Lajme nga organizatat qytetare

Ndryshimet në Ligjin për Media të Maqedonisë së Veriut që u miratuan dje në Kuvend synojnë, siç është shkruar nga Qeveria dhe ministria kompetente, të përmbushin Udhërrëfyesin për Reformat në seksionin e Kapitullit 23 dhe të harmonizohen me legjislacionin evropian, duke përfshirë deri tani mediat online në sferën e rregulluar. Edhe pse ndryshimet e fundit respektojnë disa nga kërkesat nga dëgjesat publike, këto ndryshime janë ende vetëm harmonizim i pjesshëm me legjislacionin evropian, që nënkupton një zgjidhje të pjesshme, analizon Vërtetëmatësi.
Shkruar nga: Teofil Blazevski
Ndryshimet në Ligjin për Media të Maqedonisë së Veriut që u miratuan dje në Kuvend, kanë të bëjnë më së shumti me përfshirjen e mediave online në legjislacion, një kërkesë kjo e vetë pronarëve të mediave online, por edhe pjesë e legjislacionit modern evropian, konkretisht Aktit Evropian për Lirinë e Medias (EMFA).
Pasi u ngrit kjo temë, e cila më së shumti u shty në kohën e qeverisë së kaluar nga portalet që i përkasin Shoqatës për Mbrojtjen dhe Promovimin e Mediave në Internet ONLINEMEDIA.MK, por edhe pasi të dyja shoqatat e gazetarëve dhe Sindikata e Pavarur e Gazetarëve dhe Punëtorëve të Mediave ndryshuan qëndrim se nuk ka nevojë për rregullim të portaleve – ai qëndrim ishte edhe qëndrimi i BE-së deri para disa viteve, Ministrisë për transformimin digjital, përgatiti ndryshimet në Ligjin për Media. Këto amendamente janë përgatitur vitin e kaluar ka fundi i vitit, por pasi organizatat dhe ekspertët kërkuan debat publik, ai zgjati deri në muajin mars dhe prej atëherë propozimi për amendamente është dorëzuar në Kuvend, ku dje (24 prill) u miratua.
Çfarë duhet(j) të arrihet me këto ndryshime?
Ndryshimi kryesor i këtij ligji është përfshirja e mediave online si media e rregulluar me të drejta dhe përgjegjësi dhe krijimi i Regjistrit të Mediave Online, i cili me zgjidhjen ligjore do të menaxhohet nga rregullatori.
Por një nga qëllimet kryesore të ligjit është garantimi i lirisë së shprehjes dhe lirisë së medias, diçka që bie nën të drejtat themelore apo grupin e parë në procesin e negociatave me BE-në – Fundamentale, dhe propozuesi, Qeveria, shkruante në hyrje të amendamenteve të propozuara:
Miratimi i ndryshimeve në zgjidhjen ligjore do të jetë në përputhje me rekomandimet e përcaktuara në Udhërrëfyesin për Sundimin e Ligjit, i cili mbulon prioritetet kryesore të reformës në “Kapitullin 23 – Gjyqësori dhe të Drejtat Themelore” në fushën e lirisë së shprehjes. Zbatimi i rekomandimeve të përfshira në politikat evropiane do të mundësojë rritjen e transparencës së mediave online në aspektin e pronësisë, reklamimit dhe financimit, përmirësimin e konkurrencës, mbrojtjen e pavarësisë editoriale dhe përmirësimin e të drejtave të gazetarëve. Në këtë mënyrë, media online do të ushtrojë të gjitha të drejtat, por edhe detyrimet, si të gjitha mediat e tjera.
A është e vërtetë kjo?
Përgjigja për këtë pyetje është vetëm e pjesshme. Kështu thonë ekspertë të Sindikata e pavarur e gazetarëve dhe punonjësve të mediasë dhe OJQ-ve, të cilët së bashku me SHGM-në kanë kërkuar që të mos ketë zgjidhje të pjesshme, si dhe nga një pjesë e sektorit joqeveritar që ka marrë pjesë në disa nga debatet publike.
Snezhana Trpevska nga Instituti RESIS, eksperte e politikave mediatike, na tha se ndryshimet janë të pjesshme dhe se harmonizimi me legjislacionin evropian është i pjesshëm ose minimal, konkretisht me EMFA që ka hyrë në fuqi në maj të vitit të kaluar. Trpevska citon argumentet e mëposhtme:

Përkufizimi i medias online nuk është në përputhje me EMFA-në, as me Ligjin për Shërbimet Mediatike Audio dhe Audiovizuale( LSHMAA). Në EMFA flasin për ofrues të shërbimeve mediatike, ashtu si në LSHMAA, dhe këtu janë ende botues mediash.
Nuk ka dispozita për mbrojtjen e pluralizmit (neni 22 i EMFA-s) – sepse përqendrimi i pronësisë në sektorin online nuk është i rregulluar (dispozitat në LASHMAA janë të vjetruara dhe nuk vlejnë për sektorin online).
Nuk ka dispozita për mbrojtjen e gazetarëve në redaksi nga ndërhyrjet arbitrare të pronarëve dhe drejtorëve të mediave, as nuk ka garanci për statusin e tyre të punës (neni 6.3 i EMFA-s)
Nuk ka detyrime për pronarët e mediave për të raportuar konfliktet e interesit (neni 6.3 i EMFA-s)
Nuk ka dispozita që mbrojnë gazetarët nga survejimi digjital – spyware (neni 4 i EMFA-s).

Gjithashtu, Trpevska shton se ministria kompetente, edhe pse bëhet e ditur, nuk e di nëse do të fillojë puna për ligje të reja që do të jenë konsistente dhe do të zbatojnë çështjet e tjera të përfshira në EMFA, e që janë: puna e shërbimit publik (nenet 5.1, 5.2, 5.3 EMFA), përqendrimi i pronësisë (neni 22 nga EMFA), moderimi i përmbjatjeve në rrjtet sociale (neni 18 nga EMFA)..
Në fakt, kjo rrjedh nga vetë Udhërrëfyesi për Zbatimin e Reformave të Sundimit të Ligjit, ku Qeveria, në versionin e dhjetorit 2023, caktoi një afat deri në vitin 2028 për këto ndryshime:
“Ndryshimet në ligje të ndryshme, të miratuara në faza të ndryshme, do të rregullojnë median online, pozicionin e shërbimit kombëtar të transmetimit, mbrojtjen ligjore të gazetarëve, të drejtat sociale dhe të punës, konkurrencën, qëndrueshmërinë dhe pluralizmin etj (derri në vitin 2028), thuhet në Udhërrëfyesin i cili është miratuar në Kuvend, që sipas informacioneve tani është në proces revizioni.”
Nga Sindikata e Pavarur e Gazetarëve dhe Punonjësve të Media shprehën kënaqësinë që qeveria e ka pranuar vërejtjen se tre punonjës të përhershëm në mediat online – si kusht për të hyrë në Regjistrin e Mediave Online – mund të rrezikojnë ekzistencën e shumë mediave online, veçanërisht në nivel lokal, ndaj nëpërmjet amandamenteve përmes një grupi deputetësh që të reduktojnë numrin në dy punonjës të përhershëm, me përjashtim të një të punësuari dhe një punonjësi të jashtëm të angazhuar me pagesë për mediat lokale dhe mediat e specializuara të cilat i kanë definuar si ” mediume me fushveprim të vogël ose/dhe të specijalizua. Por, na rikujtojnë edhe për zgjidhjen parciale që kjo mënyrë e jep:
“Sindikata e pavarur e gazetarëve dhe punonjësve të mediasështë është e kënaqur që kërkesat tona për ndryshime dhe amendamente në Ligjin për Mediat në fund u pranuan. Këto ndryshime janë mbi të gjitha domethënëse dhe të një rëndësie të madhe për mediat lokale, të cilat janë në një situatë të palakmueshme dhe përballen me sfida serioze, por edhe për mediat jofitimprurëse, të specializuara dhe shoqërore. Megjithatë, theksojmë edhe një herë se për të përmirësuar seriozisht situatën, është e nevojshme hapja e një procesi të plotë, gjithëpërfshirës të hartimit të një ligji krejtësisht të ri të medias, i cili do të harmonizohet me Aktin Evropian për Lirinë e Medias dhe që do të përfshijë përkufizime që do të jenë në hap me përparimin teknologjik dhe akoma më e rëndësishmja për ne, për të forcuar nenet e ligjit që do të forcojnë mekanizmat për mbrojtjen e të drejtave të gazetarëve të lirë dhe profesionistëve të medias që e mbrojnë interesin publik”, tha kryetari i SPGPM-së, Pavle Belovski.
