Author: Фондација Метаморфозис

Фондацијата за интернет и општество „Метаморфозис“ (во натамошниот текст: Метаморфозис) го поздравува процесот на јавни консултации на Нацрт-Законот за отворени податоци и повторна употреба на податоците од јавниот сектор. Имено, Метаморфозис скоро две децении е силно посветена и ги поддржуваше институциите во Северна Македонија да развијат инфраструктура за да можат да собираат и објавуваат податоци […]
The post Придонес на Метаморфозис кон Нацрт-Законот за отворени податоци и повторна употреба на податоците од јавниот сектор first appeared on Metamorphosis.

1. Вовед Фондацијата Метаморфозис бара правно лице или поединец за изработка на графички дизајн за потребите на новата верзија на интернет страната на Метаморфозис. Обем на работа Три предлог дизајни на почетната страна со следната структура Постојано видливо мени Најнови активности, со можност да се контролира бројката на прикажани содржини (3, 6, 9, во зависност […]
The post ПОВИК за доставување предлог дизајни за веб страницата на Метаморфозис first appeared on Metamorphosis.

Проектот SMS Facility – Поддршка за малите медиуми од Западен Балкан, имплементиран од Центарот за промоција на граѓанското општество (CPCD), во соработка со партнери од Албанија, Црна Гора, Косово, Северна Македонија и Германија објавува Јавен повик за надворешни оценувачи за оценување на апликациите поднесени во рамки на Повикот за Мали грантови за продукција на медиумска содржина.

Повикот е отворен за сите заинтересирани кандидати кои ги исполнуваат следните критериуми:
– Соодветна универзитетска диплома (од областа на општествените науки, медиуми, право, комуникации и сл.),
– Најмалку 5 години искуство во граѓанскиот сектор, по можност со фокус на медиумите,
– Докажано искуство во евалуација на проекти,
– Одлично познавање на англиски јазик, и локалните јазици (за Северна Македонија и познавање на македонски и/или албански јазик).
– Разбирање на локалниот медиумски пејзаж и предизвиците со кои се соочуваат малите локални медиуми,
– Силни аналитички вештини и вештини за известување,
– Искуство во меѓународни проекти или проекти со под-грантови финансирани од донатори,
– Државјанство на една од земјите од Западен Балкан 6 (WB6)
Период на ангажман:
– Септември 2025 година
– Јуни 2026 година
Краен рок за аплицирање: 8 август 2025 година, до 17:00 часот.
Апликациите мора да се поднесат исклучиво по електронски пат на е-пошта: konkurs@metamorphosis.org.mk.
Детали за процесот на аплицирање и потребната документација се достапни тука: https://journalift.org/apply-now-open-call-for-external-assessors-for-small-media-support-grants/
Овој проект е ко-финансиран од Европската Унија.

Проектот SMS Facility – Поддршка за малите медиуми од Западен Балкан објавува Јавен повик за аплицирање за Мали грантови за продукција на медиумски содржини за апликанти од Северна Македонија.

Проектот SMS Facility – Поддршка за малите медиуми од Западен Балкан се имплементира од конзорциум составен од шест граѓански организации за поддршка на медиуми – Centar za promociju civilnog društva CPCD (Босна и Херцеговина) како водечки апликант (ВА), Thomson Media gGmbH (Германија), Science & Innovation for Development SCIDEV (Албанија), Kosovo Glocal (Косово), Centar za demokratsku tranziciju CDT (Црна Гора) и Фондација Метаморфозис (Северна Македонија) кои го имплементираат проектот во шест земји од Западен Балкан. Проектот SMS Facility – Поддршка за малите медиуми од Западен Балкан е насочен кон унапредување на медиумската слбода, организацискиот капацитет и институционалната отпорност на малите медиуми низ регионот.

Целта на овој повик е да обезбеди насочена финансиска поддршка за мали и локални медиумски организации низ Западен Балкан (Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Црна Гора, Северна Македонија, Србија), со цел подобрување на квалитетот, професионализмот и влијанието на нивната медиумска содржина.

