на пробациската служба.
Набљудувањето, како независен систем за мониторинг, ќе придонесе за поголема отчетност на надлежните институции кои се одговорни за спроведување на конкретните активности утврдени во Стратегијата.

Хелсиншкиот комитет за човекови права, во рамки на проектот „Фундаменталните човекови права на прво место-активен придонес за владеење на правото“, финансиран од Европската Унија како дел од програмата, IPA III Civil Society Facility and Media Programme 2023 , согласно Договорот за грант потпишан меѓу Хелсиншкиот комитет за човекови права и Европската Унија бр. IPA III/2024/461-642“, спроведува постапка на прибирање на понуди, со упатување на покана – барање за доставување на понуди.
Потребна е набавка – дизајн и принт на визуелен идентитет, лого и промотивни материјали за проектот (опишани под точка 1).
За горенаведениот предмет понудите да бидат испратени најдоцна до 11.07.2025 година (понеделник) до 16:00 часот, по електронска пошта на jana.sotirovska@mhc.org.mk.
Со оваа покана ви ја доставуваме потребна документација која ги содржи сите информации кои ќе ви помогнат за изработка на понудата.
1. Опис на бараната набавка:
Хелсиншкиот комитет за човекови права го спроведува проектот „Фундаменталните човекови права на прво место-активен придонес за владеење на правото“, финансиран од Европската унија. Во рамки на проектот потребно да се изготви визуелен идентиет на проектот, дизајн и принт на визуелен идентитет, лого и промотивни материјали.
1.1 Опис на бараните услуги:
· Дизајн на визуелен идентитет и лого на проектот – Фундаменталните човекови права на прво место-активен придонес за владеење на правото (Развивање на најмалку три предлози за визуелен идентитет на Проектот);
· Дизајн на промотивни материјали и подготвка за печат (меморандум, банер, папка, тефтер, пенкало, торба);
· Принт на промотивни материјали (50 промотивни сетови (еден сет содржи – промотивна страница, папка, пенкало, тефтер, торба), 1 банер);
2. Општи информации
Од понудувачот се бара да достави најекономична и најдобра понуда во согласност со горенаведените материјали. Со тоа што во понудата секоја од горенаведените ставки треба да биде посебно образложена. Критериумите за избор на понудата се наведени под точка 3 на овој документ.
Цените при наведената понуда да бидат изразени без ДДВ.
3. Критериум за доделување на договорот за набавка
Критериумите за доделување на договорот за набавка се:
· економски најповолна понуда
· најдобар квалитет
· најкраток рок на испорака
За носител на набавката ќе биде избран оној понудувач чија понуда е најсоодветна според наведените критериуми.
4. Евалуација на понудите
При евалуацијата на понудите ќе се земат предвид понудените цени, рокот на испорака и квалитетот на материјалите. Евалуацијата на понудите ќе се врши од страна на Комисијата, формирана од страна на Хелсиншкиот комитет за човекови права за спроведување на постапкатa.
Доколку вашата понуда биде избрана ќе бидете информирани;
Наведете рок на испорака по прифаќање на работата;
Во случај на потреба од дополнително појаснувања, слободно контактирајте не.
Напомена: Проектот е ослободен од ДДВ. По направен избор за најповолен понудувач ќе биде доставено решение и потврда од УЈП и СЕП.

Хелсиншкиот комитет за човекови права изразува сериозна загриженост поради апелот на Министерството за здравство до медиумите да не ги фотографираат или снимаат пациентите кои се лекуваат во болницата во Кочани, откако беа повредени во трагичниот пожар во дискотеката „Пулс“.
Иако заштитата на приватноста и достоинството на пациентите е од голема важност, состојбата и условите во кои се лекуваат жртвите од оваа трагедија е највисок јавен интерес. Апелите што имаат за цел да ограничат медиумско покривање во вакви ситуации се проблематични и претставуваат потенцијален обид за институционално ограничување на слободата на изразување и правото на јавноста да биде информирана.
Со тоа Министерството ризикува да воспостави штетна пракса која може да води кон цензура и самоволни ограничувања на медиумската работа. Ја потсетуваме институцијата дека новинарската етика и професионалните стандарди се предмет на саморегулација и дека за овие прашања се надлежни телата како Советот за етика во медиумите и Судот на честа при Здружението на новинари на Македонија (ЗНМ).
Член 16 од Уставот на Република Северна Македонија гарантира слобода на изразување, како и забрана на цензурата. Вакви инструкции што доаѓаат од државни институции, дури и кога се претставени како апели, можат да се сфатат како форма на институционален притисок.
Хелсиншкиот комитет апелира до Министерството за здравство да се воздржи од наметнување на неформални ограничувања врз работата на медиумите и ги охрабрува новинарите да продолжат да известуваат професионално, етички и со чувствителност кон жртвите – но и со јасно чувство за одговорност кон јавниот интерес.
Демократијата се темели врз транспарентност и слободно и критичко информирање. Затоа, секој обид за ограничување на тие принципи претставува закана за правата и слободите на сите граѓани.

