Lajme nga organizatat qytetare

Gjetjet dhe rekomandimet kryesore për adresimin e manipulimit të informacionit dhe ndikimit të huaj në kontekstin e zgjedhjeve (FIMI) u prezantuan gjatë një takimi vlerësues të organizuar nga Fondacioni Metamorfozis dhe International IDEA.”

Foto: Vanço Xhambaski, CC BY
Dezinformimi dhe manipulimi i informacionit dhe ndikimi i huaj (FIMI) dëmtojnë proceset demokratike, gërryejnë besimin publik, thellojnë përçarjet sociale dhe dobësojnë aspiratat e Maqedonisë së Veriut për integrimin euroatlantik. Prandaj, pa veprime vendimtare, industria e manipulimit të informacionit do të vazhdojë të përshtatet me shpejtësi, duke anashkaluar rregulloret dhe duke shfrytëzuar dobësitë sistematike.
Ky ishte mesazhi qendror i takimit të sotëm të vlerësimit në Shkup, i cili u përqendrua në draft-raportin “Mundësuesit dhe Stimuluesit e FIMI-t Zgjedhor në Maqedoninë e Veriut”. Ngjarja mblodhi përfaqësues të institucioneve, medias, shoqërisë civile dhe organizatave ndërkombëtare për një shqyrtim të përbashkët të gjetjeve dhe avancimin e tyre përmes dialogut pjesëmarrës.
Në fjalën e saj hapëse, Khushbu Agrawal e International IDEA theksoi fushëveprimin më të gjerë të iniciativës:
“Ky raport nga partneri ynë Metamorphosis është pjesë e një projekti më të gjerë mbi FIMI-n të mbështetur nga Global Affairs Canada. Ndonëse nuk është raporti i parë mbi këtë temë në vend, ne po përpiqemi të krijojmë një “pikë të vetme qasje” ku do të konsolidohen të gjitha njohuritë dhe hulumtimet relevante në lidhje me FIMI-n zgjedhor në Maqedoninë e Veriut, veçanërisht në lidhje me dobësitë dhe faktorët që e lejojnë këtë fenomen të zërë rrënjë dhe të lulëzojë”, tha Agrawal.
Goran Rizaov, Menaxher i Programit të Integritetit të Informacionit dhe Medias në Metamorfozis dhe bashkautor i raportit, prezantoi metodologjinë e zhvilluar nga International IDEA, bazuar në dallimin midis faktorëve që mundësojnë dhe atyre që nxitin në FIMI.
“Ndër të tjera, ne u përpoqëm të shpjegonim se si dezinformimi me bazë gjinore, përdorimi i inteligjencës artificiale dhe lidhjet globale përdoren për të manipuluar informacionin në një kontekst zgjedhor. Polarizimi politik, shpesh përgjatë vijave etnike ose ndëretnike, si dhe korrupsioni sistematik, dobësojnë qëndrueshmërinë institucionale. Zbatimi i reformave zgjedhore është i dobët dhe keqpërdorimi i burimeve publike mbetet i përhapur”, tha Rizaov.

Matej Trojaçanec, Goran Rizaov dhe Despina Kovaçevska janë bashkautorë të draft-raportit që u prezantua. | Foto: Vanço Xhambaski, CC BY
Despina Kovaçevska dhe Matej Trojaçanec, hulumtues në Metamorfozis dhe bashkautorët e raportit paraqitën njohuri mbi mundësuesit socialë dhe rolin e rrjeteve sociale, me një fokus shtesë në narrativat gjinore dhe dezinformimin e gjeneruar përmes inteligjencës artificiale.
