Impulsi qytetar #10: pasqyrë mujore e aktiviteteve të përfituesve të grantev

Tetori 2025

Tetori ishte një muaj me iniciativa dhe aktivitete të reja që e forcuan ndërgjegjësimin rreth mjedisit, pjesëmarrjes së të rinjve, arsimit, shëndetit dhe përfshirjes.

Në kuadër të projektit “Aktivizmi qytetar për realizimin e ekonomisë qarkore  në menaxhimin e mbeturinave organike”, aktivitetet në natyrë vazhduan me një karvan për të demonstruar eksperimente në shkolla, ku nxënësit mësuan se si mbetjet organike mund të përdoren për të krijuar produkte të dobishme si biodizel dhe u njohën me materiale natyrore si lëkurat e patates, farat e lirit dhe lulediellit dhe chias. Punëtoritë në shkollat fillore “Hristijan Todorovski Karposh“ dhe “Dimo Haxhi Dimov“ kishin për qëllim të ngjallnin kuriozitetin dhe interesin e të rinjve në shkencat natyrore dhe mbrojtjen e mjedisit, duke inkurajuar të menduarit për zgjidhje të qëndrueshme në menaxhimin e mbeturinave.

Analiza nga Qendra për Aktivizëm Rinor Krik, CSI “Nadezh” dhe Shoqata e Punëtorëve Social të Maqedonisë (SHPSM) tregoi se, megjithëse shumica e familjeve kanë qasje në furnizimin publik me ujë, cilësia dhe disponueshmëria e ujit ndryshon ndjeshëm midis rajoneve dhe midis zonave urbane dhe rurale. Mbështetja për aktivitetet ekologjike ekziston, por pjesëmarrja e të rinjve mbetet e ulët dhe vetëm një pjesë e vogël angazhohet në aktivitete vullnetare. Megjithatë, ekziston një ndërgjegjësim në rritje për lidhjen midis të drejtave të njeriut, qeverisjes së mirë dhe mbrojtjes së mjedisit, si dhe rritjes së përdorimit të transportit publik, ndarjes së mbeturinave, kursimit të ujit dhe energjisë dhe sjelljes më të vetëdijshme të konsumatorit.

Në tetor, mentorët e transformimit eko-social nga CSI “Nadezh” dhe SHPSM morën pjesë në një seancë online tre-orëshe nga projekti “BAGJ – Bashkë për avokim të gjelbër për mbrojtjen e mjedisit”, ku përmes trajnimit dhe të mësuarit në veprim, 18 mentorë zhvilluan aftësi për dëgjim aktiv, drejtimin e aktiviteteve dhe përcaktimin e rolit të tyre personal dhe kolektiv në ndryshimin e qëndrueshëm shoqëror.

Monitorimi i ueb faqeve të 81 komunave, i kryer nga Qendra për Ndryshime Klimatike, tregoi se rajoni i Shkupit është më aktivi me 72 postime që lidhen me Agjendën e gjelbër, ndërsa rajoni Lindor është më pak aktivi, me vetëm 24 postime. Është shqetësuese që 17 komuna nuk kanë pasur asnjë postim për mjedisin në gjashtë muajt e fundit. Shoqëria Gjeografike Rajonale “GEOSFERA” nga Manastiri organizoi një panel diskutimi me kandidatët për kryetarë komunash mbi mundësitë e përfshirjes së Agjendës së gjelbër në zhvillimin e ardhshëm të Manastirit, ku qytetarët dhe kandidatët paraqitën propozime të shumta për trajtimin e ndotjes, ekonominë rrethore, lëvizshmërinë urbane të gjelbër dhe projektet kapitale mjedisore.

