Konkurs per te rinj Operatorë në Qendrat Informative Rinore për Ndryshimet Klimatike në Ohër, Strugë dhe Dibër në kuadër të projektit “Të mësojmë për ndryshimet klimatike”

A jeni duke punuar në një organizatë rinore dhe jeni të interesuar për përdorimin etik të mjeteve të Inteligjencës Artificiale (IA)? Dëshironi të eksploroni se si IA-ja ndikon në pjesëmarrjen e të rinjve, të drejtat e njeriut dhe demokracinë?
Bashkohuni në sesionin studimor “Open your AIs” dhe bëhuni pjesë e një komuniteti të rinjve që sjellin ndryshime, të gatshëm për të përballuar të ardhmen e inteligjencës artificiale me një qasje kritike dhe të bazuar në të drejtat.
Sesioni i studimit është një hapësirë ku pjesëmarrësit mund të eksplorojnë sfidat kryesore që lidhen me inteligjencën artificiale, të shkëmbejnë ide dhe të bashkëkrijojnë mjete praktike, strategji ose rekomandime që mund të mbështesin drejtpërdrejt punën e tyre në organizatat rinore. Sesioni studimor i organizuar në kuadër të Programit Të Rinjtë për Demokracinë në bashkëpunim me “Connet International” në partneritet me “Curiosite Centre de Formation” dhe ekspertizën e Fondacionit Metamorfozis.
Ne jemi në kërkim të 20 pjesëmarrësve nga të gjitha shtetet anëtare të Këshillit të Evropës.
Duke marrë pjesë, ju do të:

Rritni kapacitetin digjital të organizatës suaj – Mësoni se si të vlerësoni në mënyrë kritike dhe të integroni me përgjegjësi mjetet e AI-së në punën dhe projektet tuaja të përditshme.
Eksploroni anën etike të AI-së – Reflektoni mbi përfitimet, rreziqet dhe dilemat etike që sjell inteligjenca artificiale dhe se si ato ndikojnë tek të rinjtë dhe shoqëritë tona.
Nxisni biseda kuptimplote – Merrni mjete dhe strategji praktike për të sjellë etikën e AI-së në programet tuaja dhe për të angazhuar të rinjtë në formësimin e së ardhmes së tyre digjitale.
Kuptoni politikat digjitale që kanë rëndësi – Zgjeroni njohuritë tuaja mbi Ligjin e AI-së të BE-së, Konventën e Ai-së të Këshillit të Evropës dhe mënyrat se si organizatat rinore si e juaja mund të kontribuojnë në qeverisjen gjithëpërfshirëse dhe të drejtë të AI-së.

Kur?
Dita e mbërritjes 22 qershor 2025
Dita e nisjes 28 qershor 2025
Ku?
Në objektin e Këshillit të Evropës të quajtur Qendra Evropiane Rinore në Strasburg, Francë.
Kush?

Jeni midis 18 dhe 30 vjeç?
Jeni anëtar i një organizate rinore apo punonjës me të rinjtë?
A jeni banor në një nga shtetet anëtare të Këshillit të Evropës?
Dëshironi të mësoni më shumë rreth politikave digjitale dhe rinore të Sektorit të Rinisë të Këshillit të Evropës?
Doni të kuptoni më mirë se si Inteligjenca Artificiale po ndikon në jetën e të rinjve?
A jeni të interesuar për qasjet etike, të bazuara në të drejtat e njeriut ndaj teknologjisë?

Atëherë, aplikoni për sesioni studimor deri më 9 maj 2025 përmes këtë formulari.
Shpenzimet?
Akomodimi, ushqimi, shpenzimet për vizë, si dhe shpenzimet e udhëtimit dhe të qëndrimit mbulohen nga Departamenti i të Rinjve i Këshillit të Evropës.
Kontributi i pjesëmarrësve do të jetë një tarifë prej 50 euro, të cilat do t’u kërkohet ta transferojnë nëpërmjet transferimit bankar në llogarinë e “Connect International” të paktën 3 javë përpara fillimit të sesionit studimor.
Afatet e procesit të aplikimit:
Afati i fundit për aplikim: 9 maj 2025
Informimi mbi statusin e aplikimit tuaj: 15 maj 2025
Linku i thirrjes origjinale: Call for participants to join our study session “Open your AIs” in Strasbourg | Connect INTERNATIONAL