Во следните документи можете да ги најдете деталните упатства и потребните формулари за аплицирање:

-     Анекс 1 – Упатства за SMS MKD MCP 01/2025

-     Анекс 2 – Формулар за проектен предлог SMS MKD CP 01/2025

-     Анекс 3 – Буџет SMS MKD MCP 01/2025

Александар Кржаловски, лидер на тимот на Цивика мобилитас, ја истакна важноста на колективниот ангажман и го најави процесот на „капитализација“ на најголемата програма за поддршка на граѓанското општество која речиси две децении ја поддржува Владата на Швајцарија.

Учесниците дискутираа за Советот за соработка со и развој на граѓанскиот сектор, како клучен механизам за институционален дијалог. Никица Кусиникова, претседателка на Советот и извршна директорка на Конект посочи дека Советот е важен, иако често е игнориран. Според неа, тој треба да служи како постојана алатка за застапување, а не само во кризни моменти. „Јас во Советот не ја претставувам само мојата организација – туку целиот сектор. Сакам информациите за работата на Советот да стигнат до што е можно повеќе организации, и секоја од нив да има можност да се вклучи,“ истакна Кусиникова зборувајќи за приближувањето до граѓанските организации и зголемувањето на транспарентноста. Валентина Величковска, член на Советот од Граѓанскиот ресурсен центар го нарече Советот „мост“ помеѓу организациите и институциите, истакнувајќи дека, според последното истражување, 56% од граѓанските организации го препознаваат како релевантен. Учесниците сугерираа да се подобри комуникацијата преку месечни билтени и да се зголеми отчетноста на Советот.

На Средбата за вмрежување беше отворена дискусија за можностите за создавање на платформа на граѓанските организации. „Се почестите апели за солидарност во граѓанскиот сектор и потребата од меѓусебна поддршка не мотивираше да го отвориме прашањето на градење платформа во овој форум на граѓански организации“, рече Гонце Јаковлеска од Цивика мобилитас. Со присутните беа споделени искуствата од Граѓанската платформа на Македонија (ГПМ), која беше основана во 2004 година. Игор Тасевски од Центарот за граѓански иницијативи (ЦГИ-Прилеп) и Лулзим Хазири од Асоцијација за демократска иницијатива (АДИ-Гостивар) како домаќини на Секретаријатот на ГПМ ги презентираа искуствата и достигнувањата од активниот период Платформата, истакнувајќи ја нејзината улога во координација, застапување и зголемување на капацитетите на граѓанските организации. „Платформата беше важен двигател за транспарентност, добро управување и демократски дијалог, а многу од постигнатите резултати и денес се важна основа за функционирањето на ГО“, рече Тасевски. „И покрај постоењето на бројни тематски мрежи кои работат на различни прашања како борба против корупција, сиромаштија, владеење на правото и медиумски слободи, во Македонија недостига еден обединет и јасен глас на целото граѓанско општество. Токму тоа е клучниот предизвик што треба да го решиме – да создадеме платформа која ќе ги спои сите овие различни гласови во еден силен и кохерентен фронт, со цел поефикасно застапување и влијание“, рече Хазири од АДИ. Граѓанското здружување на регионално ниво, низ призмата на функционирањето на Балканската мрежа за развој на граѓанското општество (БЦСДН) го презентираше Ања Босилкова-Антовска. Таа се осврна на уште неколку активни платформи од регионот и пошироко.

