VELI KRECI: PROCESI I BOLONJËS NË EVROPË PO ZHVILLOHET ME INTENSITET TË PLOTË, NE NUK MUND TË MBETEMI PAS

Veli Kreci është profesor i rregullt në Fakultetin e Shkencave Sociale pranë Universitetit të Evropës Juglindore (UEJL) në Tetovë. Ai është autor i disa studimeve shkencore të publikuara në revista prestigjioze shkencore, të cilat fokusohen në përmirësimin e cilësisë së arsimit, dixhitalizimin dhe reformat në politikat publike dhe administratë.

Njëkohësisht, Kreci është drejtor ekzekutiv i Institutit “Max van der Stoel”, i cili funksionon në kuadër të të njëjtit universitet dhe ka për synim kryesor përmirësimin e cilësisë së arsimit dhe kërkimit shkencor.

“Ne nuk jemi një vend i madh me burime të shumta për përparim të ndjeshëm në shkencë, por përmes politikave të menduara mirë për zhvillimin shkencor mund të mobilizojmë burimet ekzistuese përmes rrjetëzimit, duke arritur kështu më shumë efikasitet,” thotë Kreci në këtë intervistë.

Sipas tij, ne po mbetemi prapa në të gjitha fushat kur bëhet fjalë për arsimin. “Nga njëra anë, arsimi duhet të krijojë kuadro në përputhje me nevojat e tregut të punës, dhe nga ana tjetër, përmes inovacioneve, të transformojë industrinë dhe shoqërinë, duke krijuar vende të reja pune. Fatkeqësisht, po mbetemi prapa në të dyja drejtimet,” thekson Kreci.

Gjithashtu, Kreci flet për nevojën e reformave në arsim, zbatimin e Procesit të Bolonjës dhe hapat e tjerë të domosdoshëm për të arritur një zhvillim gjithëpërfshirës në vend.

Në procesin e negociatave për anëtarësim në BE përfshihet edhe Klasteri 3, i cili përmban kapituj që lidhen me reformat e nevojshme për harmonizimin e sistemit tonë arsimor me atë evropian. Çfarë mund të bëni ju në këtë drejtim?

Veli Kreci: Një nga synimet kryesore të sistemit arsimor evropian është harmonizimi i politikave arsimore kombëtare të vendeve anëtare, dhe në rastin e Republikës së Maqedonisë së Veriut, kjo është pjesë e kapitujve të negociatave për anëtarësim. Qëllimi i kësaj harmonizimi është arritja e objektivave të përbashkëta, pra sigurimi i një arsimi cilësor – një arsim që do të ofrojë njohuri, aftësi dhe vlera konkurruese për t’u përballur me sfidat evropiane, kryesisht në fushat e dixhitalizimit, tranzicionit social dhe atij të gjelbër. Nga kjo kuptojmë se sfidat evropiane janë edhe sfidat tona të ardhshme, prandaj oferta jonë arsimore duhet të dizajnohet në përputhje me të njëjtat parametra. Mënyra se si mund të përfshihemi aktivisht në këto procese është përmes programeve arsimore evropiane, të cilat synojnë afrimin dhe forcimin e bashkëpunimit ndërinstitucional. Do të përmend disa nga programet më të njohura arsimore, si Erasmus+ për shkëmbim dhe bashkëpunim ndërinstitucional, Creative Europe, Aleanca e Universiteteve, si dhe Horizon Europe për kërkim dhe inovacion. Ekzistojnë shumë programe arsimore për zhvillimin e kapaciteteve institucionale për t’u përballur me sfidat e ardhshme. Ajo që duhet bërë është një përfshirje më e madhe e institucioneve tona arsimore në rrjetet arsimore dhe bashkëpunimi me institucionet evropiane të arsimit, si dhe inkurajimi i të rinjve për të marrë pjesë në programet arsimore të shkëmbimit. Po ashtu, me rëndësi të madhe është krijimi i një mjedisi të përshtatshëm për kërkimin shkencor në institucionet akademike, përmes investimeve në laboratorë. Ne, si institucion, kemi kohë që përpiqemi të arrijmë këto synime. Megjithatë, çdo transformim kërkon përkushtim, durim dhe kohë. Sigurisht, duhet punuar fort për të krijuar kuadro që do të zotërojnë këto aftësi.