Platforma e organizatave të shoqërisë civile për luftë kundër korrupsionit reagon ndaj rekomandimeve të Komisionit Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit (KSHPK), të paraqitura në një seancë publike të KSHPK-së, dhe të transmetuara përmes mediave, si pjesë e rishikimit antikorrupsion të Ligjit për qasje të lirë në informata me karakter publik.
Në vend që të kontribuojë në transparencë, llogaridhënie dhe luftë më të madhe kundër korrupsionit, KSHPK-ja, përmes indikacioneve të saj të pretenduara për “rreziqe rregullatore”, dërgon sinjale serioze shqetësuese për mbylljen e institucioneve dhe krijon mundësi për të kufizuar të drejtën e publikut, të informohet. Rekomandime të tilla jo vetëm që dëmtojnë rolin e KSHPK-së si një institucion kyç për parandalimin e korrupsionit, por edhe drejtpërdrejt hapin mundësi për keqpërdorime të reja me korrupsionin, veçanërisht në fushën e prokurimit publik.

Transparencë e zvogëluar – rritje e rreziqeve të prokurimit publik të korruptuar dhe të dëmshëm

Së pari, KSHPK-ja rekomandon rishqyrtimin e nenit që rregullon detyrimin për publikimin e të gjithë dokumentacionit për prokurimet publike. KSHPK-ja vlerëson se termi “i gjithë dokumentacioni” në lidhje me prokurimin publik nuk është përcaktuar saktësisht, prandaj mund të ndodhë që të publikohen informacione konfidenciale dhe shkelje të të drejtave të palëve të treta.”
Platforma sugjeron se zbatimi i dispozitës së Ligjit për qasje të lirë për qasje në të gjithë dokumentacionin për prokurimet publike, koncesionet dhe për marrëveshjet e partneritetit publik-privat (neni 10 paragrafi 1 alinea18) deri më tani në aplikacion ka mundësuar rritjen e transparencës dhe qasjes në dokumentet përkatëse nga organizatat e shoqërisë civile dhe mediat. Në këtë mënyrë, u zbuluan keqpërdorime në një numër procedurash tenderimi për të cilat u zhvilluan procedura gjyqësore, por edhe u parandaluan edhe prokurime publike të mundshme korruptive dhe të dëmshme.
Gjithashtu, KSHPK-ja duhet të kishte marrë parasysh se mbrojtja e të dhënave konfidenciale në prokurimin publik tashmë është e rregulluar në Ligjin për prokurimin publik (neni 30). Gjithashtu i sugjerojmë KSHPK-së, se Ligji për qasje të lirë rregullon qasjen e pjesshme, si dhe përjashtimet në rastet kur kërkohet mbrojtja e informacionit me një shkallë të fshehtësisë. Rikujtojmë KSHPK-në dhe publikun se në janar 20205, me ndryshimet në Ligjin për prokurim publik është bërë tashmë një regres i mbrojtjes nga korrupsioni në prokurimin publik në mënyrë të tillë që kontrolli administrativ i prokurimit publik i zbatuar nga Byroja për prokurim publik u shfuqizua. Në kushtet kur, sipas vlerësimeve të të gjithë aktorëve relevantë ndërkombëtarë dhe vendas, korrupsioni në prokurimin publik është i përhapur edhe me buxhetin shtetëror historikisht më të lartë, huamarrjet e reja dhe indikacionet e përditshme për keqpërdorimin e parave publike, KSHPK-ja bën rekomandime për kufizimin e transparencës, duke minuar kështu rolin e një institucioni kyç për parandalimin e korrupsionit.