За едно од клучните прашања на граѓанското општество, довербата, учесниците имаа можност да ги слушнат резултатите од истражувањето спроведено од Цивика мобилитас што ги презентираше Фанија Ивановска од МЦМС. Петруш Тоинес ги потсети грантистите на ПЕПА (политичко-економска и анализа на моќ), и она што беше сработено на претходната Средба.
Претставничките на УНДП, Лејла Небиу и на НДИ, Благородна Шопова зборуваа за проектите кои ги спроведуваат со општините. Небиу го презентираше проектот за зајакнување на општински совети, а Шопова зборуваше за проектот „Заедници водени од интегритет“. Учесниците потенцираа дека институционализацијата на дијалогот, транспарентното финансирање и вклученоста на граѓаните се основа за ефикасна локална власт. Свои искуства со локалната власт споделија и грантистите: Сабина Факиќ од Центарот за граѓански комуникации, Марјан Главинчевски од ИПО „Крсте Јон Струга“, Марјана Јанческа од Метаморфозис, Ивана Ц. Стојчева од ХЗ „Мајка“ Куманово.

За локалната самоуправа и граѓанското општество зборуваа и Министерот за локална самоуправа Златко Перински, Амбасадорката Улман и заменик директорката на ЗЕЛС, Дема Мехмети. Министерот се осврна на планираните измени на Законот за локална самоуправа, дигитализацијата, воведувањето на унифицирани веб-платформи за општините и креирањето општинскиот развоен индекс. Тој ја истакна вклученоста на ГО преку поднесување на иницијативи во рамки на Советот на општините. „Заради високиот праг од 10% многу ретко се разгледуваат предлози и иницијативи од граѓани. Затоа решивме тој праг да го намалиме 5%“, рече Перински и додаде дека предлогот работата на советот задолжително да биде јавна е одговор на иницијатива на граѓанскиот сектор.

Амбасадорката Улман осврнувајќи се на примерот на Швајцарија рече дека децентрализацијата носи демократија и дека верува дека соработката на ГО и локалните власти е потребна. „Мислиме дека е подобро да се организирате заедно за да влијаете и да најдете решение за проблемите. Овој дијалог е од клучна важност, демократијата не функционира без дијалог. Демократијата бара поврзување“, рече таа.„Фискалната децентрализација е нашата најголема болка“, рече Дема-Мехмети зборувајќи за општините. „Ме радува фактот дека форумите во заедницата се препознаени и ќе бидат дел од новиот Закон за локална самоуправа. ЗЕЛС работеше на институционализација и благодарни сме на Швајцарската амбасада што ни даде таква алатка. Се надевам дека во иднина ќе можеме заеднички да помогнеме во спроведувањето на овие форуми“, рече таа и изрази подготвеност за заедничка работа на критериумите за финансирање на ГО на локално ниво.

Учесниците кои се вклучија во дискусијата ја потенцираа нерамномерната распределба на буџетски средства меѓу спортските клубови и граѓанските организации (Роберто Паризов од Еко-живот), и потребата од поголеми вложувања во регионалниот развој и подобри услови за живот во руралните средини (Лилјана Јоноски од Руралната коалиција). Средбата заврши со порака дека само преку соработка, отворен дијалог и координирани активности може да се постигнат трајни промени и да се изгради поинклузивна и одговорна локална демократија.
Линк до оргиналниот текст: Соработката меѓу граѓанскиот сектор и општините ќе помогне во градењето транспарентна локална власт – Civica Mobilitas