Si të binden autoritetet dhe publiku për nevojën e metodologjisë ndërsektoriale të qasjes, me fokus të veçantë te vlerat themelore si e drejta për të studiuar, e drejta për të punuar dhe e drejta për një administratë të mirë?

Veli Kreci: Përgjigja ime do të ishte – vetëm përmes bashkëpunimit të vërtetë. Shikoni, të gjitha politikat arsimore, ashtu si edhe politikat e tjera në nivel të BE-së, krijohen përmes një konsultimi të gjerë me të gjithë aktorët e përfshirë. Flas për konsultime reale. Krijuesit e politikave duhet të jenë të hapur ndaj nevojave të të rinjve, qytetarëve, sektorit privat, institucioneve dhe të gjithë faktorëve të tjerë shoqërorë. Nga ana tjetër, institucionet arsimore duhet të luajnë një rol aktiv në forcimin e këtij bashkëpunimi përmes një kolaborimi të ndërsjellë me të gjithë aktorët e shoqërisë. Duhet të kuptojmë se gjithëpërfshirja dhe bashkëpunimi sjellin rezultate. Ne shpesh përdorim qasjen “quadruple helix”, e cila nënkupton bashkëpunimin midis aktorëve kyç të shoqërisë – industrisë, politikës, sektorit joqeveritar dhe arsimit. Kjo qasje nxit veprimin e përbashkët për zgjidhjen e problemeve dhe përballimin efikas të sfidave.

A po zbatohet siç duhet Procesi i Bolonjës dhe sa e ofron ai vlerën e tij themelore – mobilitetin?

Veli Kreci: Mendoj se ne, si aktorë të politikave arsimore, nuk arritëm të diskutojmë mjaftueshëm për Procesin e Bolonjës para se ta implementonim. Disa si të them, u ngutëm me zbatimin e sistemit pa e përshtatur modelin ekzistues arsimor. Çdo transformim kërkon një plan të mirëpërgatitur dhe një periudhë të caktuar për zbatim gradual. Për këtë arsye, nuk arritëm t’i shfrytëzojmë plotësisht përfitimet që ofron Procesi i Bolonjës, i cili nuk nënkupton vetëm mobilitet, por mbi të gjitha një ndryshim në mënyrën e mësimdhënies dhe të nxënies. Është thelbësore të theksohet gjithëpërfshirja në procesin arsimor dhe zhvillimi i aftësive përmes metodave praktike, siç janë shkrimi i punimeve kërkimore, përdorimi i mjeteve kërkimore, prezantimi i rezultateve etj. Përmes një qasjeje të tillë, studentët jo vetëm që fitojnë dije, por zhvillojnë edhe aftësinë për ta analizuar dhe transmetuar atë në mënyrë kritike.

Si do ta rrisni ndërgjegjësimin e publikut profesional dhe të gjerë për rëndësinë e Procesit të Bolonjës?

Veli Kreci: Vetëm përmes diskutimeve dhe analizave gjithëpërfshirëse mund të sqarohet se çfarë përfaqëson dhe çfarë NUK përfaqëson Procesi i Bolonjës. Kam ndjesinë se publiku i gjerë i lidh drejtpërdrejt problemet në arsimin e lartë me këtë proces. Si komunitet profesional, kemi detyrimin ta sqarojmë këtë supozim me argumente të forta, në mënyrë që të mos mbetemi prapa zhvillimeve arsimore evropiane. Procesi i Bolonjës në Evropë është në një fazë të avancuar, dhe ne nuk mund të lejojmë që të mbetemi prapa në zbatimin e tij.

Pse në rajon ende kemi barriera administrative kur bëhet fjalë për njohjen e diplomave? Çfarë duhet bërë për t’i hequr ato?

