Screenshot 38

Nevojitet sinjal pozitiv nga BE-ja, por Maqedonia e Veriut duhet të kryejë detyrat e shtëpisë për të zbatuar reformat

ОдИнститут за европска политика

Edhe pse miratimi i kornizës negociuese nga Këshilli i BE-së dhe mbajtja e konferencës së parë ndërqeveritare me Maqedoninë e Veriut është një hap i rëndësishëm dhe një impuls pozitiv për qeverinë dhe institucionet, megjithatë, është e domosdoshme që vendi të ketë një vizion dhe strategji të qartë, pavarësisht nga vendimet e institucioneve evropiane, bashkëpunim dhe koordinim ndërmjet institucioneve, në nivel politik dhe teknik, për zbatimin e reformave që kanë rëndësi të drejtpërdrejtë për vendin.  

Analiza EPI e raportit të Komisionit Evropian u prezantua në konferencën “Mes raporteve, progresit dhe përputhshmërisë – si të arrijmë në një proces cilësor dhe thelbësor të miratimit të acquis të BE-së”, ku u diskutua mbi faktorët që ndikojnë në cilësinë dhe dinamikën e reformave në lidhje me anëtarësimin në BE.

Maqedonia e Veriut ka një nivel relativisht të mirë të përputhshmërisë me acquis, por zbatimi i ligjeve dhe akteve nënligjore është i domosdoshëm. Në fusha të caktuara, si Kapitulli 12 – Siguria e ushqimit, politika e veterinarisë dhe fitosanitarisë dhe kapitulli 29 – Politika doganore ka progres të vazhdueshëm dhe është ruajtur një nivel i lartë i përputhshmërisë me acquis evropiane. Por në shumicën e kapitujve dhe kklasterëve, sipas metodologjisë së re, ka ngecje, madje edhe regres në drejtim të dinamikës së reformave.

Një nga problemet kryesore për këtë situatë ishte ikja e stafit nga administrata publike, por edhe problemi i jotërheqësisë së administratës publike për kuadrot cilësorë.

Folësit dhe pjesëmarrësit në konferencë vunë në dukje nevojën e një politike të përshtatshme për mbajtjen e kuadrove me përvojë dhe tërheqjen e kuadrit të ri të kualifikuar është një hap i domosdoshëm që do të sigurojë qëndrueshmëri dhe përmirësim të punës së institucioneve. Një politikë e tillë duhet të bazohet në kompensimin më të lartë financiar për punonjësit, përmirësimin e sistemit të avancimit të punonjësve dhe mekanizma të tjerë “të butë” që do të motivonin administratën, si p.sh. mundësia e rotacionit në institucione të tjera.

Krahas kuadrit teknik të mirë në administratë, nevojitet angazhim dhe vizion i fortë politik. Folësit theksuan se në fushat ku vendi ka nota të mira në raportin e KE-së, ka një angazhim të udhëheqjes dhe menaxhmentit të mesëm të institucioneve përkatëse në drejtim të programimit, planifikimit dhe zbatimit të programeve, siç është rasti i Drejtorisë së Doganave.

Më tej, të pranishmit diskutuan nevojën për përmirësimin e bashkëpunimit ndërmjet institucioneve dhe respektimin e rregullave dhe procedurave në propozimin dhe miratimin e legjislacionit evropian. Roli i Sekretariatit për Çështje Evropiane duhet të forcohet në mënyrë që të përmirësohet koordinimi ndërmjet institucioneve. Nga ana tjetër, Sekretariati përballet me sfidën e monitorimit të proceseve për përgatitjen e akteve që hyjnë në procedurë ligjore. Sekretariati jo gjithmonë konsultohet siç duhet dhe institucionet nuk i ndjekin të gjitha fazat nëpër të cilat duhet të kalojë procedura.

Në këtë event u theksua se Sekretariati po punon për promovimin e Programit Kombëtar për Adoptimin e Acquis dhe krijimin e një platforme online që do të mundësojë digjitalizimin dhe koordinimin më të mirë ndërmjet institucioneve. Gjithashtu, kjo platformë do t’i mundësojë publikut akses për të ndjekur zbatimin e programit që do të përmirësojë transparencën e institucioneve, por edhe do të ofrojë presion publik ndaj institucioneve.

Sekretariati për Legjislacion, i cili përballet me mungesë të burimeve njerëzore, nuk arrin të përmbushë kërkesat për miratimin e akteve ligjore.

Folësit theksuan se mosfillimi i negociatave ndikon në vullnetin politik për reforma dhe në motivimin për punën e strukturave teknike nëpër ministritë përkatëse. Vendimi për fillimin e negociatave në Këshillin e BE-së do të jepte shtysë, por nuk duhet parë si hap kyç dhe i vetëm në zbatimin e detyrimeve tona ndaj Bashkimit Evropian.