Младинските организации низ Европа преземаат проактивен чекор кон обезбедување етичка употреба на вештачката интелигенција и нејзино почитување врз основа на човековите права. Студиската сесија „Open your AIs: Одговорна употреба на алатки за ВИ од страна на младински организации“ се одржа во Европскиот младински центар во Стразбур (EYCS) од 23 до 27 јуни 2025 година, со цел да се поттикнат критички дискусии околу етиката на вештачката интелигенција (ВИ) и да се оспособат младинските групи да усвојат внатрешни стандарди засновани врз заштитата на правата на младите луѓе.
Од причина што алатките за вештачка интелигенција сè повеќе го обликуваат начинот на кој функционираат младинските организации, оваа иницијатива ја нагласува потребата од свесна и информирана употреба, со тоа што ќе се обезбеди технологијата да им служи на младите луѓе, а не да ги загрозува нивните права.
Студиската сесија, исто така, се потпира врз принципите на новоусвоената Конвенција на Советот на Европа за вештачка интелигенција и човекови права помагајќи му на младинскиот сектор да дејствуваат како застапници и чувари во овој брзоменувачки пејзаж.
Студиската сесија има три клучни цели: да им помогне на младинските организации да бидат внимателни и одговорни при интегрирањето на ВИ во нивната работа, да ги поддржи да станат гласни застапници за етиката на ВИ во рамките на нивните структури и меѓу нивните корисници и да изградат знаење за полесно снаоѓање и придонесување во клучни политички процеси, како што се Законот за вештачка интелигенција на ЕУ и Конвенцијата на Советот на Европа за вештачка интелигенција, особено имајќи ги предвид сè поголемите грижи за дискриминацијата поттикната од ВИ.

Со поврзување на политиката со практиката, студиската сесија има за цел да ги позиционира младинските организации како значајни придонесувачи кон етичкото управување со вештачката интелигенција и заштитници на дигиталните права на младите луѓе.
Студиската сесија е навистина извонредно искуство за учесниците, нудејќи единствена можност да се поврзат и со членови на персоналот на секретаријатот на Советот на Европа од различни единици. Тие се сретнаа со претставници кои споделија увид во работата на организацијата на Конвенцијата за вештачка интелигенција, пресекот на вештачката интелигенција со говорот на омраза и злосторствата од омраза, како и различните форми на поддршка достапни преку Европската младинска фондација. Учесниците, исто така, истражуваа начини за значајно застапување на младите на повеќе нивоа, учејќи како би можеле да се вклучат во препознатливата структура на коуправување на Советот на Европа, со аплицирање за членство во Советодавниот одбор за млади или преку обезбедување застапеност преку нивните организациски мрежи.
Многу учесници се осврнаа на овој состанок, велејќи дека размената била влијателна и потврдувајќи ја важноста на вклучувањето на младите луѓе во процесот на креирање политики што ја обликуваат нивната сегашност и иднина.

Линк до оригиналниот текст: Open your AIs: responsible use of AI tools by youth organisations discussed in Strasbourg – Youth

Студиската сесија е организирана во рамките на програмата Youth for Democracy, во соработка со Connect International, со партнерот Curiosite Centre de Formation и експертизата на Metamorphosis Foundation.