Ky ishte përfundimi pas panelit të dytë debat kushtuar ndryshimeve në ligj në fund të muajit mars, ku morën pjesë mbi 50 përfaqësues të sektorit joqeveritar, shoqata relevante mediatike dhe ekspertë. Mirëpo, ndër konkluzionet nga këto debate që i janë dërguar ministrisë kompetente ka qenë “përputhja e plotë me rregulloret evropiane, veçanërisht me EMFA-në”, si dhe se “zgjidhjet e pjesshme nuk janë të qëndrueshme dhe afatgjate dhe është e nevojshme të hartohet një ligj krejtësisht i ri për media”.
Çfarë propozoi Fondacioni Metamorfozis?
Fondacioni Metamorfozis, si organizatë joqeveritare që është botuese e tri mediave online – portaleve të internetit, avokon edhe për zgjidhjen e plotë të kësaj çështjeje. Në debatin publik dhe në komentet e ENER-it kur u publikua versioni i parë i Projekt-amandamenteve të Ligjit për Media, u theksua që Fondacioni Metamorfozis konsideron që është e nevojshme të miratohet një ligj i ri për media, i cili do të rregullojë në mënyrë gjithëpërfshirëse të gjitha çështjet e hapura në përputhje me normat dhe standardet evropiane. Që do të thotë, kundër zgjidhjeve të pjesshme.
Për çështjen e numrit të punonjësve, Metamorfozis konsideron nëse vendoset një kusht i tillë, atëherë numri duhet të jetë maksimumi dy punonjës, por edhe ligjvënësi duhet të jetë i vetëdijshëm se po rrezikon mediat lokale dhe të specializuara, ndaj duhet të bëhet përjashtim:
“Publikuesi i përmbajtjes informative në formë teksti, audio ose audiovizuale përmes mediumit online – portalit të internetit, si përjashtim, mund të ketë vetëm një person në marrëdhënie të rregullt pune, nëse adresa dhe puna e tij e përditshme ndodh në komunat dhe rajonet e Republikës së Maqedonisë së Veriut jashtë Shkupit, pra bie në kategorinë e mediave lokale ose rajonale ose kanë të bëjnë me përmbajtje informative të destinuara për grupet e interesit të përgjithshëm dhe të kategorive të rrezikuara të qytetarëve, të cilat janë në interes të përgjithshëm dhe komente të qytetarëve, thuhet në komentet që Metamorrfozis i dorzoi në ENER në fund të nëntorit 2025.”
Ka argumente të tjera në këto propozime (siç është nevoja që përcaktimi i mediave online të përfshijë profilet e tyre në mediat sociale për shkak të pajtueshmërisë me DSA-në), të cilat mund t’i lexoni KËTU.
Meqë ra fjala, Qeveria në Programin e saj për vitin 2025 parashikoi (fq. 29 dhe 30) që MTD-ja në muajin prill të dorëzonte në Kuvend Projektligjin për Shërbimet Digjitale, i cili është pjesë e Agjendës së Reformave për Harmonizimin me BE-në, me DSA-në., por nuk mund të gjendet as në RVKERR(ENER) dhe as në Kuvend përmes kërkimit.
Së fundi, BE-ja iu referua gjithashtu gjithëpërfshirjes në harmonizim, dhe jo zgjidhjeve të pjesshme në lidhje me median, në raportet e saj si në vitin 2023 (f. 11) ashtu edhe në vitin 2024 (f. 7).

Të dashur studentë, me kënaqësi presim pjesëmarrjen tuaj në aktivitetet e mbështetura nga granti në kuadër të projektit “Promovimi i një mjedisi të sigurtë shkollor”

Po e publikojmë Thirrjen për ndarjen e granteve për aktivitete të studentëve në kuadër të projektit “Promovimi i shkollave të sigurta”, që e realizojmë në bashkëpunim me këto fakultete pedagogjike:

Fakulteti për Shkenca të Arsimit (FON) – Shtip, Universiteti “Goce Dellçev” – Shtip,

Universiteti i Tetovës – Fakulteti Pedagogjik dhe

Fakulteti Pedagogjik – Manastir, Universiteti “Shën Klimenti i Ohrit” – Manastir

Afati i fundit për dorëzimin e aplikimit: 24.04.2025Dokumentet e nevojshme të listuara për aplikim dhe pjesëmarrje të studentëve të disponueshme në gjuhen shqipe:Formulari për buxhetinThirje për propozim projekte me mbështetje të grantitUdhëzime për aplikim