Të rinjtë vazhduan të jenë aktivë përmes iniciativave të ndryshme. Më 3 tetor në Manastir, Pro Lokal organizoi tryezën e rrumbullakët “Shëndeti mendor tek të rinjtë“, ku drejtorë, psikologë, edukatorë dhe përfaqësues të Komunës së Manastirit identifikuan sfidat më të zakonshme dhe punuan për mbështetje dhe parandalim të përbashkët. Në të njëjtën kohë, u nënshkrua një memorandum bashkëpunimi midis Shkollës së Mesme të Mjekësisë “Dr. Jovan Kalauzi” dhe Pro Lokal dhe u organizua një punëtori “Menaxhimi i mbeturinave që i krijojmë vetë“ u mbajt në Komunën e Mogillës si pjesë e iniciativave të Platformës Rajonale të të Rinjve.

Në arsim, përfituesit e granteve nga projekti “Forcimi për zhvillim gjithëpërfshirës” publikuan artikullin “Rruga e vështirë drejt shkencës dhe arteve“, i cili analizon mungesën e investimeve në kërkimin shkencor dhe inovacionin dhe ndikimin në zhvillimin ekonomik dhe konkurrueshmërinë e vendit. Lorik Idrizi nga BIRS, në “Historitë urbane: Kufijtë e padukshëm të dijes“, ngriti pyetje rreth të rinjve, ambicieve dhe një shoqërie që ende mat suksesin përmes vendeve të punës në shtet.

Në forumin tematik “Kur kursen në parandalim, pasojat janë të shtrenjta“, organizatat dhe institucionet e shoqërisë civile lëshuan një thirrje të përbashkët drejtuar institucioneve shëndetësore për investime më të mëdha në parandalim dhe akses më të mirë në shërbime shëndetësore cilësore për gratë, vajzat dhe grupet e cenueshme. Forumi zbuloi mangësi serioze në programet kombëtare të parandalimit, të tilla si ulja e buxhetit për parandalimin e HIV-it dhe mbulimi i ulët i skriningut të kancerit të qafës së mitrës. Eventi ishte pjesë e projektit “Promovimi i të drejtave shëndetësore të grave, vajzave dhe grupeve të cenueshme”, i cili zbatohet nga organizatat partnere të mbështetura nga Civika mobilitas.

Programi parandalues për mbrojtjen aktive të shëndetit të nënave dhe fëmijëve për vitin 2026 ishte në fokus të takimit konsultativ të Ministrisë së Shëndetësisë në bashkëpunim me HERA-n – Asociacionin për Edukim Shëndetësor dhe Hulumtim. Përfaqësues nga institucionet përkatëse, organizatat ndërkombëtare dhe sektori i shoqërisë civile diskutuan së bashku përmbajtjen dhe prioritetet e programit, me qëllim përmirësimin e aksesit dhe cilësisë së shërbimeve për nënat, fëmijët dhe kategoritë e cenueshme të grave.

Në fushën e përfshirjes, më 25 dhe 26 tetor, Iniciativa Qytetare e Grave “Antiko“ dhe partnerët e saj mbajtën një trajnim mbi pjesëmarrjen qytetare në proceset e hartimit të politikave dhe vendimmarrjes, me pjesëmarrjen e përfaqësuesve nga 20 organizata lokale (grasrut) nga tetë rajone. Përmes sesioneve interaktive, pjesëmarrëset diskutuan mundësitë ligjore për pjesëmarrje, rolin e shoqatave në decentralizim, ndërtimin e partneriteteve me autoritetet lokale dhe zhvillimin e iniciativave dhe planeve të veprimit lokale për ndryshimin e komunitetit.

Të gjitha këto aktivitete mbështeten nga Qeveria Zvicerane përmes Civika mobilitas, tregojnë se pavarësisht sfidave, organizatat e shoqërisë civile vazhdojnë të kontribuojnë në transformimin e gjelbër, pjesëmarrjen më të madhe të të rinjve, përmirësimin e arsimit, shëndetit dhe përfshirjes, duke krijuar ndryshime më të mira dhe afatgjata në shoqëri.