Дезинформациите и манипулациите со информации и странско влијание (ФИМИ) ги поткопуваат демократските процеси, ја еродираат јавната доверба, ги засилуваат социјалните поделби и ги ослабуваат аспирациите на Северна Македонија за евроатлантска интеграција. Затоа, без решителна акција, индустријата за манипулација со информации ќе продолжи брзо да се адаптира, надминувајќи ја регулативата и искористувајќи ги системските слабости.
Ова беше централната порака на денешниот валидациски состанок во Скопје, кој беше фокусиран на нацрт-извештајот „Овозможувачи и стимулирачи на изборни ФИМИ во Северна Македонија“. Настанот собра претставници на институции, медиуми, граѓанскиот сектор и меѓународни организации за заеднички преглед на наодите и нивно унапредување преку партиципативен дијалог.
Во своето воведно обраќање, Кушбу Агравал од Интернешенал ИДЕА го истакна поширокиот обем на иницијативата:
„Овој извештај на нашиот партнер Метаморфозис е дел од поголем проект за ФИМИ поддржан од Global Affairs Canada. Иако не е прв извештај на оваа тема во земјата, се обидуваме да создадеме „една точка за пристап“ каде ќе бидат консолидирани сите релевантни знаења и истражувања поврзани со изборни ФИМИ во Северна Македонија, особено во однос на ранливостите и поттикнувачите кои ѝ овозможуваат на оваа појава да се вкорени и да напредува“, рече Агравал.
Горан Ризаов, менаџер на програмата Информациски и медиумски интегритет во Метаморфозис и коавтор на извештајот, ја презентираше методологијата развиена од Интернешенал ИДЕА, заснована на разграничување на овозможувачи и поттикнувачи на ФИМИ.
„Покрај другото, се обидовме да објасниме и како се користат родово базирани дезинформации, употребата на вештачка интелигенција и глобалните поврзувања за манипулација со информации во изборен контекст. Политичката поларизација, често по етнички или меѓуетнички линии, како и системската корупција, ја ослабуваат институционалната отпорност. Имплементацијата на изборните реформи е слаба, а злоупотребата на јавни ресурси останува широко распространета“, рече Ризаов.
Матеј Тројачанец, Горан Ризаов и Деспина Ковачевска се ко-автори на нацртт-извештајот кој беше презентиран | Фото: Ванчо Џамбаски, CC BY
Деспина Ковачевска и Матеј Тројачанец, истражувачи од Метаморфозис и коавтори на извештајот, ги претставија увидите за општествените овозможувачи и улогата на социјалните мрежи, со дополнителен фокус на родовите наративи и дезинформации генерирани преку ВИ.
Ковачевска го нагласи користењето на пораки што се базираат на страв и се насочени кон жените и ЛГБТИ+ заедниците:
„Видовме наративи во кои се тврди дека ако Северна Македонија влезе во ЕУ, децата ќе станат трансџендер или девојчињата ќе бидат принудени да се облекуваат како момчиња. Во проруските дезинформации, Украинките се претставени како хероини што остануваат да се борат, додека мажите се прикажуваат како кукавици што бегаат. При нападите на претседателот Зеленски, често мета е неговата сопруга и нејзината наводна расипничка потрошувачка. Постои поширок наратив во кој традиционалната мајка се спротивставува на „жената од Запад“ – осамена, себична, па дури и демонизирана преку религиски содржини“, рече Ковачевска.
„Овие родово обоени наративи се темелат на страв – страв од вакцини, од Западот, од морална деградација. Ниската медиумска писменост, која дополнително опаѓа, им овозможува на ваквите манипулативни содржини да се шират“, додаде таа.
Ризаов зборуваше и за ранливоста на медиумскиот простор:
„Независните медиуми се речиси неодржливи. Постојаното зголемување на бројот на медиуми создава илузија за плурализам, но во реалноста тие често се политички или комерцијално ориентирани. Копи-пејст новинарството доминира во мејнстрим медиумите. Ако единствено што правите е да пренесувате туѓи содржини, тогаш манипулацијата лесно може да се протне – особено ако доаѓа од моќен центар на влијание“, рече Ризаов.
Тројачанец го истражуваше влијанието на алгоритмите на социјалните мрежи и генеративната вештачка интелигенција во дезинформацискиот екосистем:
„Платформите го засилуваат екстремниот контент според однесувањето на корисниците. Иако сè уште немаме видено длабоко фалсификувани видеа со локални политичари, идентификувавме ВИ видеа што промовираат лажни лекови, често со гласови клонирани од познати лекари. Најчесто се адаптирани од шаблони на бугарски јазик, па така се релативно лесно препознатливи. Сепак, употребата на ВИ во овој контекст засега останува ограничена“, рече тој.
Настанот заврши со сет на препораки насочени кон институциите, медиумскиот сектор, технолошките платформи и граѓанското општество. Тие се фокусираат на подобрување на законодавството, медиумската независност, дигиталната транспарентност и јавната свест, како и на потребата од посилна меѓусекторска соработка и усогласување со регулативите на Европската Унија.

