ATANASOV: ARSIMI MBETI NË MARGJINA, DËMET JANË AFATGJATA

Petar Atanasov, ish-zëvendësministër i Arsimit dhe Shkencës në Qeverinë e Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe profesor universitar, thotë se reformat në arsim janë një parakusht kyç për zhvillimin e përgjithshëm.

Në një intervistë për Institutin BIRC, ai thekson se shkenca dhe kërkimet shkencore janë prioritet i BE-së, ndërsa arsimi është detyrë e jona kombëtare.

Sipas tij, sektori i arsimit ka mbetur në margjina gjatë 30 viteve të fundit dhe dëmet janë afatgjata.

Pa një arsim cilësor, nënvizon Atanasov, nuk ka kapital të mirë njerëzor dhe shanset për zhvillim ekonomik dhe shoqëror janë më të vogla.

– Në procesin e negociatave për anëtarësim në BE është edhe Klasteri 3, i cili përfshin kapituj që lidhen me reformat e nevojshme për harmonizimin e sistemit tonë arsimor me atë evropian. Çfarë mund të bëjmë në këtë drejtim?

Petar Atanasov: Në këtë fushë, arsimi dhe shkenca, kemi disa sfida në nivele të ndryshme. Disa prej tyre mund t’i tejkalojmë vetë, si në sektorin e arsimit, për shembull, por disa të tjera kërkojnë angazhimin e të gjitha burimeve dhe kapaciteteve të shtetit, si në shkencë dhe kërkime shkencore. Nevojitet një mobilizim i përgjithshëm i institucioneve shtetërore dhe të gjithë sektorit publik, duke përfshirë universitetet. Shteti ynë ka kaluar procesin e skriningut dhe ekipi që ishte në Bruksel paraqiti mirë pozicionet tona në kapitujt 25 (shkenca dhe kërkimet shkencore) dhe 26 (arsimi dhe kultura). E dimë se nevojiten ligje dhe politika më të mira, si dhe konsensus politik për të ndërtuar sistemin tonë arsimor, por ai gradualisht duhet të afrohet me cilësinë e sistemeve arsimore të vendeve anëtare të BE-së. Dua ta përsëris, shkenca dhe kërkimet shkencore janë prioritet i BE-së, ndërsa arsimi është detyrë e jona kombëtare. Arsimi si sektor ka mbetur në margjina gjatë 30 viteve të fundit dhe dëmet janë afatgjata. Pa arsim cilësor, nuk ka kapital të mirë njerëzor dhe shanset për zhvillim ekonomik dhe shoqëror janë më të vogla.

– Si të bindim autoritetet dhe publikun për nevojën e një metodologjie ndërsektoriale të qasjes, me fokus të veçantë në vlerat themelore si e drejta për të studiuar, e drejta për të punuar dhe e drejta për administratë të mirë?

Petar Atanasov: Të drejtat lidhen me mundësitë dhe kapacitetet që krijohen. Ne kemi një arsim mesatar, një ekonomi që kryesisht nuk ofron vende pune të paguara mirë, si dhe një përzgjedhje negative në avancimin në institucionet shtetërore. Për të përparuar, të gjithë sektorët duhet të koordinohen brenda Qeverisë dhe të ketë bashkëpunim ndërsektorial. Ky kurrë nuk ka qenë një aspekt i fortë tek ne, sepse çdo institucion ndjek politikat e veta. Qeverisja e mirë është një përfitim cilësor, ndërsa sasia nuk matet me sa herë dikush ju ka ndihmuar për të “përfunduar” një punë. Ne jetojmë në tre botë: personale/familjare, në komunitet dhe në shoqëri. Bota e parë është përgjegjësi personale, e dyta është bota e qeverisjes lokale dhe nevojave të komunitetit, ndërsa bota e shoqërisë përputhet me shtetin ku jetoni. Shoqëria jonë është shumë e polarizuar politikisht, etnikisht, dhe madje edhe fetarisht në një nivel mikro. Prandaj, për të pasur arsim më të mirë, standard më të lartë dhe qeverisje më të mirë, duhet të punojmë për këtë – nga BE-ja nuk do të marrim asgjë si dhuratë, zhvillimin tonë duhet ta realizojmë vetë. Segmentimi i shoqërisë duhet të zgjidhet përmes politikave integruese të qëndrueshme dhe përmirësimit të funksionimit të institucioneve. Ndryshimet janë të domosdoshme për të ecur përpara.