Rekomandime me pasoja negative afatgjata që ndikojnë në pavarësi

KSHPK-ja ofron udhëzime për përshkrimin dhe specifikimin e një procedure, si dhe caktimin e një afati për Kuvendin e Republikës së Maqedonisë së Veriut në rastet kur konstaton ndërprerjen e detyrës dhe shkarkimin e Drejtorit të Agjencisë për Mbrojtjen e të Drejtës për Qasje të Lirë në Informacione me Karakter Publik dhe zëvendësit të tij, para skadimit të mandatit.
Për Platformën, ky rekomandim është i motivuar politikisht sepse u bë menjëherë pas një përpjekjeje të deputetëve në Kuvendin e Republikës së Maqedonisë së Veriut për të miratuar ndryshime në Ligjin për qasje të lirë, i cili parashikonte shkarkimin e parakohshëm të Drejtorit të Agjencisë në rast se shumica parlamentare nuk do të miratonte raportin vjetor të punës. Ne i sugjerojmë KSHPK-së, se organet e pavarura rregullatore, siç është Agjencia për Mbrojtjen e të Drejtës për Qasje të Lirë, dhe vetë KSHPK-ja, kanë mandat më të gjatë se mandati i zyrtarëve të zgjedhur në pushtetin ekzekutiv, në mënyrë që të jenë partiakisht dhe politikisht të pavarur. Për rekomandimin e dhënë, tashmë rregullohet në Ligjin për qasje të lirë që në rast të përfundimit të detyrës ose shkarkimit të Drejtorit të Agjencisë, deri në zgjedhjen e Drejtorit të ri të Agjencisë, funksioni i Drejtorit të Agjencisë, kryhet nga Zëvendësdrejtori, me të gjitha kompetencat që ka pasur Drejtori. Kështu, i vetmi argument për këtë rekomandim të KSHPK-së nuk mund të jetë “zvarritja, selektiviteti dhe pasiguria e mundshme në menaxhimin e institucionit”.

Rekomandime për vendosjen e kritereve të cilat do të zvogëlojnë transparencën ekzistuese

KSHPK-ja i referohet detyrimit të mbajtësve të informacioneve të azhurnojnë rregullisht listën e informacioneve në dispozicion të tyre dhe atë ta bëjnë publike. KSHPK-ja vlerëson se kjo dispozitë “nuk ka kritere të sakta se çfarë informacioni duhet të publikohet domosdoshmërisht, as në çfarë mënyre dhe në çfarë formati, gjë që lë një diskrecion të gjerë për mbajtësit e informacionit për të vendosur se çfarë të publikojnë dhe si. KSHPK-ja e konsideron këtë “një rrezik të transparencës së kufizuar me mundësinë e zbulimit selektiv ose fshehjes së informacionit me interes publik”.
Platforma është e shqetësuar se KSHPK-ja ka gjetur rrezik për transparencë të kufizuar në kushtet kur Ligji për qasje të lirë përcakton formën për publikimin e informacionit dhe dokumenteve si më poshtë: (a) informacioni publikohet në çdo formë të krijuar ose në dispozicion të mbajtësit të informacionit në përputhje me kompetencat e tij dhe (b) qasja në një dokument sigurohet pavarësisht nga forma fizike ose karakteristikat e tij, tekst i shkruar ose i shtypur, harta, skema, fotografi, imazhe, vizatime, skica, materialet e punës, si dhe regjistrimet e zërit, tonit, regjistrime magnetike ose elektronike, regjistrime optike ose video në çdo formë, si dhe pajisje portative për përpunimin automatik të të dhënave me memorie të integruara ose portative për ruajtjen e të dhënave në formë digjitale (neni 3). Për më tepër, shqetësuese është mosnjohja e problematikës nga KSHPK-ja, kur thotë se “nuk ka kritere të sakta se çfarë informacioni duhet të publikohet detyrimisht”. Me Ligjin për qasje të lirë është përcaktuar se të gjitha informatat e krijuara dhe në dispozicion të institucioneve, përveç të përjashtimeve (neni 6), janë informata publike. Ekziston edhe një institut i “transparencës aktive”, që do të thotë se janë përcaktuar informacionet që duhet të publikohen detyrimisht pa u kërkuar. Çfarë kriteresh rekomandon KSHPK-ja është e paqartë, dhe është edhe më shqetësuese ajo që thonë për formatin, duke mos marrë parasysh fillimin e paralajmëruar të procesit për përgatitjen e Ligjit për të dhëna të hapura dhe ripërdorimin e të dhënave nga sektori publik.