Денес, 19-ти јуни 2025 година, Комисијата за транспорт, дигитална трансформација, животна средина и просторно планирање на Собранието на Република Северна Македонија, ја одржа својата 35-та седница. На седницата се одржа јавна расправа на тема „Реформски пакет на Предлог закони за дигитална трансформација на Република Северна Македонија“, и се разгледаа и дискутираа следниве предлог закони: Предлог на закон за електронските комуникации; Предлог на закон за безбедност на мрежни и информациски системи; Предлог на закон за архивски материјал и архивска дејност; и Предлог на закон за изменување и дополнување на Законот за електронски документи, електронска идентификација и доверливи услуги.
На јавната расправа, покрај членовите и замениците членови на Комисијата, пратеници, Министерот за дигитална транформација, и претставници на ресорни министерства, агенции, органи во состав и претставници на бизнис и академските заедници, присуствуваа и претставници на граѓанското општество. Филип Стојановски, директор за партнерство и развој, и Маријана Јанческа – Угарковиќ, проектен менаџер, ги претставија препораките и сугестиите на Фондација Метаморфозис, а во однос на дискутираните закони.

Во своето обраќање, г-ѓа Јанческа – Угарковиќ, истакна дека Фондацијата за интернет и општество Метаморфозис го поддржува процесот на донесување на пакетот од четири закони и ја поздравува иницијативата на Парламентот да ги вклучи и граѓанските организации во процесот на структурирани дискусии за подобрување на нацрт текстот на предложените закони.
Во своето обраќање, Јанческа нагласи дека е важно сите предвидени законски решенија да бидат усогласени со европските регулативи, но и да бидат прилагодени на локалниот контекст за да одговорат на реалните предизвици на граѓаните, институциите и приватниот сектор. Се укажа и на потребата од јасни обврски за спроведување на безбедносни мерки од страна на институциите, транспарентност во обработката на чувствителни информации, отчетност на давателите на услуги и интероперабилност на техничките решенија.
Фондација Метаморфозис смета дека дигиталната трансформација не е само технолошка алатка, туку предуслов за ефикасна, транспарентна и одговорна администрација. За таа цел, неопходно е системско вклучување на граѓанските организации и експертите во сите фази на реформите – од дизајн до евалуација – како и инвестирање во капацитетите на јавната администрација и промовирање на дигиталната писменост кај сите категории на граѓани.

На 4 јуни 2025 година, Фондацијата Метаморфозис организираше еднодневна обука за подобрување на сајбер безбедноста во организациите од граѓанскиот сектор.
Обуката беше наменета за граѓански организации кои секојдневно работат со ранливи категории и се изложени на зголемени ризици во дигиталното опкружување.
Учесниците имаа можност да се запознаат со клучни аспекти на сајбер безбедноста, вклучувајќи го поимот дигитален отпечаток, значењето на антивирусната заштита, креирањето и одржувањето на силни лозинки, користењето на менаџери за лозинки, како и практични совети за развивање здрави навики на сајбер хигиена.
Оваа обука е дел од проектот „СајберШтит: Омоќени граѓани за сајбер отпорност“, кој преку едукација, информирање и достапни алатки настојува да ја засили свесноста и отпорноста на граѓаните и организациите на сајбер закани. Проектот вклучува серија од три обуки – првата беше одржана на 9 април, а втората на 7 мај. Покрај обуките, се предвидува и продукција на подкасти и видеа со цел унапредување на јавната свест за сајбер безбедноста.
Главниот фокус на проектот е важноста од редовна сајбер хигиена и подготвеност за соочување со закани како фишинг, социјално инженерство, малициозен софтвер и кражба на лични податоци. Преку заеднички активности, проектот се стреми овие прашања да добијат соодветна видливост, поддршка и решенија во контекст на сè поголемите предизвици од дигиталната ера.

Проектот „СајберШтит: Омоќени граѓани за сајбер отпорност“ е поддржан со грант Национална интервенција на регионалниот проект „СМАРТ Балкан – Граѓанско општество за поврзан Западен Балкан“ имплементиран од Centar za promociju civilnog društva (CPCD), Центар за истражување и креирање политики (ЦИКП) и Институтот за демократија и медијација (ИДМ), а финансиски поддржан од Министерството за надворешни работи на Кралството Норвешка.