– A po zbatohet siç duhet Procesi i Bolonjës dhe sa ofron ai vlerën e tij bazë – mobilitetin?

Petar Atanasov: Bolonja u krijua për të harmonizuar arsimin midis Lindjes dhe Perëndimit, për të afruar sistemet arsimore kombëtare të vendeve anëtare. Qëllimi ishte matja e elementeve arsimore (çfarë mësohet), rrjetëzimi në hapësirën akademike evropiane dhe mobiliteti i studentëve dhe profesorëve. Në disa aspekte, Procesi i Bolonjës nuk po zbatohet siç duhet, por kjo është përgjegjësi e secilit shtet. Lidhur me mobilitetin, ekziston mobilitet i brendshëm dhe i jashtëm. Tek ne nuk funksionon as mobiliteti i brendshëm. Gjithçka duket statike në arsimin e lartë. Mobiliteti i jashtëm po rritet çdo vit. Ka shumë studentë tanë jashtë vendit, ndërsa në fushën shkencore, mobiliteti mbetet pas. Mbase është koha për të investuar më shumë në mobilitetin shkencor.

– Si do të rrisni ndërgjegjësimin e publikut dhe ekspertëve për rëndësinë e Procesit të Bolonjës?

Petar Atanasov: Në fakt, ndërgjegjësimi duhet të rritet për nevojën e një arsimi më cilësor dhe më shumë projekte kërkimore. Bolonja është vetëm një tregues për të parë ku jemi dhe sa na duhet për të arritur standardet e kërkuara.

– Pse në rajon ende kemi barriera administrative kur bëhet fjalë për njohjen e diplomave? Çfarë duhet të bëhet për t’i hequr ato?

Petar Atanasov: Detyra është “e thjeshtë”: të zgjidhen krimi dhe korrupsioni në arsimin e lartë. Të mos ketë më diploma të rreme dhe të falsifikuara, çdo diplomë të garantojë atë që shkruhet në të, të bëhemi anëtarë të organizatave evropiane që garantojnë sigurimin e cilësisë në arsimin e lartë, etj. Tregu i diplomave të blera ka qenë i pranishëm për një kohë të gjatë në të gjithë rajonin, veçanërisht në disa shtete që i njohin të gjithë. Problemet në këtë fushë janë akumuluar ndër vite dhe nuk e di nga duhet të fillohet. Nevojitet një bazë e mirë të dhënash dhe lidhje më e fortë mes universiteteve për të reduktuar aktivitetet korruptive dhe diplomat e falsifikuara. Ministria e Arsimit po përpiqet të rregullojë gjërat, por kjo nuk do të ndodhë as shpejt dhe as lehtë. Në vendin tonë, nevojitet gjithashtu optimizimi i universiteteve. Disa fakultete duhet të shpërndahen, por përmes një përqendrimi në cilësi. Si shtet, ne nuk kemi kapacitet për më shumë se dy universitete publike. Gjithashtu, në çdo fushë kemi disa profesorë dhe studiues të mirë, ata duhet të mbështeten dhe të mundësohet një cilësi më e lartë e punës që bëjmë. Çdo akademik, sipas mendimit tim, ka pesë detyra kryesore në karrierën e tij: duhet të japë mësim, të kryejë kërkime, të botojë, të krijojë gjeneratën e re akademike dhe të marrë pjesë në jetën publike në një mënyrë të përshtatshme.