Previous articlePuna jonë

Më 9 prill të vitit 2025, Fondacioni Metamorfozis mbajti një trajnim njëditor për përmirësimin e sigurisë kibernetike në organizatat e shoqërisë civile. Rreth dhjetë përfaqësues të organizatave të shoqërisë civile që janë aktive në punën me grupet e cenueshme të qytetarëve u njohën me termin gjurmë digjitale, pse është e rëndësishme mbrojtja me antivirus, çfarë është një fjalëkalim i mirë, si të përdoret një menaxher i fjalëkalimeve dhe këshilla të shumta praktike për rritjen e sigurisë kibernetike dhe praktikimin e higjienës kibernetike.

Trajnimi është pjesë e projektit “MburojaKibernetike: Qytetarë të Fuqizuar për Rezistencë Kibernetike”. Në kuadër të projektit janë planifikuar tre trajnime, si dhe podkaste dhe video për të rritur ndërgjegjësimin e publikut dhe kuptimin për rëndësinë e sigurisë kibernetike. Qëllimi i projektit është të nxjerrë në pah çështjet e higjienës së duhur dhe të rregullt kibernetike dhe trajtimin efektiv të kërcënimeve kibernetike (phishing, inxhinieri sociale, softuerët keqdashës (malware), dezinformatat online, vjedhjen e të dhënave personale, etj.) dhe të sigurojë që këto tema të marrin vëmendjen, burimet dhe përpjekjet e përbashkëta të nevojshme për zgjidhje efektive.

Projekti “MburojaKibernetike: Qytetarë të Fuqizuar për Rezistencë Kibernetike mbështetet nga një grant nga Ndërhyrja Kombëtare e projektit rajonal “SMART Balkans – Shoqëria Civile për një Ballkan Perëndimor të Lidhur” i zbatuar nga Qendra për Promovimin e Shoqërisë Civile (Centar za promociju civilnog company – CPCD), dhe i mbështetur nga Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM), dhe me mbështetje financiare nga Ministria e Punëve të Jashtme të Mbretërisë së Norvegjisë.