Kovaçevska theksoi përdorimin e mesazheve të bazuara në frikë që synojnë gratë dhe komunitetet LGBTI+:
“Kemi parë narrativa që pretendojnë se nëse Maqedonia e Veriut i bashkohet BE-së, fëmijët do të bëhen transgjinorë ose vajzat do të detyrohen të vishen si djem. Në dezinformimin pro-rus, gratë ukrainase portretizohen si heroina që qëndrojnë për të luftuar, ndërsa burrat portretizohen si frikacakë që ikin. Në sulmet e Presidentit Zelenski, gruaja e tij dhe shpenzimet e saj të supozuara të kota shpesh janë në shënjestër. Ekziston një narrativë më e gjerë në të cilën nëna tradicionale vihet përballë “gruas perëndimore” – e vetmuar, egoiste dhe madje e demonizuar përmes përmbajtjes fetare”, tha Kovaçevska.
“Këto narrativa gjinore bazohen në frikën – frika nga vaksinat, nga perëndimi, nga degradimi moral. Edukimi i ulët mediatik, i cili është në rënie të mëtejshme, lejon që një përmbajtje e tillë manipuluese të përhapet,” shtoi ajo.
Rizaov foli gjithashtu për cenueshmërinë e hapësirës mediatike:
“Media e pavarur është pothuajse e paqëndrueshme. Rritja e vazhdueshme e numrit të mediave krijon iluzionin e pluralizmit, por në realitet ato shpesh janë të orientuara politikisht ose komercialisht. Gazetaria “copy-paste” dominon mediat kryesore. Nëse e vetmja gjë që bën është të transmetosh përmbajtjen e të tjerëve, atëherë manipulimi mund të futet lehtësisht – veçanërisht nëse vjen nga një qendër e fuqishme ndikimi”, tha Rizaov.
Trojaçaneci hulumtoi ndikimin e algoritmeve të rrjeteve sociale dhe inteligjencës artificiale gjeneruese në ekosistemin e dezinformimit:
“Platformat amplifikojnë përmbajtje ekstreme bazuar në sjelljen e përdoruesit. Ndërsa ende nuk kemi parë video të rreme me politikanë vendas, kemi identifikuar video të inteligjencës artificiale që promovojnë ilaçe të rreme, shpesh me zëra të klonuar nga mjekë të famshëm. Ato më shpesh përshtaten nga shabllone në gjuhën bullgare, kështu që janë relativisht të lehta për t’u njohur. Megjithatë, përdorimi i inteligjencës artificiale në këtë kontekst mbetet i kufizuar për momentin”, tha ai.
Ngjarja përfundoi me një sërë rekomandimesh që synojnë institucionet, sektorin e medias, platformat teknologjike dhe shoqërinë civile. Ato përqendrohen në përmirësimin e legjislacionit, pavarësinë e medias, transparencën digjitale dhe ndërgjegjësimin publik, si dhe nevojën për bashkëpunim më të fortë ndërsektorial dhe përafrim me rregulloret e Bashkimit Evropian.

Dita e dytë e ALFORUM 2025 – “Nevojitet zë për paqe në Gaza, Ukrainë, Iran, Izrael”
Kur në një forum prestigjioz, përpara qindra aktivistëve të shoqërisë civile, një përfaqësues i lartë i pushtetit pranon se kontinenti ku bëjmë pjesë nuk është në gjendje të ndajë zgjidhje kreative – atëherë duhet të kuptojmë se ka ardhur koha për të vepruar. Kryeministri i Republikës së Shqipërisë, Edi Rama, në fjalimin e tij në ALFORUM 2025, theksoi se pjesa më e madhe e botës është e interesuar për dialog dhe bashkëpunim.
“Nuk ka shumë hapësirë për të diskutuar për biseda që duhet të nisin për rrugë të tjera të mirëkuptimit, dhe që mund të na ndihmojnë të kuptojmë se nuk jetojmë më në një kontinent që rrënjët i ka të mbështetura në ndjenjën e dominimit. Nuk jemi më një kontinent ku ndarja më e madhe është dominimi – një kontinent ku proceset udhëheqëse në shumë aspekte ishin më të këqija. Sot, kontinenti ynë – dhe jo vetëm ai – përfaqëson vetëm 12% të botës. Pjesa tjetër, 88%, është gjithnjë e më e interesuar për dialog dhe bashkëpunim,” tha kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama.
