Author: Здружение Центар за ресурси во животната средина (РЕЦ)

Управувањето со био-отпад е критичен елемент на одржливото урбано живеење. Европските градови применуваат различни стратегии и иновативни технологии за селекција, собирање и преработка на органски отпад, прилагодени на локалните услови. Следните примери од Милано, Каталонија, Франција и Австрија ја илустрираат важноста на едукацијата, финансиските стимули и соработката меѓу граѓаните и општините за постигнување високи стапки на одделно собирање и циркуларна економија. Иако во Европската Унија само околу 26% од отпадот од храна се собира одделно, а дури 75% завршува во депонии или согорување, постојат добри практики кои покажуваат дека со вистински мерки и ангажираност на граѓаните можно е да се постигнат високи стапки на селекција и да се поттикне циркуларната економија.

Милано, Италија – комуникација и едукација
Кога станува збор за собирање на био-отпад во густо населени градови, Милано е одличен пример. Со 1,4 милиони жители, тој е еден од најголемите италијански градови и светски пример за другите. Во 2014 година, Милано ја воведе програмата за собирање на отпад од храна во домаќинствата. Секое домаќинство доби 10-литарска кујнска канта, компостабилни кеси и обемна информативна брошура. Комуникацијата се покажа како клучен дел од логистиката на пилот-програмата. Работниците не беа само обучени да собираат отпад од храна, туку и да ги едуцираат граѓаните за новиот процес на собирање. Кампањата вклучуваше флаери, училишни програми, бесплатна мобилна апликација и веб-страница на повеќе јазици, директна комуникација лице-в-лице и 24/7 корисничка поддршка. Дополнително, воведени се финансиски казни за да се поттикне усогласување. На пример, домаќинство или бизнис кој не користи обезбедени одделни канти за храна се соочува со глоба.
Франција – соработка за промоција на собирањето на отпад
Одделното собирање на био-отпад во Франција долго време беше занемарувано. Сè до 2007 година, мрежата што ги обединува општините, наречена Reseau Compost Plus, успешно почна да ја прави видлива областа на био-отпадот.
Со здружување на силите, мрежата од 28 општини со околу 9 милиони жители воведе собирање на отпад од храна на локално ниво. Reseau Compost Plus обезбедува јавни информации, вклучувајќи препораки и проценки на трошоците. Мрежата исто така управува со контрола на квалитетот на компостот и промовира најдобри практики преку локални настани.
Каталонија, Шпанија – поттикнување преку финансиски стимули
Данокот на депонии и системот на поврат на средства во Каталонија покажуваат како јавната власт може да обезбеди структуриран пристап за собирање на био-отпад. Овој даночен систем ги обврзува општините да плаќаат за депонирање, следејќи го принципот „загадувачот плаќа“.
Австрија – принципот на близина
Австрија успешно го примени принципот на близина во управувањето со био-отпад. Тоа значи дека се придржува до идејата за што е можно повеќе домашно компостирање. Исто така, земјоделскиот био-отпад се обработува децентрализирано, со цел да се поттикне колку што е можно повеќе компостирање на фармите.
Други добри практики за високи стапки на одделно собирање
Има неколку заеднички елементи кај земјите кои постигнуваат високи стапки на собирање. Земјите кои традиционално добро функционираат во одделното собирање, како што се Австрија, Холандија и Белгија, обично:
●Користат био-корпи, обично со тркала, за градинарски и кујнски отпад.
 

●Опремени се со кујнски садови за привремено собирање и складирање на отпадот во кујната.
Овие примери јасно покажуваат дека комбинацијата од современа технологија, паметни системи и активна ангажираност на граѓаните може значително да ја подобри ефикасноста на собирањето на био-отпадот, да ја намали загаденоста и да поттикне циркуларна економија во урбаните средини.
Оваа статија  е подготвена во рамките на проектот „Граѓански активизам за остварување на циркуларна економија во управувањето со органски отпад“ поддржан од Владата на Швајцарија преку Цивика мобилитас.
Содржината на оваа статија е единствена одговорност на Центар за ресурси во животна средина (РЕЦ) – Северна Македонија, Еко Логик и Флорозон – Центар за еколошка демократија  и на ниту еден начин не може да се смета дека ги одразува гледиштата на владата на Швајцарија, Цивика мобилитас, или организациите што ја спроведуваат.
 