Kontrolli i fakteve është thelbësor, por i pamjaftueshëm më vete. Nevojitet një qasje shumështresore që kombinon verifikimin e fakteve me edukimin mediatik, bashkëpunimin ndërmjet mediave, sektorit joqeveritar dhe institucioneve qeveritare. Kjo do të thotë, një qasje gjithëpërfshirëse e të gjithë shoqërisë për të trajtuar dezinformimin. Kjo ishte një nga idetë kryesore që u shfaq në pjesën e dytë të konferencës me titull “Së bashku për të vërtetën: Një qasje gjithëpërfshirëse e shoqërisë për mbrojtjen e demokracisë”, organizuar nga Fondacioni Metamorfozis me rastin e Ditës Ndërkombëtare të Kontrollit të Fakteve, raporton Vërtetmatësi.
Shkruan: Matej Trojaçanec
Sesioni “Demokracia në rrezik: Kontrolli i fakteve dhe moderimi i përmbajtjes në mediat sociale – Përballimi i sfidave duke krijuar një mjedis të favorshëm” diskutoi gjendjen e kontrollit të fakteve në vendet e Ballkanit Perëndimor. Jona Pllumbi, nga organizata e verifikimit të fakteve Faktoje, vuri në dukje se Shqipëria është veçanërisht e ndjeshme ndaj dezinformatave.
“Nuk jemi gati të përballemi me dezinformimin. Po mundohemi të përgatitemi për zgjedhjet parlamentare të majit, por nuk mjafton. Duhet një qasje e shumëanshme ndaj problemit”, tha Pllumbi.
Prandaj, siç e përmendi Pllumbi, Faktoje ka nisur një bashkëpunim me Universitetin e Tiranës për integrimin e edukimit mediatik në arsim, pasi niveli i edukimit mediatik është në një nivel shumë të ulët. Plumbi trajtoi edhe një problem tjetër, si të arrihet tek audienca që nuk është e interesuar për informacion të saktë, pra ata që konsumojnë përmbajtje të shkurtër si ato në TikTok. “Kur shkruanim analiza të gjata për dezinformatat për emigrantët në Shqipëri, a ishte dikush i interesuar? Jo. Aktivitetin më të madh e kishim në videot 40 sekondash,” tha Pllumbi.
Maida Qulahoviq, nga “Pse jo” nga Bosnja dhe Hercegovina, u ndërlidh me temën me përvojën e tyre. Nëpërmjet shërbimeve të verifikimit të fakteve “Istinomer” dhe “Raskrinkavanje”, ata u përpoqën së bashku me platformat të adresojnë problemin duke ndjekur kodin e praktikës, por pa sukses:
“Pa një legjislacion të qartë, platformat nuk do të bëjnë asgjë, pra do të zbatojnë vullnetarisht masat për të adresuar dezinformimin. Gjatë zgjedhjeve të fundit, ne u përpoqëm të punojmë me platformat për postimet dhe përmbajtjet që shkelin kodin e sjelljes [të platformave të Metës], përmbajtje të paligjshme ose ato që bien ndesh me kodin zgjedhor, dhe u raportua vetëm për një pjesë të përmbajtjes.Nga 119 përmbajtje të paraqitura, përgjigje morëm për 25. Vetëm 3 u hoqën, por vetëm pasi apeluam vendimin paraprak”. tha Qullahoviq
Naço Strigulev, nga Blue Link, Bullgari, vazhdoi të njëjtën temë, duke thënë se nuk mund të mbështetemi në platformat për të mbrojtur hapësirën e informacionit, sepse ato janë në fund të fundit kompani të orientuara drejt fitimit:
“Platformat nuk e kanë problem të shndërrohen në armë kundër demokracisë dhe rendit demokratik, sepse një përmbajtje e tillë sjell klikime dhe ndërveprim me përmbajtjen. Nga ana tjetër, ato fitojnë nëpërmjet saj.”
Strigulev më tej përmendi se algoritme të tilla janë kudo dhe citoi Alexandra Gies duke thënë se algoritme të tilla [për shembull, faqet “Për ty”] duhet të rregullohen dhe të fiken gjatë periudhave zgjedhore. Strigulev gjithashtu tërhoqi vëmendjen për chatbot-ët e ndryshëm që përdorin teknologjinë e bazuar në inteligjencën artificiale (AI) dhe tha se midis 6 dhe 50 për qind ndajnë dezinformatat që e dimë se janë të lidhura me Kremlinin, duke përfshirë ndarjen e burimeve nga rrjeti i faqeve Pravda. Rrjeti në të cilin janë publikuar plot 3.6 milionë artikuj vetëm në vitin 2024.
Folësja e fundit ishte Despina Kovaçevska, nga Fondacioni Metamorfozis, dhe ajo e përfundoi këtë diskutim me një vështrim kritik ndaj gjuhës së urrejtjes dhe se si ajo lidhet me dezinformimin:
“Gjuha e urrejtjes justifikon dezinformimin, shton stigmën dhe paragjykimet. Dhe, sidomos kur kemi media joprofesionale që ndjekin klikimet dhe përfitojnë në vend që të kontrollojnë plotësisht faktet, atëherë kam një problem të madh”, tha Kovaçevska