За време на настанот „Демографски трендови, предизвици и можни решенија – Развој на стратешки документи за демографска отпорност“, Претседателот на Владата Христијан Мицковски изјави дека се разгледува можноста за воведување дополнителни даноци за неженети и немажени лица. Таквата изјава е длабоко загрижувачка и претставува закана за основните човекови права и принципите на еднаквост и слобода.

Мрежата оценува дека ваквата најава односно идна мерка не само што би била ретроградна, туку е и дискриминаторска, бидејќи:

Ги крши човековите права односно правото на избор, правото на приватен и семеен живот и правото на планирање семејство, животен стил, семејна состојба и иднина.

Го стигматизира секој кој не живее во брачна заедница – било од избор, било од околности.

Ги удира младите, самохраните родители, ЛГБТИ+ лицата и оние кои се социјално и економски ранливи.

Не придонесува кон развој на општеството, туку отвора врата за нови поделби, стигма и нееднаквост.

Потсетуваме дека со член 25 од Уставот на секој граѓанин му се гарантира почитување и заштита на приватноста на неговиот личен и семеен живот, на достоинството и угледот. Дополнително, вонбрачната заедница е регулирана и заштитена со Уставот на Република Северна Македонија.

Ваквиот предлог јасно кореспондира со идеите кои доаѓаат од авторитарни режими[1], кои преку ретроградни наративи имаат за цел насилно зголемување на наталитетот.

Наместо казнување на личните избори преку даночен систем, потребни се политики кои ги поддржуваат младите семејства, достапни градинки, сигурно вработување, родова еднаквост и слободен избор на партнерство и родителство.

Животниот стил не е основа за оданочување. Во демократска и современа држава, бракот треба да биде слободен избор, а не даночна обврска.

Ја повикуваме Владата, како орган којшто е овластен предлагач на закони и политики, да се воздржи од иницијативи кои поттикнуваат дискриминација, а институциите – да застанат во одбрана на правата на сите граѓани, без разлика на нивниот брачен статус.

Хелсиншкиот комитет за човекови права, во рамки на проектот „Фундаменталните човекови права на прво место-активен придонес за владеење на правото“, финансиран од Европската Унија како дел од програмата, IPA III Civil Society Facility and Media Programme 2023 , согласно Договорот за грант потпишан меѓу Хелсиншкиот комитет за човекови права и Европската Унија бр. IPA III/2024/461-642“, спроведува постапка на прибирање на понуди, со упатување на покана – барање за доставување на понуди.
Потребно е надоградување на Дата базата за бесплатна правна помош (опишано под точка 1).
За горенаведениот предмет понудите да бидат испратени најдоцна до 11.07.2025 година (петок) до 16:00 часот, по електронска пошта на jana.sotirovska@mhc.org.mk.
Со оваа покана ви ја доставуваме потребна документација која ги содржи сите информации кои ќе ви помогнат за изработка на понудата.
1 Опис на бараната набавка:
Хелсиншкиот комитет за човекови права го спроведува проектот „Фундаменталните човекови права на прво место-активен придонес за владеење на правото“, финансиран од Европската унија. Во рамки на проектот е потребно надоградување на постоечката Дата база за бесплатна правна помош (во продолжение БПП).
1.1 Опис на бараните услуги:
Дата базата за БПП служи за складирање на доверливи податоци за корисниците на БПП, во согласност со домашните и меѓународните стандардни за заштита на лични податоци. Базата истовремено обезбедува статистичка анализа. Прегледот и унапредувањето на Базата треба да се фокусира на ревизија на моменталните функционалности, точноста на податоците и усогласеноста со релевантните законски рамки. Ова вклучува детален преглед на ефективноста на базата како алатка за следење и анализа. Подобренијата може да вклучуваат усовршување на методите за собирање на податоци, подобрување на корисничките интерфејси и интеграција на нови аналитички способности за подобра поддршка на понатамошните интервенции.

Општи информации

Од понудувачот се бара да достави најекономична и најдобра понуда во согласност со горенаведените материјали. Со тоа што во понудата секоја од горенаведените ставки треба да биде посебно образложена. Критериумите за избор на понудата се наведени под точка 3 на овој документ.
Цените при наведената понуда да бидат изразени без ДДВ.