Rekomandime të vonuara gjatë një procesi aktiv për ndryshime në Ligj

KSHPK për dispozitat përcaktoi ekzistencën e përgjegjësisë joproporcionale për kundërvajtje. Vetëm 500 euro janë parashikuar për personin udhëheqës nëse ai nuk cakton një ndërmjetësues për informacione dhe nuk jep informacion për publikun për atë person, por janë parashikuar 250 euro edhe për zyrtarin për kundërvajtje të shumta – azhurnimi i listës së informacionit, ndihma për aplikantët, respektimi i afateve për t’iu përgjigjur kërkesave. KSHPK gjithashtu rekomandoi që të bëhet dallimi i qartë i përgjegjësisë për kundërvajtje midis udhëheqësit dhe nëpunësit për informacion në Agjenci, në përputhje me kompetencat e tyre aktuale.
Për Platformën, është tregues fakti se KSHPK-ja vë në dukje “rreziqet rregullatore” të pretenduara në Ligjin për qasje të lirë, për të cilat është njoftuar për ndryshim të Ligjit para 5 muaj më parë, përkatësisht më 21 nëntor 2024, dhe aktualisht po zhvillohen konsultime publike përmes ENER për ndryshimet e propozuara. KSHPK-jaka vënë në dukje një disproporcion në përgjegjësinë e individëve përgjegjës dhe zyrtarëve, por mungojnë propozimet se çfarë rekomandon konkretisht. Theksojmë se shoqëria civile vite me radhë është angazhuar për ekzistencën e dispozitave për përgjegjësi kundërvajtëse të personave përgjegjës që në mënyrë të paarsyeshme nuk lejojnë qasje në informacion ose pengojnë zyrtarin nga zbatimi i sekondës së vendosur për të siguruar qasje në informacion.
Prandaj, Platforma konsideron se zgjidhjet e propozuara që mund të ndikojnë negativisht në luftën kundër korrupsionit janë të papranueshme dhe në kundërshtim me përpjekjet evropiane për hartimin e politikave publike demokratike, gjithëpërfshirëse dhe eksperte.
Për më tepër, Platforma është e shqetësuar se gjatë shqyrtimit të Ligjit për qasje të lirë nga KSHPK-ja, mungojnë aspektet kryesore të rishikimit kundër korrupsionit, siç është përfshirja e disa aktorëve, përkatësisht gjatë përgatitjes së Raportit, nuk kanë siguruar bashkëpunim me shoqërinë civile që do të siguronte pavarësi dhe objektivitet në analizë.
Rikujtojmë se rishikimi antikorrupsion i ligjeve (të propozuara) është një mekanizëm parandalues me qëllim zbulimin, parandalimin dhe minimizimin e rreziqeve në lidhje me mundësinë e korrupsionit dhe konfliktit të interesave që mund të rezultojnë gjatë zbatimit të ligjeve. Me udhëzime të tilla, KSHPK-ja jo vetëm që nuk avancon sistemin për parandalimin e korrupsionit, por rrezikon t’i japë legjitimitet politikave dhe praktikave që çojnë në kapjen e institucioneve dhe mosdisponueshmërinë e informacioneve me interes publik, të cilat për momentin janë informacione me karakter publik.
U bëjmë thirrje institucioneve kompetente, veçanërisht Ministrisë së Drejtësisë dhe Kuvendit, të marrin parasysh mekanizmat ligjorë ekzistues dhe të mos u nënshtrohen udhëzimeve që kufizojnë transparencën, e cila është një mjet kryesor në luftën kundër korrupsionit.

Të dashur studentë, me kënaqësi presim pjesëmarrjen tuaj në aktivitetet e mbështetura nga granti në kuadër të projektit “Promovimi i një mjedisi të sigurtë shkollor”

Po e publikojmë Thirrjen për ndarjen e granteve për aktivitete të studentëve në kuadër të projektit “Promovimi i shkollave të sigurta”, që e realizojmë në bashkëpunim me këto fakultete pedagogjike:

Fakulteti për Shkenca të Arsimit (FON) – Shtip, Universiteti “Goce Dellçev” – Shtip,

Universiteti i Tetovës – Fakulteti Pedagogjik dhe

Fakulteti Pedagogjik – Manastir, Universiteti “Shën Klimenti i Ohrit” – Manastir

Afati i fundit për dorëzimin e aplikimit: 24.04.2025Dokumentet e nevojshme të listuara për aplikim dhe pjesëmarrje të studentëve të disponueshme në gjuhen shqipe:Formulari për buxhetinThirje për propozim projekte me mbështetje të grantitUdhëzime për aplikim