Si përfundim, pati një konsensus se Ligji për Shërbimet Digjitale ishte rruga më e mirë për harmonizimin e ligjeve vendase në procesin e anëtarësimit në Bashkimin Evropian. Ky proces nuk duhet të bëhet sa për sy e faqe, por të jetë një proces gjithëpërfshirës dhe transparent, veçanërisht nëse duam që platformat kryesore ta marrin më seriozisht këtë rajon – ranë dakord folësit.
Pjesëmarrësit në konferencën e 2 prillit, 2025. Foto Vanço Xhambaski
Biznesi, ndonjëherë, di të tregojë integritet
Diskutimi përfundimtar i konferencës u fokusua në “Rasti i biznesit për integritetin e informacionit”. Fjala hyrëse u dha nga moderatori i diskutimit Dragan Kremer, ekspert i medias, i cili theksoi disa shembuj si nga Serbia ashtu edhe nga Mbretëria e Bashkuar, si dhe nga gazeta Sun dhe faqja e internetit Breitbart në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, të cilat kanë filluar të humbasin reklamuesit (pra kompanitë që reklamojnë në mediat e tyre) për shkak të përmbajtjes që publikojnë. Kompanitë kanë hequr dorë publikisht nga reklamimi, të cilin e kanë përdorur edhe si një lloj mjeti PR për të paraqitur vlerat që qëndrojnë pas kompanive. Domethënë, për çfarë vlerash nuk duan të mbështesin apo të lidhen fare me Breitbart dhe Sun, që përhapin dezinformata, përmbajtje raciste dhe ksenofobike.
Rasha Nedelkov, drejtoresha e programeve të Crta-së serbe, u ndërlidh me shembullin e Televizionit Happy, ku pothuajse e njëjta gjë ka ndodhur. Shumë kompani kanë anuluar reklamat e tyre nga mediat që shpërndajnë shumë qartë lajme të rreme, përmbajtje të manipuluar – veçanërisht përmbajtje që lidhen me luftën në Ukrainë.
Por ndikimi nuk kufizohet vetëm te kompanitë dhe markat vendase, por edhe tek ato ndërkombëtare. Marko Milosavljeviq, profesor në Universitetin e Lubjanës, shpjegon se reklamat nga reklamuesit ndërkombëtarë mund të jenë një thikë me dy tehe.
“Ashtu si kjo funksionon për ato kompani që luftojnë kundër përmbajtjes problematike, ka edhe nga ato që promovojnë gjuhën e urrejtjes. Çfarë do të ndodhë në BE dhe në Ballkanin Perëndimor, a do të fillojnë platformat kryesore të ndalojnë reklamat nga mediat që mbrojnë kontrollin e fakteve, transparencën dhe saktësinë? Do të ketë pasoja të mëdha për ekosistemin mediatik,” vuri në dukje Milosavljeviç.
Ai ndau shembullin e kompanive që nuk pajtohen me politikat e administratës së Donald Trump, dhe ato mund të frikësohen dhe të reduktojnë reklamat e tyre dhe paratë mund të ridrejtohen në media që përhapin dezinformata dhe “ngjallin panik”.
Presidentja e Federatës Evropiane të Gazetarëve, Maja Sever, iu referua një tjetër reklamuesi që është shpesh ofruesi më i madh i reklamave – vetë shtetet dhe qeveritë. Sipas Severit, në reklamat qeveritare mungojnë kriteret transparente dhe kjo është reflektuar në hulumtimin, i cili tregon se fondet publike janë të përqendruara vetëm në disa media të etabluara, ndërsa mediat e pavarura nuk marrin “asnjë denar”.
“Kjo nuk është aq për shkakë të përmbajtjes që publikojnë, por të pavarësisë editoriale që kanë mediat. Ne duhet të gjejmë një mënyrë për të vendosur reklamimin e përgjegjshëm si normë, jo përjashtim,” tha Sever.
Fjalën përmbyllëse e mbajti Vladimir Petreski, kryeredaktor i Vërtetmatësit. Ai thekson se këto gjëra mund të interpretohen në të njëjtën mënyrë si thënia “voto me portofolin tënd”, pra të bësh zgjedhje bazuar në atë që është më e qëndrueshme financiarisht. Petreski tregoi shembullin e X (dikur Twitter) duke thënë:
“Kompania (X) nuk është rikuperuar [financiarisht] që kur Elon Musk e mori përsipër. Kompanitë filluan të bojkotojnë masivisht vendimet e moderimit të përmbajtjes, pas së cilës Musk u përpoq të padiste reklamuesit.”
Por, ai thekson se situata në Maqedoni është ndryshe, sepse një bojkot i tillë mund të (keq)përdoret si arsye për padi, gjegjësisht mund të interpretohet si fyerje, dëmtim i reputacionit, përmes të ashtuquajturave padi SLAP. E, në anën tjetër, problem tjetër është orteku i mashtrimeve digjitale dhe interneti që janë shfaqur në rrjetet sociale maqedonase: “Ne i shikojmë reklamat dhe shohim se ato janë në gjuhë të ndryshme nëpër rajone të tëra, më së shpeshti për barna mjekësore”, thotë Petreski. Por problemi me mashtrimet është se sapo rishikohen, ato zhduken menjëherë dhe shfaqen të reja – një tregues që ata kanë kanale të mira ku mund t’ua shesin informacionin agjentëve të të dhënave ose thjesht të vjedhin para nga përdoruesit.