Во последниве години, урбаните средини сè повеќе се насочуваат кон одржливи решенија, при што концептот на паметен град станува водечки пример за тоа како технологијата и заедницата можат заедно да создадат одржлив начин на живот. Еден од најзначајните аспекти на одржливоста во градовите е управувањето со отпадот, а посебно со био-отпадот. Во Европа, повеќе градови и региони воведуваат различни иновативни стратегии за собирање и преработка на органски отпад, прилагодени на локалните услови.
Целта на современите системи за управување со био-отпад е да се подобри ефикасноста и одржливоста преку употреба на напредни технологии и паметни решенија. Еден од основните аспекти е поставувањето на сензори за наполнетост и влага во контејнерите за био-отпад.
Сензорите известуваат кога контејнерите се полни или кога содржината има висока влажност, со што се избегнуваат непријатни мириси и непожелни анаеробни процеси. Динамичкото собирање на отпад е уште еден важен елемент. Маршрутите за собирање се оптимизираат во реално време според податоците од сензорите, што ја намалува потрошувачката на гориво, трошоците и емисиите од транспортот. Системите се интегрирани со IoT платформи, кои централно собираат податоци за контејнерите, процесите и логистиката. Ова овозможува следење и анализа на ефикасноста, како и планирање на ресурсите. Дополнително, системите користат аналитика и предвидување, базирана на историски податоци, за да се предвиди количината на био-отпад и да се оптимизира инфраструктурата. Граѓаните исто така се вклучени преку мобилни апликации и известувања, кои информираат кога и како да го одложат својот отпад, поттикнувајќи селективно собирање и едукација за циркуларната економија.
Во последниве години, урбаните средини сè повеќе се насочуваат кон одржливи решенија, при што концептот на паметен град станува водечки пример за тоа како технологијата и заедницата можат заедно да создадат одржлив начин на живот. Еден од најзначајните аспекти на одржливоста во градовите е управувањето со отпадот, а посебно со био-отпадот. Во Европа, повеќе градови и региони воведуваат различни иновативни стратегии за собирање и преработка на органски отпад, прилагодени на локалните услови.
Целта на современите системи за управување со био-отпад е да се подобри ефикасноста и одржливоста преку употреба на напредни технологии и паметни решенија. Еден од основните аспекти е поставувањето на сензори за наполнетост и влага во контејнерите за био-отпад.
Сензорите известуваат кога контејнерите се полни или кога содржината има висока влажност, со што се избегнуваат непријатни мириси и непожелни анаеробни процеси. Динамичкото собирање на отпад е уште еден важен елемент. Маршрутите за собирање се оптимизираат во реално време според податоците од сензорите, што ја намалува потрошувачката на гориво, трошоците и емисиите од транспортот. Системите се интегрирани со IoT платформи, кои централно собираат податоци за контејнерите, процесите и логистиката. Ова овозможува следење и анализа на ефикасноста, како и планирање на ресурсите. Дополнително, системите користат аналитика и предвидување, базирана на историски податоци, за да се предвиди количината на био-отпад и да се оптимизира инфраструктурата. Граѓаните исто така се вклучени преку мобилни апликации и известувања, кои информираат кога и како да го одложат својот отпад, поттикнувајќи селективно собирање и едукација за циркуларната економија.
https://www.constructionweekonline.com/products-services/article-28872-smarter-waste-management-with-beeahs-smart-bins
Овие иновативни технологии и системи не само што ја зголемуваат ефикасноста на собирањето и обработката на био-отпадот, туку придонесуваат и кон подобра хигиена, намалување на непријатни мириси и поттикнување на граѓанската одговорност. Со интеграција на ваквите паметни системи, градовите се приближуваат кон зелени и одржливи стратегии, создавајќи подобра животна средина за сите жители.
Оваа статија е подготвена во рамките на проектот „Граѓански активизам за остварување на циркуларна економија во управувањето со органски отпад“ поддржан од Владата на Швајцарија преку Цивика мобилитас.
Содржината на оваа статија е единствена одговорност на Центар за ресурси во животна средина (РЕЦ) – Северна Македонија, Еко Логик и Флорозон – Центар за еколошка демократија и на ниту еден начин не може да се смета дека ги одразува гледиштата на владата на Швајцарија, Цивика мобилитас, или организациите што ја спроведуваат.