Previous articlePuna jonë

Më 9 prill të vitit 2025, Fondacioni Metamorfozis mbajti një trajnim njëditor për përmirësimin e sigurisë kibernetike në organizatat e shoqërisë civile. Rreth dhjetë përfaqësues të organizatave të shoqërisë civile që janë aktive në punën me grupet e cenueshme të qytetarëve u njohën me termin gjurmë digjitale, pse është e rëndësishme mbrojtja me antivirus, çfarë është një fjalëkalim i mirë, si të përdoret një menaxher i fjalëkalimeve dhe këshilla të shumta praktike për rritjen e sigurisë kibernetike dhe praktikimin e higjienës kibernetike.

Trajnimi është pjesë e projektit “MburojaKibernetike: Qytetarë të Fuqizuar për Rezistencë Kibernetike”. Në kuadër të projektit janë planifikuar tre trajnime, si dhe podkaste dhe video për të rritur ndërgjegjësimin e publikut dhe kuptimin për rëndësinë e sigurisë kibernetike. Qëllimi i projektit është të nxjerrë në pah çështjet e higjienës së duhur dhe të rregullt kibernetike dhe trajtimin efektiv të kërcënimeve kibernetike (phishing, inxhinieri sociale, softuerët keqdashës (malware), dezinformatat online, vjedhjen e të dhënave personale, etj.) dhe të sigurojë që këto tema të marrin vëmendjen, burimet dhe përpjekjet e përbashkëta të nevojshme për zgjidhje efektive.

Projekti “MburojaKibernetike: Qytetarë të Fuqizuar për Rezistencë Kibernetike mbështetet nga një grant nga Ndërhyrja Kombëtare e projektit rajonal “SMART Balkans – Shoqëria Civile për një Ballkan Perëndimor të Lidhur” i zbatuar nga Qendra për Promovimin e Shoqërisë Civile (Centar za promociju civilnog company – CPCD), dhe i mbështetur nga Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM), dhe me mbështetje financiare nga Ministria e Punëve të Jashtme të Mbretërisë së Norvegjisë.