Veli Kreci: Sipas mendimit tim, kjo vjen si pasojë e ndryshimeve të shpeshta në ligjet për arsimin e lartë, mospërputhjes së proceseve arsimore me sistemin arsimor evropian dhe, natyrisht, barrierave administrative të panevojshme. Para së gjithash, duhet të kemi një harmonizim të plotë të krediteve ECTS dhe një diferencim të qartë midis studimeve bachelor trevjeçare dhe katërvjeçare. Mendoj se Sistemi Evropian i Transferimit të Krediteve (ECTS) e rregullon mjaft mirë procesin e njohjes së diplomave dhe, për t’u bërë pjesë e hapësirës arsimore evropiane, duhet të thjeshtojmë procedurat për njohjen e tyre.

Ne kemi rreth një mijë qytetarë që aktivisht kërkojnë punë, por nga ana tjetër ka mungesë të kuadrove për mbi 10 mijë vende të lira pune. A i përgjigjet sistemi ynë arsimor nevojave të tregut të punës?

Veli Kreci: Është e qartë se nuk i përgjigjet. Por këtu dua të theksoj një rol shtesë të sistemit arsimor – arsimi duhet të jetë një nxitës për krijimin e vendeve të reja të punës përmes inovacionit. Nga njëra anë, arsimi duhet të formojë kuadro në përputhje me nevojat e tregut të punës, ndërsa nga ana tjetër, përmes inovacioneve, të transformojë industrinë dhe shoqërinë, duke gjeneruar kështu vende të reja pune. Fatkeqësisht, po mbetemi prapa në të dyja drejtimet. Një tjetër problem është mungesa e bashkëpunimit funksional me industrinë, përkatësisht mungesa e mekanizmave për përfshirjen e potencialeve të ardhshme të punësimit në tregun e punës që gjatë studimeve. Për shembull, studentët e vitit të dytë duhet të përfshihen aktivisht në ambientin e punës përmes programeve të praktikës (praktikë e paguar), çka do të rriste interesin e tyre që në vitet e hershme të studimeve. Gjithashtu, nevojitet një përfshirje më e madhe e studentëve në projekte me industrinë dhe institucionet, në mënyrë që të afrohen të dyja palët dhe të rritet ndërgjegjësimi për pritshmëritë e ndërsjella – nga njëra anë industria dhe nga ana tjetër studentët si punonjës të mundshëm në të ardhmen.

Vendi ndan më pak se 1% të PBB-së për shkencë dhe zhvillim inovativ. Si reflektohet kjo në zhvillimin e përgjithshëm?

Veli Kreci: Aspak nuk reflektohet. Nuk kemi zhvillim. Është e paarsyeshme të presim që do të kemi kapacitete konkurruese kërkimore pa investime të mjaftueshme në hulumtim. Pa dyshim, përqindja e investimeve duhet të rritet, dhe duke pasur parasysh kushtet tona kërkimore, duhet të inkurajohet bashkëpunimi midis institucioneve kryesore kërkimore për të mobilizuar më efikasisht burimet. Ne nuk jemi një vend i madh me burime të mëdha për një përparim të konsiderueshëm në shkencë, por përmes politikave të mirëplanifikuara për zhvillimin shkencor mund të mobilizojmë burimet ekzistuese përmes rrjetëzimit, duke arritur kështu më shumë efikasitet. Një praktikë e njohur dhe e suksesshme në zhvillimin shkencor është rrjetëzimi ndërinstitucional, i cili sjell rezultate konkrete. Vetëm përmes një qasjeje të tillë mund të presim përparim.

Teksti është zhvilluar në kuadër të projektit “Përfaqësim për zhvillim gjithëpërfshirës”, i mbështetur financiarisht nga Qeveria e Zvicrës përmes programit Civica Mobilitas.

Përmbajtja e këtij teksti është përgjegjësi e vetme e Forumit për Politika të Arsyeshme, IOHN dhe BIRC dhe në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohet se pasqyron pikëpamjet e Qeverisë së Zvicrës, Civica Mobilitas ose organizatave të saj zbatuese.

 

This post was originally published on this site