Продолжуваме со настани на отворено со караванот за демонстрирање на експерименти во училиштата односно „Работилница за повторна употреба и пренамена на био-отпад за ученици” кои ги рализираме со ученици од 20 основни училишта од Скопскиот регион. На 7.10.2025 го посетивме ООУ “ Христијан Тодоровски Карпош” од општина Карпош кадешто триесетина ученици од основното училиште придружени од 4 волонтери соученици кои им асистираа на нашите Експерти имаа можност да се запознаат со опремата од Биотехнолошката Лабораторија и заедно да изведуваме експеримети за пренамена на органскиот отпад.

Знаете ли зошто се користи биодизелот и каде ги прашавме нашите ученици, по што самите направија био дизел. Продолживме со експериментирањето и дискусијата за циркуларна економија и за намалување на отпадот.

Овие настани на отворено со караванот за демонстрирање на експерименти во училиштата се реализираат во рамките на проектот „Граѓански активизам за остварување на циркуларна економија во управувањето со органски отпад“ спроведуван од Resource Environmental Center – REC North Macedonia во партнерство со Eco – Logic и Center for Environmental Democracy – FlorozonФлорозон – Центар за еколошка демократија.

Проектот е подржан од владата на Швајцарија преку Цивика мобилитас.
#CivicaMobilitas #CHinMK, Цивика мобилитас (civicamobilitas.mk)

Денес гостувавме во утринската програма на ТВ АЛФА !

Разговаравме за тоа колку е важно правилното постапување со био-отпадот и како преку мали секојдневни чекори можеме да придонесеме кон почиста животна средина.

Истакнавме зошто био-отпадот претставува голем дел од комуналниот отпад, кои се ризиците кога завршува на депонии, но и какви можности нуди за компостирање, производство на органско ѓубриво и развој на циркуларната економија.

Благодарност до ТВ Алфа за поканата и можноста да ја споделиме пораката дека секоја промена започнува од нас самите!

Погледнете од прилогот

Проект во рамки на #CivicaMobilitas со поддршка на #CHinMK

Спроведуван од:
Resource Environmental Center – REC North Macedonia во партнерство со Center for Environmental Democracy – Florozon & Eco – Logic

youtube.com/watch?feature=shared&fbclid=IwY2xjawMvR7dleHRuA2FlbQIxMQABHrj-tY4QdRS0-Dl9y1-wwvt1mjLuNk3ENy8qz0YnFAB6xt5gEnsAFPFsXwCK_aem_QTHjjzwU1qaFFS7PZfwgvg&v=iqxeEBh2m1s