Kontrolli i fakteve është thelbësor, por i pamjaftueshëm më vete. Nevojitet një qasje shumështresore që kombinon verifikimin e fakteve me edukimin mediatik, bashkëpunimin ndërmjet mediave, sektorit joqeveritar dhe institucioneve qeveritare. Kjo do të thotë, një qasje gjithëpërfshirëse e të gjithë shoqërisë për të trajtuar dezinformimin. Kjo ishte një nga idetë kryesore që u shfaq në pjesën e dytë të konferencës me titull “Së bashku për të vërtetën: Një qasje gjithëpërfshirëse e shoqërisë për mbrojtjen e demokracisë”, organizuar nga Fondacioni Metamorfozis me rastin e Ditës Ndërkombëtare të Kontrollit të Fakteve, raporton Vërtetmatësi.
Shkruan: Matej Trojaçanec
Sesioni “Demokracia në rrezik: Kontrolli i fakteve dhe moderimi i përmbajtjes në mediat sociale – Përballimi i sfidave duke krijuar një mjedis të favorshëm” diskutoi gjendjen e kontrollit të fakteve në vendet e Ballkanit Perëndimor. Jona Pllumbi, nga organizata e verifikimit të fakteve Faktoje, vuri në dukje se Shqipëria është veçanërisht e ndjeshme ndaj dezinformatave.
“Nuk jemi gati të përballemi me dezinformimin. Po mundohemi të përgatitemi për zgjedhjet parlamentare të majit, por nuk mjafton. Duhet një qasje e shumëanshme ndaj problemit”, tha Pllumbi.
Prandaj, siç e përmendi Pllumbi, Faktoje ka nisur një bashkëpunim me Universitetin e Tiranës për integrimin e edukimit mediatik në arsim, pasi niveli i edukimit mediatik është në një nivel shumë të ulët. Plumbi trajtoi edhe një problem tjetër, si të arrihet tek audienca që nuk është e interesuar për informacion të saktë, pra ata që konsumojnë përmbajtje të shkurtër si ato në TikTok. “Kur shkruanim analiza të gjata për dezinformatat për emigrantët në Shqipëri, a ishte dikush i interesuar? Jo. Aktivitetin më të madh e kishim në videot 40 sekondash,” tha Pllumbi.
Maida Qulahoviq, nga “Pse jo” nga Bosnja dhe Hercegovina, u ndërlidh me temën me përvojën e tyre. Nëpërmjet shërbimeve të verifikimit të fakteve “Istinomer” dhe “Raskrinkavanje”, ata u përpoqën së bashku me platformat të adresojnë problemin duke ndjekur kodin e praktikës, por pa sukses:
“Pa një legjislacion të qartë, platformat nuk do të bëjnë asgjë, pra do të zbatojnë vullnetarisht masat për të adresuar dezinformimin. Gjatë zgjedhjeve të fundit, ne u përpoqëm të punojmë me platformat për postimet dhe përmbajtjet që shkelin kodin e sjelljes [të platformave të Metës], përmbajtje të paligjshme ose ato që bien ndesh me kodin zgjedhor, dhe u raportua vetëm për një pjesë të përmbajtjes.Nga 119 përmbajtje të paraqitura, përgjigje morëm për 25. Vetëm 3 u hoqën, por vetëm pasi apeluam vendimin paraprak”. tha Qullahoviq
Naço Strigulev, nga Blue Link, Bullgari, vazhdoi të njëjtën temë, duke thënë se nuk mund të mbështetemi në platformat për të mbrojtur hapësirën e informacionit, sepse ato janë në fund të fundit kompani të orientuara drejt fitimit:
“Platformat nuk e kanë problem të shndërrohen në armë kundër demokracisë dhe rendit demokratik, sepse një përmbajtje e tillë sjell klikime dhe ndërveprim me përmbajtjen. Nga ana tjetër, ato fitojnë nëpërmjet saj.”
Strigulev më tej përmendi se algoritme të tilla janë kudo dhe citoi Alexandra Gies duke thënë se algoritme të tilla [për shembull, faqet “Për ty”] duhet të rregullohen dhe të fiken gjatë periudhave zgjedhore. Strigulev gjithashtu tërhoqi vëmendjen për chatbot-ët e ndryshëm që përdorin teknologjinë e bazuar në inteligjencën artificiale (AI) dhe tha se midis 6 dhe 50 për qind ndajnë dezinformatat që e dimë se janë të lidhura me Kremlinin, duke përfshirë ndarjen e burimeve nga rrjeti i faqeve Pravda. Rrjeti në të cilin janë publikuar plot 3.6 milionë artikuj vetëm në vitin 2024.
Folësja e fundit ishte Despina Kovaçevska, nga Fondacioni Metamorfozis, dhe ajo e përfundoi këtë diskutim me një vështrim kritik ndaj gjuhës së urrejtjes dhe se si ajo lidhet me dezinformimin:
“Gjuha e urrejtjes justifikon dezinformimin, shton stigmën dhe paragjykimet. Dhe, sidomos kur kemi media joprofesionale që ndjekin klikimet dhe përfitojnë në vend që të kontrollojnë plotësisht faktet, atëherë kam një problem të madh”, tha Kovaçevska