Niveli i harmonizimit të legjislacionit kombëtar me acquis evropiane është i mirë në krahasim me vendet që tashmë kanë filluar negociatat. Në konferencë u theksua se trajtimi që kanë vendet që kanë filluar negociatat për anëtarësim dhe vendet që ende nuk i kanë nisur negociatat marrin të njëjtin trajtim nga Komisioni Evropian.

Në këtë drejtim, u theksua se shteti duhet të përdorë më mirë qasjen e ndarjes së fondeve sipas parimit „i parë që vie, i pari shërbehet“ në raport me fondet IPA. Zbatimi i legjislacionit evropian bëhet një barrë e madhe financiare për shtetin, por edhe për sektorin privat, ndaj është e nevojshme të bëhen analiza dhe plane të duhura se si të menaxhohet ndihma e donatorëve që marrim nga BE-ja dhe asistenca dypalëshe e donatorëve, në drejtimin e zbatimit të legjislacionit evropian.

Folësit e konferencës kishin mendime të nadara sa i përket ndikimit të metodologjisë së re të negociatave për anëtarësim. Hapja e përbashkët, pra ndërvarësia e kapitujve negociues brenda një grupi, i ndërlikon negociatat për secilën nga fushat. Nga ana tjetër, u theksua se kjo ia shton barrën dhe mbingarkon administratën për të ecur paralelisht në disa fusha.

Përafrimi i legjislacionit kombëtar me atë të BE-së është me interes të veçantë për sektorin privat. Vonesat në miratimin e amendamenteve të ligjeve pengojnë aksesin në tregun e vetëm, por kufizojnë edhe aktivitetin inovativ të kompanive. Sektori privat duhet të jetë proaktiv në ndjekjen e rregulloreve të BE-së dhe të jetë nxitës i ndryshimeve. Ky sektor duhet të jetë korrigjuesi kryesor i institucioneve shtetërore.

Продолжи со читање

  • Kamioni Mediatik Ballkanik po e nis udhëtimin e tij

    Kamioni Mediatik Ballkanik po e nis udhëtimin e tij nëpër 20 qytete në gjashtë vende të Ballkanit Perëndimor: Kosovë, Bosnje dhe Hercegovinë, Mal të Zi, Shqipëri, Maqedoninë e Veriut dhe Serbi, nga shtatori deri në nëntor të vitit 2025. Ndalesa e parë është në Prizren, Kosovë, më 8 shtator, e ndjekur nga Mitrovica më 9 […]
    The post Kamioni Mediatik Ballkanik po e nis udhëtimin e tij first appeared on Metamorphosis.

  • RAPORT I BIRC: PERSPEKTIVA E REFORMAVE TË QËNDRUESHME NË KUADËR TË KLASTERIT 3 DHE KLASTERIT 1

    Autor: M-r Bardhyl Zaimi
    Sistemi arsimor në Maqedoninë e Veriut në asnjë rast duket se nuk ka arritur t’u rezistojë turbulencave të shumta politike të periudhës së tranzicionit, ndikimeve partiake dhe ndikimeve tjera që në masë të madhe kanë ulur nivelin e cilësisë. Në Maqedoninë e Veriut, nuk është arritur të krijohet një sistem koherent në fushën e arsimit që do t’i përgjigjej profesionalizimit dhe përkushtimit maksimal që e kërkon kjo fushë kaq e rëndësishme e shoqërisë. Përkundrazi, gjatë tërë kohës janë vërejtur eksperimente në politikat arsimore, zgjidhje të çastit, zgjidhje që më tepër kanë qenë improvizime se sa realisht të hyhet në një transformim cilësor të gjithanshëm që nënkupton suazë ligjore të mirëmenduar, dokumente të përpiluara nga profesionistë të fushës dhe strategji afatgjate që hapin dhe mbindërtojnë një vizion që do të ishte në përputhje me zhvillimet globale.
    Në këtë kuadër, tashmë nga ekspertët është vënë në dukje se harmonizimi i konceptit evropian, gjegjësisht ligjeve europiane në sistemin arsimor në Maqedoninë e Veriut mbetet një imperative jetik për të krijuar dinamika tjera në arsimin e lartë në drejtim të përmirësimit të cilësisë.
    Klasteri 3 që do të hapet me BE-në e vendos fokusin në konkurrencën dhe rritjen gjithëpërfshirëse. Pikërisht, në sinkron me këtë klaster, shtetet anëtare duhet të kenë kornizën ligjore, administrative dhe financiare  si dhe kapacitetet e nevojshme zbatuese për të siguruar menaxhimin e shëndoshë financiar të programeve të arsimit, trajnimit dhe komunitetit rinor. Për të siguruar përfshirje të plotë dhe të suksesshme në programet kornizë, vendet anëtare duhet të sigurojnë kapacitetet e nevojshme zbatuese në fushën e kërkimit dhe zhvillimit teknologjik, pa anashkaluar stafin adekuat.
    Në këtë kuadër, reformat në fushën e arsimit dhe kërkimit shkencor nuk janë vetëm një përparësi sektoriale, por një domosdoshmëri strategjike që ndërlidhet drejtpërdrejt me cilësinë e kapitalit njerëzor dhe aftësinë e vendit për të ndërtuar një ekonomi të qëndrueshme dhe konkurruese. Klasteri 3 përfshin kapitujt që lidhen me arsimin, kërkimin shkencor dhe kulturën (25 dhe 26), ndërsa Klasteri 1 përqendrohet në sundimin e ligjit, etikën dhe funksionimin demokratik të institucioneve. Të gjitha këto dimensione mbeten me ndikim të drejtpërdrejtë në sistemin arsimor.
    RAPORTIN E PLOTË E GJENI KËTU