Evropianët arrogantë bënë një gabim të madh duke menduar se do të mund ta imponojnë metodologjinë e tyre në gjithë rajonin euromesdhetar. Por, paralajmëron Miguel Ángel Moratinos – zëvendës sekretar i përgjithshëm, përfaqësues i lartë i UNAOC dhe i dërguar i posaçëm i OKB-së për luftën kundër islamofobisë – nëse duam të ndërtojmë partneritet, duhet të fillojmë së bashku dhe të kemi një qasje kolektive mesdhetare. Ai është i zhgënjyer sepse organizatat e shoqërisë civile nuk po e ngrejnë zërin për paqe në Gaza, Ukrainë, Iran dhe Izrael.
“Duhet të identifikojmë sfidat tona për të ardhmen, dhe sfida e parë është paqja. Ne përdorim fjalë si paqe, selam, shalom, etj., por nuk i zbatojmë ato. Në botën e sotme, që jeton në luftë dhe në një situatë të papranueshme, unë nuk e dëgjoj zërin e paqes. Nuk shoh që ju njerëz të dilni në rrugë dhe t’i kërkoni shtetit paqe – paqe për Gazën, paqe për Ukrainën, paqe për Iranin dhe paqe për Izraelin,” tha Ángel Moratinos.
Por nuk mjafton vetëm të ngresh zërin – duhet të tejkalosh edhe veten, sidomos nëse je në një pozicion të lartë – sepse vetëm liderët mund të vendosin paqen, sepse fuqia është në duart e tyre, theksoi Mladen Ivanić, ish-kryetar i Presidencës së Bosnje dhe Hercegovinës. Ai ndau përvojën e tij si një serb, detyra e parë e të cilit ishte të udhëhiqte delegacionin e shtetit të tij në Konferencën Islame në Teheran. E kishin tallur, por ai ishte udhëhequr nga interesi i shtetit.
“Pra, një serb të jetë atje – nuk mund ta imagjinoni sa shumë u kritikova. Mbaja syze në atë kohë dhe ata bënë fotografi sikur isha Yasser Arafat me shall dhe syze. Por nëse është detyra jote dhe bëhet fjalë për shtetin tënd – thjesht përfaqësoje atë. Ishte një sfidë e madhe për mua,” tregoi Mladen Ivanić.
ALFORUM-i po e zhvillon ditën e dytë në frymën e bashkëjetesës së kombeve, feve dhe sistemeve të ndryshme nga rajoni i Mesdheut, duke u përpjekur të japë përgjigje për shumë pyetje që lidhen me një të ardhme më të mirë për brezat që vijnë.
Filjana Koka, MTV1 – Qendra për Zhvillim të Qëndrueshëm të Komunitetit, Dibër

Bëhu pjesë e një rrjeti rajonal rinor për Europianizimin e Ballkanit Perëndimor!
Instituti Ballkanik për Bashkëpunim Rajonal (BIRC) shpall thirrjen për përzgjedhjen e 5 të rinjve nga Maqedonia e Veriut që do të përfaqësojnë vendin në tre evente rajonale të organizuara në kuadër të projektit “Youth for Europeanization”, i mbështetur nga Western Balkans Fund.
🔹 Kush mund të aplikojë?
Të rinj/e të moshës 20–30 vjeç
Studentë, aktivistë të shoqërisë civile, gazetarë të rinj apo profesionistë të rinj të interesuar për proceset e integrimit evropian
Qytetarë të Maqedonisë së Veriut
Me njohuri bazike mbi temat si: Bashkimi Evropian, demokracia, të drejtat e njeriut, pjesëmarrja qytetare
🔹 Çfarë përfiton?