Si përfundim, pati një konsensus se Ligji për Shërbimet Digjitale ishte rruga më e mirë për harmonizimin e ligjeve vendase në procesin e anëtarësimit në Bashkimin Evropian. Ky proces nuk duhet të bëhet sa për sy e faqe, por të jetë një proces gjithëpërfshirës dhe transparent, veçanërisht nëse duam që platformat kryesore ta marrin më seriozisht këtë rajon – ranë dakord folësit.
Pjesëmarrësit në konferencën e 2 prillit, 2025. Foto Vanço Xhambaski
Biznesi, ndonjëherë, di të tregojë integritet
Diskutimi përfundimtar i konferencës u fokusua në “Rasti i biznesit për integritetin e informacionit”. Fjala hyrëse u dha nga moderatori i diskutimit Dragan Kremer, ekspert i medias, i cili theksoi disa shembuj si nga Serbia ashtu edhe nga Mbretëria e Bashkuar, si dhe nga gazeta Sun dhe faqja e internetit Breitbart në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, të cilat kanë filluar të humbasin reklamuesit (pra kompanitë që reklamojnë në mediat e tyre) për shkak të përmbajtjes që publikojnë. Kompanitë kanë hequr dorë publikisht nga reklamimi, të cilin e kanë përdorur edhe si një lloj mjeti PR për të paraqitur vlerat që qëndrojnë pas kompanive. Domethënë, për çfarë vlerash nuk duan të mbështesin apo të lidhen fare me Breitbart dhe Sun, që përhapin dezinformata, përmbajtje raciste dhe ksenofobike.
Rasha Nedelkov, drejtoresha e programeve të Crta-së serbe, u ndërlidh me shembullin e Televizionit Happy, ku pothuajse e njëjta gjë ka ndodhur. Shumë kompani kanë anuluar reklamat e tyre nga mediat që shpërndajnë shumë qartë lajme të rreme, përmbajtje të manipuluar – veçanërisht përmbajtje që lidhen me luftën në Ukrainë.
Por ndikimi nuk kufizohet vetëm te kompanitë dhe markat vendase, por edhe tek ato ndërkombëtare. Marko Milosavljeviq, profesor në Universitetin e Lubjanës, shpjegon se reklamat nga reklamuesit ndërkombëtarë mund të jenë një thikë me dy tehe.
“Ashtu si kjo funksionon për ato kompani që luftojnë kundër përmbajtjes problematike, ka edhe nga ato që promovojnë gjuhën e urrejtjes. Çfarë do të ndodhë në BE dhe në Ballkanin Perëndimor, a do të fillojnë platformat kryesore të ndalojnë reklamat nga mediat që mbrojnë kontrollin e fakteve, transparencën dhe saktësinë? Do të ketë pasoja të mëdha për ekosistemin mediatik,” vuri në dukje Milosavljeviç.
Ai ndau shembullin e kompanive që nuk pajtohen me politikat e administratës së Donald Trump, dhe ato mund të frikësohen dhe të reduktojnë reklamat e tyre dhe paratë mund të ridrejtohen në media që përhapin dezinformata dhe “ngjallin panik”.
Presidentja e Federatës Evropiane të Gazetarëve, Maja Sever, iu referua një tjetër reklamuesi që është shpesh ofruesi më i madh i reklamave – vetë shtetet dhe qeveritë. Sipas Severit, në reklamat qeveritare mungojnë kriteret transparente dhe kjo është reflektuar në hulumtimin, i cili tregon se fondet publike janë të përqendruara vetëm në disa media të etabluara, ndërsa mediat e pavarura nuk marrin “asnjë denar”.
“Kjo nuk është aq për shkakë të përmbajtjes që publikojnë, por të pavarësisë editoriale që kanë mediat. Ne duhet të gjejmë një mënyrë për të vendosur reklamimin e përgjegjshëm si normë, jo përjashtim,” tha Sever.
Fjalën përmbyllëse e mbajti Vladimir Petreski, kryeredaktor i Vërtetmatësit. Ai thekson se këto gjëra mund të interpretohen në të njëjtën mënyrë si thënia “voto me portofolin tënd”, pra të bësh zgjedhje bazuar në atë që është më e qëndrueshme financiarisht. Petreski tregoi shembullin e X (dikur Twitter) duke thënë:
“Kompania (X) nuk është rikuperuar [financiarisht] që kur Elon Musk e mori përsipër. Kompanitë filluan të bojkotojnë masivisht vendimet e moderimit të përmbajtjes, pas së cilës Musk u përpoq të padiste reklamuesit.”
Por, ai thekson se situata në Maqedoni është ndryshe, sepse një bojkot i tillë mund të (keq)përdoret si arsye për padi, gjegjësisht mund të interpretohet si fyerje, dëmtim i reputacionit, përmes të ashtuquajturave padi SLAP. E, në anën tjetër, problem tjetër është orteku i mashtrimeve digjitale dhe interneti që janë shfaqur në rrjetet sociale maqedonase: “Ne i shikojmë reklamat dhe shohim se ato janë në gjuhë të ndryshme nëpër rajone të tëra, më së shpeshti për barna mjekësore”, thotë Petreski. Por problemi me mashtrimet është se sapo rishikohen, ato zhduken menjëherë dhe shfaqen të reja – një tregues që ata kanë kanale të mira ku mund t’ua shesin informacionin agjentëve të të dhënave ose thjesht të vjedhin para nga përdoruesit.