Во нашето секојдневие често не размислуваме каде завршуваат органските остатоци од храната, земјоделските производи или отпадот од градините и парковите. Но токму овој вид отпад — познат како био-отпад претставува значителен дел од вкупниот комунален отпад што се создава во домаќинствата, установите, угостителските објекти, градините и пазарите на земјоделски производи. Станува збор за органски отпад, како што се остатоци од храна, расипано овошје и зеленчук, талог од кафе, хартиени салфетки со остатоци од храна, треви, лисја, гранки и градинарски отпад кој се распаѓа по природен пат. Во Северна Македонија, био-отпадот сочинува до 40-50% од вкупниот отпад што завршува на депониите, што укажува на неговата нагласена присутност.
За жал, овој тип отпад најчесто се третира како обичен комунален отпад, без никаква селекција, и завршува на несоодветни депонии каде што создава значителни штетни емисии и придонесува за климатските промени. Имено, неправилното складирање и третирање на био-отпадот доведува до создавање на метан –стакленички гас кој има значителен удел во глобалното затоплување. Дополнително, био-отпадот што се разградува неконтролирано на отворено емитува непријатни миризби и привлекува штетници, што претставува ризик за јавното здравје и квалитетот на животната средина. Затоа, неопходно е да се воспостават функционални системи за негово одделно собирање и селекција, почнувајќи од самите граѓани и нивните домаќинства. Одвојувањето на био-отпадот е првиот чекор кон воспоставување на циркуларна економија во која отпадот се третира како ресурс.Селектираниот био-отпад може да се искористи за производство на компост – природно органско ѓубриво со висока хранлива вредност за почвата, или пак да се пренамени во биогас кој се користи како обновлив извор на енергија. На тој начин, од материјал што инаку би завршил на депонија, се добиваат производи со висока економска и еколошка вредност. Воедно, со развивање на системи за управување со био-отпадот се отвораат можности за нови зелени работни места, особено во секторите на социјалното претприемништво, земјоделството и енергетиката.
Клучен предуслов за успешно управување со био-отпадот е подигнувањето на јавната свест и информираноста кај граѓаните. Во таа смисла,  потребно е да се разбере дека био-отпадот не е безвреден, туку напротив – претставува важен ресурс кој ако соодветно е искористен може да ја намали потребата од хемиски ѓубрива, да ја подобри почвената структура и да го намали притисокот врз депониите. Во време кога климатските предизвици се сѐ понагласени, а урбаните средини се соочуваат со зголемен обем на отпад, управувањето со био-отпадот станува не само еколошка обврска, туку и прашање на одржлив развој и општествена одговорност. Затоа, важно е оваа тема да биде поставена високо на агендата на локалните власти, институциите и граѓанските организации, а секој граѓанин да стане активен дел од решението.
 
 
 
Оваа статија  е подготвена во рамките на Проектот „Граѓански активизам за остварување на циркуларна економија во управувањето со органски отпад“спроведуван од Центар за ресурси во животна средина (РЕЦ) – Северна Македонија,  Еко Логик и Флорозон – Центар за еколошка демократија и е поддржано од Владата на Швајцарија преку Цивика мобилитас
Содржината на оваа статија е единствена одговорност на Центар за ресурси во животна средина (РЕЦ) – Северна Македонија, Еко Логик и Флорозон – Центар за еколошка демократија  и на ниту еден начин не може да се смета дека ги одразува гледиштата на владата на Швајцарија, Цивика мобилитас, или организациите што ја спроведуваат.

Од 25 до 27 јуни во Гевгелија, Цивика мобилитас ја организираше овогодишната Средба за вмрежување, која собра над 80 претставници од граѓански организации од целата земја, како и претставници од институции, донатори и меѓународни организации. Средбата беше простор за искрен и ангажиран дијалог, за споделување искуства и заедничко барање решенија за предизвиците во локалното владеење.

Во фокусот беа теми како:
• подобрување на соработката меѓу ГО и општините,
• обновување на Граѓанската платформа,
• функционирањето на Советот за соработка,
• инклузивност, транспарентност и финансирање на ГО на локално ниво,
• довербата и учеството на граѓаните во процесите на одлучување.

Говорите и дискусиите на амбасадорката на Швајцарија НЕ Вероник Улман, министерот за локална самоуправа Златко Перински, заменик директорката на ЗЕЛС Ардита Дема-Мехмети и бројни претставници од ГО беа поттик за размислување, но и за акција. Соработката, координацијата и обединетиот глас на граѓанскиот сектор се клуч за влијание врз јавните политики, особено во пресрет на претстојните локални избори.

Средбата заврши со силна порака:
Само преку отворен дијалог, взаемна почит и здружени напори можеме да изградиме поинклузивна, транспарентна и одговорна локална власт.

Погледнете дел од атмосферата и енергијата што ја споделивме во Гевгелија

РЕЦ, како една од организациите грантисти на Civica Mobilitas, ја имаше честа заедно со партнерите – Eco – Logic и Center for Environmental Democracy – Florozon да учествува на средбата за вмрежување во Гевгелија .

Беше вистинско задоволство да се слушнат различни мислења и искуства по важни теми, особено за животната средина во агендите на кандидатите за локалните избори 2025 .

Во фокусот беше и улогата на граѓанскиот сектор, Министерството за локална самоуправа, ЗЕЛС, како и градоначалниците и советниците во унапредувањето на локалните политики.