Pjesëmarrje e plotësuar në:
Konferencën Hapuese në Podgoricë
Forumin Tematik në Prishtinë
Konferencën Përmbyllëse në Shkup
Rrjetëzim me të rinj nga Kosova dhe Mali i Zi
Angazhim në një platformë rajonale bashkëpunimi për europianizimin
Akomodim, udhëtim dhe shpenzime të mbuluara nga organizatorët
Certifikatë pjesëmarrjeje dhe mundësi për të kontribuar me artikuj apo intervista mediatike
🔹 Si të aplikosh?Dërgo dokumentet në vijim në: [email protected]
CV (maksimumi 2 faqe)
Letër motivimi (deri 300 fjalë)
Opsionale: Lidhje me profile apo punë të mëparshme (nëse ka)
🗓 Afati i fundit për aplikim: 30 Qershor
📩 Vetëm aplikantët e përzgjedhur do të kontaktohen nëpërmjet emailit.

ALFORUM 2025, TIRANË“Euro-Mesdheu – Bashkim në Diversitet”
Përfaqësues nga i gjithë rajoni euro-mesdhetar, nga data 18 deri më 20 qershor, po mblidhen në kryeqytetin e Shqipërisë – Tirana, e cila këtë vit është mikpritëse e ALFORUM 2025. Ky forum, me rreth 1000 pjesëmarrës – përfaqësues të organizatave të shoqërisë civile, liderë të rinj, personalitete me ndikim, përfaqësues të qeverive, institucioneve dhe ekspertë nga 43 vende – është një nga më të mëdhenjtë i organizuar ndonjëherë.
Nga ky forum priten ide, propozime dhe zgjidhje konkrete nga hartuesit e politikave dhe palët e tjera të rëndësishme në fusha si dialogu ndërkulturor, ekologjia, trashëgimia kulturore, dezinformimi dhe lajmet e rreme, politikat rinore, çështjet gjinore dhe të tjera.
ALF Forumi ofron përvoja pjesëmarrëse, performanca kulturore dhe sesione interaktive që do të shërbejnë si një platformë e fuqishme, jo vetëm për formësimin e veprimeve të ardhshme të Fondacionit Anna Lindh dhe partnerëve të tij, por edhe për të nxitur debate dhe ndryshime të rëndësishme në të dy brigjet e Mesdheut.
Përmes objektivave të mediave dhe vëmendjes së gazetarëve, publiku jo vetëm që do të informohet për diversitetin e pasur të rajonit euro-mesdhetar, por edhe do të sensibilizohet për temat që prekin qytetarin e zakonshëm dhe mënyrën se si çdo shoqëri u qaset sfidave dhe problemeve të veta.
Gjatë forumit do të mbahen disa seanca plenare dhe qindra diskutime tematike me folës nga të gjitha vendet e rajonit, ku ekspertët do të ndajnë përvoja të vlefshme përmes shembujve të gjallë dhe zgjidhjeve konkrete.
Forumin e hapi Princesha Rym Ali, kryetare e Fondacionit Anna Lindh. Në ceremoninë hapëse folën edhe Igli Hasani, ministër për Evropën dhe Punët e Jashtme i Republikës së Shqipërisë, si dhe Anuela Ristani, nënkryetare dhe ushtruese detyre e kryetares së Bashkisë së Tiranës. Kryeministri i Shqipërisë do të mbajë fjalën e tij gjatë ditës së nesërme.
Në këtë forum marrin pjesë edhe përfaqësues nga Maqedonia e Veriut, përfaqësues nga CSCD-Dibër si anëtare rrjetit Anna Lindh, përfshirë kryetaren e fondacionit Anna Lindh për Maqedoninë.
Fijllana Koka, MTV1, Qendra për Zhvillim të Qëndrueshëm të Komunitetit – Dibër

Related

Platforma e Organizatave Civile për Luftimin e Korrupsionit reagon ndaj jotransparencës në procesin e negociatave të marrëveshjes ndërmjet Qeverisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe Qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar në lidhje me partneritetin për realizimin e projekteve infrastrukturore, ose siç e quan Qeveria, “Marrëveshje Qeveri me Qeveri”. Kjo është marrëveshja e dytë e këtij lloji, dhe ashtu si marrëveshja me Republikën e Hungarisë, ajo nënshkruhet pa u informuar paraprakisht dhe në kohë publiku për detajet dhe kushtet që pranohen.