Критериум за доделување на договорот за набавка

Критериумите за доделување на договорот за набавка се:

економски најповолна понуда
најдобар квалитет
најкраток рок на испорака

За носител на набавката ќе биде избран оној понудувач чија понуда е најсоодветна според наведените критериуми.

Евалуација на понудите

При евалуацијата на понудите ќе се земат предвид понудените цени, квалитетот на понудата и рокот на испорака. Евалуацијата на понудите ќе се врши од страна на Комисијата, формирана од страна на Хелсиншкиот комитет за човекови права за спроведување на постапкатa.
Доколку вашата понуда биде избрана ќе бидете информирани;
Во случај на потреба од дополнително појаснувања, слободно контактирајте не.
Напомена: Проектот е ослободен од ДДВ. По направен избор за најповолен понудувач ќе биде доставено решение и потврда од УЈП и СЕП. 

Предлог-законот е противуставен, правно неусогласен и опасен обид за поткопување на секуларниот карактер на државата
Мрежата за заштита од дискриминација остро реагира против Предлог-законот за верски училишта објавен на Единствениот национален електронски регистар (ЕНЕР), сметајќи го за противуставен, правно неусогласен и опасен обид за поткопување на секуларниот карактер на државата и за институционализација на верското образование во системот на формално образование. Предлогот е спротивен на Уставот и на Законот за средно образование.
Предлог-законот е во колизија со Уставот на Република Северна Македонија. Слободата на верските заедници да основаат верски училишта е загарантирана со чл. 19 од Уставот, но овие училишта можат да бидат исклучиво од верски карактер, а не од редовен гимназиски, стручен или уметнички тип. Дополнително, чл. 22 од Законот за правна положба на црква, верска заедница и религиозна група дозволува основање верски образовни установи од сите степени освен основното образование, исклучиво за школување на свештени лица и верски службеници. Овој закон претставува lex specialis и не може да биде дерогиран со нов закон. Оттаму, не може верските училишта да се третираат како редовни средни училишта со право за упис на секој факултет.
Одлуката на Уставниот суд У.бр. 182/2021 објавена на 29 мај 2024 година потврдува дека системот на верско образование мора да биде целосно одвоен од граѓанското образование и дека секој обид за нивно мешање претставува повреда на уставниот принцип на секуларност и одвоеност на државата и верата. Одлуката е достапна на следниот линк: https://ustavensud.mk/archives/33087.
Законот за средно образование (чл. 7) изречно забранува верско организирање и дејствување, организирање на верско образование, како и истакнување верски обележја во средните училишта. Законодавецот направил јасна разлика помеѓу редовни и специјализирани училишта, каде што вторите се наменети исклучиво за задоволување на внатрешни потреби на верските заедници.
Предлог-законот не содржи механизми за надзор, санкции или контрола. Не е утврдено кој ќе биде надлежен за негово спроведување, кој ќе следи дали се почитуваат предвидените одредби и кој ќе изрекува мерки во случаи на прекршувања. Дополнително, се отвора можност верските училишта да добиваат средства од државниот буџет, додека контролата на трошењето да ја имаат самите верски заедници.
Членот 4 од предлог-законот предвидува верските училишта сами да издаваат јавни исправи врз основа на свој статут, што е спротивно на постојните правила каде формата и содржината на свидетелствата се утврдени од Министерството за образование и наука. Прашањето за еквиваленција на таквите дипломи останува нерешено.
Законскиот текст се повикува на засебност и автономија на верските училишта, но паралелно бара нивно изедначување со државните училишта во однос на правата на учениците. Ваквиот пристап е контрадикторен и правно неизводлив.
Членот 6 став 2 не утврдува јасни критериуми за наставен кадар, туку остава правна празнина во однос на тоа кој може да предава религиозни содржини. Исто така, постои правна неусогласеност меѓу член 7 став 8 и став 11, што создава недефинирани односи помеѓу основачот и Министерството во однос на верификација на наставниот план. Членот 11 е особено спорен бидејќи овозможува државна матура како услов за упис на секој факултет, додека во исто време дозволува и запишување на верски факултети без положување на матура. Оваа двојна регулација отвора простор за злоупотреби, нерамноправност и институционална дискриминација.
Мрежата за заштита од дискриминација бара итно повлекување на Предлог-законот и повикува Владата да се придржува до уставниот принцип на секуларност. Усвојување на ваков закон претставува сериозно отстапување од демократските и граѓански вредности и директна закана за правата на учениците и интегритетот на образовниот систем.