  • RAPORT I BIRC: ARSIMI NË KRIZË, EKSPERTËT KËRKOJNË DEPOLITIZIM DHE REFORMA TË THELLA

    Autor: M-r Bardhyl Zaimi
    Sistemi arsimor në Maqedoninë e Veriut në asnjë rast duket se nuk ka arritur t’u rezistojë turbulencave të shumta politike të periudhës së tranzicionit, ndikimeve partiake dhe ndikimeve tjera që në masë të madhe kanë ulur nivelin e cilësisë. Në Maqedoninë e Veriut, nuk është arritur të krijohet një sistem koherent në fushën e arsimit që do t’i përgjigjej profesionalizimit dhe përkushtimit maksimal që e kërkon kjo fushë kaq e rëndësishme e shoqërisë. Përkundrazi, gjatë tërë kohës janë vërejtur eksperimente në politikat arsimore, zgjidhje të çastit, zgjidhje që më tepër kanë qenë improvizime se sa realisht të hyhet në një transformim cilësor të gjithanshëm që nënkupton suazë ligjore të mirëmenduar, dokumente të përpiluara nga profesionistë të fushës dhe strategji afatgjate që hapin dhe mbindërtojnë një vizion që do të ishte në përputhje me zhvillimet globale.
    Pas më shumë se tridhjetë vjetësh nga fillimi i tranzicionit , Maqedonia e Veriut akoma përballet me sfida të thella që lidhen me kalimin nga reforma të bazuara kryesisht në interesat politike afatshkurtra, drejt reformave të qëndrueshme dhe profesionale, të bazuara në ekspertizë. Ky proces është veçanërisht i rëndësishëm në sektorin e arsimit të lartë, ku ndikimet e politizimit dhe mungesa e vazhdimësisë kanë minuar besueshmërinë, cilësinë dhe efikasitetin e sistemit arsimor.
    Ekspertë nga fusha e arsimit kanë vënë në dukje se një nga pengesat kryesore në rrugën drejt reformave substanciale në arsimin e lartë është mungesa e një konsensusi politik të gjerë dhe të qëndrueshëm që mund të mbrojë dhe implementojë strategji afatgjata pa ndërhyrje të politikave ditore. Përvojat rajonale, siç përmendet nga ekspertët modeli i Sllovenisë, tregon se sukseset e reformave strukturore vijnë nga politikat me vazhdimësi, përfshirja e komunitetit akademik dhe mbështetja e institucioneve shtetërore gjatë një periudhe të gjatë kohore.
    Në përputhje me këto nevoja, Maqedonia e Veriut ka bërë hapa konkretë duke themeluar më 6 nëntor 2024 Trupin Nacional Koordinues për Reforma në Arsimin e Lartë, një entitet gjithëpërfshirës që bashkon përfaqësues të institucioneve shtetërore, universiteteve, biznesit dhe shoqërisë civile, me mandatin për të rikthyer cilësinë, standardizimin dhe investimet në shkencë dhe kërkim. Ky trup synon të nisë një reformë strukturore të thellë, duke përgatitur propozime konkrete për përmirësimin e sistemit arsimor gjatë 18 muajve të ardhshëm.
    Megjithatë, sfidat mbeten të mëdha. Raportet e Komisionit Evropian për vitet 2023 dhe 2024, si dhe analizat e organizatave ndërkombëtare si UNDP dhe OECD/SIGMA, evidentojnë mungesën e kapaciteteve teknike dhe njerëzore, politizimin e universiteteve dhe fragmentimin e legjislacionit, si faktorë që pengojnë konsolidimin e reformave në arsimin e lartë. Pa i tejkaluar këto barriera, vënë në pah ekspertët, Maqedonia e Veriut, do të vazhdojë të përballet me sfida në ndërtimin e institucioneve të depolitizuara, të pavarura dhe të përgjegjshme ndaj komunitetit akademik dhe shoqërisë.
    RAPORTIN E PLOTË E GJENI KËTU