Platforma konsideron se, ashtu siç ka transparencë të plotë në shpenzimin e parave nga kjo kornizë e kredisë, Qeveria duhej të siguronte transparencë edhe në procesin e negociatave dhe kushteve që janë përfshirë në marrëveshjen të cilën Qeveria e pranoi në seancën e saj më 20 maj 2025 dhe e nënshkroi më 22 maj në Londër.
Së këndejmi, Platforma i kërkon Qeverisë t’i nxjerrë publikisht detajet e marrëveshjeve të tilla përpara se të nënshkruhen marrëveshjet, dhe jo pasi ato të jenë nënshkruar dhe kushtet e tyre tashmë të jenë pranuar. Në fakt, në Strategjinë për menaxhim me borxhin publik 2025-2027 thuhet qartë se gjatë menaxhimit të borxhit, një nga parimet është “sigurimi i transparencës në procesin e krijimit të borxhit”.
Marrëveshjet për partneritet strategjik me vende mike si Mbretëria e Bashkuar nuk duhet të keqpërdoren për të negociuar fshehurazi dhe për t’i ngarkuar qytetarët me borxhe, për kushtet për të cilat ata nuk kanë qenë të informuar paraprakisht dhe nuk i kanë pasur njohuritë e nevojshme për të besuar se në emër të tyre është bërë zgjedhja më e mirë .
Link: Reagimi i Platformës ndaj jotransparencës së procesit të negocimit dhe marrëveshjes të a.q. marrëveshje Qeveri me Qeveri – Антикорупција | Платформа за борба против корупција

Profesorë universitarë, ekspertë nga shoqëria civile dhe njohës të procesit të digjitalizimit nga vendet europiane kanë debatuar në Kuvendin e Republikës së Maqedonisë së Veriut në lidhje me Strategjinë e transformimit digjital të parlamentit. Në panel diskutimin me titull: “Parlamenti 2.0 – Ndryshimi, lidershipi, kapaciteti dhe përfshirja”, ekspertët kanë ndarë mendimet e tyre për një Strategji digjitale sa më efikase drejt synimit për një parlament sa më modern, shkruan Portalb.mk.
Milla Josifovska Danillovska, nga Fondacioni Metamorfozis në prezantimi e saj u fokusua në rëndësinë e përfshirjes së sektorit të shoqërisë civile në krijimin e mjeteve digjitale për parlamentin.
Sipas saj, përfshirja shoqërisë civile në krijimin e mjeteve digjitale për parlamentin është thelbësore për ndërtimin e një procesi të hapur, transparent dhe gjithëpërfshirës.
“Vlera e pjesëmarrjes së shoqërisë civile në këtë proces është e shumëfishtë. Shoqëria civile mund të ndihmojë në kapërcimin e hendekut midis institucioneve dhe qytetarëve. Promovimi i proceseve transparente dhe mjeteve digjitale që nuk dëmtojnë të drejtat dhe liritë e njeriut. Forcimi i besimit në Parlament duke sjellë zgjidhjet digjitale më afër qytetarëve. Inovacionet, shoqëria civile, veçanërisht ato që punojnë në fushën e teknologjisë, të dhënave të hapura, të drejtave digjitale ose politikave publike, shpesh sjellin zgjidhje dhe dizajne inovative që synojnë përdoruesit final. Kështu që, përfshirja e tyre ka vlerë të shtuar në krijimin e zgjidhjeve inovative që janë të lehta, relevante, të dobishme dhe të përshtatura për përdorim nga qytetarët”, tha Josifovska Danillovska.
Boban Stojanoski, zëvendës-sekretar i përgjithshëm i kuvendit theksoi se Strategjia paraqet hap të rëndësishëm në transformimin e kuvendit.