– Ne kemi disa mijëra qytetarë që kërkojnë punë aktivisht, por nga ana tjetër ka mungesë të fuqisë punëtore për mbi 10 mijë vende të lira pune. A i përgjigjet sistemi ynë arsimor nevojave të tregut të punës?

Petar Atanasov: Në përgjithësi, jo. Për një periudhë të gjatë, problemi ishte politika e papërshtatshme e regjistrimeve. Megjithatë, problemi më i madh është mesatarësia e cilësisë që ofron arsimi. Hartuesit e politikave duhet të vendosin për pikën e ekuilibrit midis thellësisë dhe gjerësisë së njohurive në arsim dhe përgatitjes për aftësi dhe njohuri specifike, të gatshme për tregun e punës. Prandaj, çdo segment i procesit arsimor duhet të përmirësohet. Megjithatë, përgjegjësinë duhet ta marrin ata që krijojnë ligjet dhe standardet që duhet të përmbushen. Shpallja e konceptit të të mësuarit gjatë gjithë jetës na obligon për përparim të vazhdueshëm në çdo segment të shoqërisë dhe ekonomisë. Bota urgjentisht ka nevojë për dy lloje të kuadrove cilësorë: ekspertë në fushën e ekonomisë dhe kritikë të realitetit shoqëror. Në çdo rast, meritokracia duhet të ketë ndikimin e saj.

– Shteti ndan më pak se 1% të PBB-së për shkencën dhe zhvillimin inovativ. Si reflektohet kjo në zhvillimin e përgjithshëm?

Petar Atanasov: Ajo që e ndajmë është e pamjaftueshme, edhe pse vitet e kaluara është investuar diçka. Tre fjalët magjike janë kërkimi, zhvillimi dhe inovacioni. Ato vende që përparojnë kanë një përqindje të lartë investimesh në kërkime dhe zhvillim, diku edhe mbi 3 për qind, veçanërisht nga financimi i arsimit. Ne kemi stagnuar për një kohë të gjatë nën një për qind. Të gjitha analizat tregojnë se me investime në këto sektorë, në planin afatgjatë përfitojnë si ekonomia, ashtu edhe shoqëria. Ne jemi tmerrësisht të pakoordinuar edhe në lidhje me kapacitetet tona. Njëkohësisht, kemi detyrim të përshtatemi me hapësirën shkencore evropiane, të përfshihemi në programet kornizë evropiane dhe të sigurojmë kapacitetet e nevojshme për këtë. Por mbi të gjitha, kemi një detyrim të brendshëm për të investuar në kapitalin akademik njerëzor, sepse vetëm kështu do të kemi kuadro të përgatitura për konkurrencë dhe zhvillim. Sa i përket arsimit, këtu përballemi me një përgjegjësi personale si vend kandidat. Duhet të punojmë për përmirësimin e politikave sipas standardeve evropiane, sipas direktivave dhe dokumenteve të miratuara, por edhe sipas standardeve ndërkombëtare, atyre në analizat e Bankës Botërore dhe OECD-së. Analizat janë të sakta, e dimë saktësisht çfarë duhet të bëjmë, para së gjithash, integrimin e aktiviteteve në fushën e arsimit dhe trajnimit, si dhe forcimin e kapaciteteve për menaxhimin e programeve evropiane për arsimin.

Teksti është zhvilluar në kuadër të projektit “Përfaqësim për zhvillim gjithëpërfshirës”, i mbështetur financiarisht nga Qeveria e Zvicrës përmes programit Civica Mobilitas.

Përmbajtja e këtij teksti është përgjegjësi e vetme e Forumit për Politika të Arsyeshme, IOHN dhe BIRC dhe në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohet se pasqyron pikëpamjet e Qeverisë së Zvicrës, Civica Mobilitas ose organizatave të saj zbatuese.

This post was originally published on this site