“Temë e rëndësishme. Një hap kyç në transformimin e kuvendit. Presim ndihmën e ekspertëve për të të Strategjinë sa më moderne, që do të jetë në dobi të kuvendit. Vizioni ynë është të krijojmë kuvend modern. Nevoja del nga dinamika e punëve në parlament. Synojmë avancimin e e-parlamentit, ueb faqes së kuvendit, avancimin e strukturës souftuerike, si dhe avancimin e internetit. Digjitalizimi do të lehtësojë komunikimin brenda institucional”, tha Stojanoski.
Për t’i ndarë përvojat e suksesshmë, në panel prezantoi edhe Karl Morten Koppel, nga Estonia, respektivisht nga sektori i TIK-ut, Parlamenti i Estonisë.
“Digital first, do të thotë te keni proces gjithëpërfshirës, i cili përdoruesve do u jep rezultate të shpejta. Është me rëndësi të mbeteni të pëkushtuar. Pse digjitalja është më e mirë. Sepse, është më e shpejtë. Siç merrni informacione ashtu edhe mund të ofroni informacione interesante që do rrisin efikasitetin. Më herët, letra ishte efikase, procesi realizohej me mesenxher. Por, kohërat kanë ndryshuar. Kemi elektronikën, kemi rrjetin dhe kjo e lehtëson komunikimin”, tha mes tjerash Koppel.
Ai foli edhe për risitë e reja në kuvendin e Estonisë, “Novitet në kuvendin e Estonisë është AI (Intelegjenca Artificiale). Është e mirë në gjenerimin e ideve. E përdorim për instruksione dhe këshilla. Ndonjëherë mund të merrni përgjigje jo të mira. Të mos frikësoheni nga AI, për momentin është “i shoqërueshëm. Aplikojeni”, theksoi Koppel.
Profesori universitar Boro Jakimovski vendosi theksin mbi kapacitetet akademike që mund t’i ofrojnë ekspertët vendor.
“Arsimi i lartë, institucionet shkencore dhe ekspertët kanë kapital që shteti duhet ta shfrytëzojë dhe të investojë në të njëjtin. Maqedonia e Veriut ka një nivel të mirë, dhe kjo falë inxhinierëve që dalin nga ky shtet. Është e madhë mundësia që mund të ofrojnë institucionet, AI është shumë i rëndësishëm. Ka mundësi për avancimin e bashkëpunimit mes institucioneve dhe akademive, për t’i dalë në ndihmë shoqërisë dhe shtetit”, tha profesori Jakimovski.
Irena Bojaxhievska nga Qendra për Menaxhimin me Ndryshime, tha se Strategjia e re duhet të ofrojë vendime për lehtësimin e punës, si të shërbimit në kuvend ashtu edhe deputetëve.
“Është e rëndësishme të mapohet nevoja e punonjësve dhe deputetëve. Është mirë kur dëgjojmë shembuj të suksesshëm, por duhet të shohim ku jemi sot, dhe pas një kohë, kur do kemi finalizuar strategjinë, të themi ja ku kemi mbërri”, tha Bojaxhievska.
Ndryshe, kryeparlamentari Afrim Gashi, në fjalimin e tij hyrës theksoi se transformimi digjital paraqet një realizim konkret të vizionit për kuvend të hapur, efikas dhe të besueshëm.
Kujtojmë se, gjatë vitit 2024, në Raportin e Progresit të Komisionit Evropian, Maqedonia e Veriut në fushën e digjitalizimit u vlerësua se përkundër disa përparimeve, përpjekjet për digjitalizim janë ende në faza të hershme dhe kanë shumë mangësi. Pavarësisht përparimeve në infrastrukturën e internetit dhe 5G, administrata dhe sektori i sigurisë kibernetike kërkojnë digjitalizim dhe forcim.
Link deri tekst origjinalit: Transformimi digjital i Kuvendit të RMV-së: Shoqëria civile si partner kyç në ndërtimin e një parlamenti modern – Portalb