Kontrollimi i hapësirës së informacionit është një luftë e vazhdueshme. Kërcënimet informative kanë qenë gjithmonë një pengesë për demokracinë dhe zgjedhjet e lira dhe të ndershme përgjatë gjithë historisë njerëzore. Por, me shfaqjen e internetit dhe rrjeteve sociale numri i sulmeve informative është rritur në mënyrë drastike dhe ndikimi i tyre ndaj proceseve demokratike është bërë edhe më shkatërrues. Zgjedhjet, si një komponent i shtrenjtë dhe qenësor i jetës shoqërore sot në shoqëritë demokratike janë një nga mekanizmat më të cenueshëm– ato vazhdimisht janë nën sulmin e aktorëve të brendshëm dhe të jashtëm, transmeton Portalb.mk.
Ishin këto konkluzionet e panelit të diskutimit me titull “Demokracia në rrezik: Integriteti i zgjedhjeve përkundër kërcënimeve informative – Përvojat në Ballkanin Perëndimor dhe BE dhe zvogëlimi i rrezikut” që u mbajt sot në kuadër të konferencës “Bashkë për të vërtetën: Një qasje gjithpërfshirëse e të gjithë shoqërisë për mbrojtjen e demokracisë”.
Diskutimi mblodhi së bashku folës nga disa vende të Ballkanit Perëndimor dhe BE-së, të cilët i ndanë përvojat e shoqërive të tyre sa i përket ndikimit të kërcënimeve informative pas zgjedhjeve demokratike.
Tragjedia në Koçan në të cilën humbën jetën 59 të rinj i nxiti PR dhe mekanizmat e tjerë që partitë politike zakonisht i përdorin para zgjedhjeve – spin, kahëzimin e emocioneve, thirrjen në rregulla dhe moral, etikën në media, madje i përfshinë edhe të ashtuquajturat “ferma të boteve” me gjuhë të urrejtjes dhe me kërcënime. Këtë e theksoi drejtoresha ekzekutive e Këshillit për Etikë në Mediat e Maqedonisë (KEMM), Biljana Georgievska.
Sipas saj instrumentalizimi i këtillë i tragjedisë nga ana e partive bëhet në bashkëpunim me disa nga mediat tradicionale dhe ato online, të cilat i përhapin narrativet e partive politike pa përpunim kritik.
“Përfshirja e të gjithë këtyre mekanizmave ishte rezultat i dhe i inicuar nga fatkeqësia, por koha kur ndodhi ishte vërtet e duhur – 6 muaj para zgjedhjeve lokale, periudhë kur tek ne fillon të zhvillohet një fushatë jozyrtare zgjedhore”, tha Georgievska.
Foto: Vanço Xhambaski
Siç shtoi ajo, as kjo tragjedi jo vetëm që nuk i bashkoi mediat në një thirrje të përbashkët për sigurinë e të gjithë qytetarëve të këtij vendi në të ardhmen, por edhe i ndau ato nga aspekti i shkallës së raportimit për tragjedinë.
“Ato madje shkuan edhe në ekstreme – disa kërkojnë largimin e kamerave, gjoja për mbrojtur privatësinë e viktimave dhe familjeve, të tjerë shesin pikëllimin për pëlqime dhe klikime”, shtoi drejtoresha ekzekutive e KEMM.
“Fabrika e PR” e të gjitha partive politike është lëshuar me rrezikun e dëmtimit të integritetit të zgjedhjeve të ardhshme, vlerësoi Georgievska.
Ajo theksoi se pa një rregullim të qartë procesi zgjedhor do vazhdojë të jetë në rrezik dhe theksoi se është i nevojshëm rishikimi urgjent i Kodit Zgjedhor dhe të bëhet dallimi mes mediave të përgjegjshme dhe atyre të papërgjegjshme.
Emilija Petreska-Kamenjarova nga Agjencia për Shërbime Mediatike Audio dhe Audiovizuele (ASHMAA) theksoi se edhe pse mediat tradicionale i nënshtrohen monitorimit dhe kanë rregulla të qarta, për fushatat online nuk ka udhëzime precize.
Në zgjedhjet e fundit të dyfishta (parlamentare dhe presidenciale) në vend janë monitoruar mbi 5 milionë sekonda reklama radiotelevizive – shifër që sipas Petreska-Kamenjarova flet për vëllimin e mjeteve financiare të ndara për reklamim politik. Por, në hapësirën digjitale nuk ka pothuajse kurrfarë rregullimi.
“Ajo zbarztirë që ekziston është e mbushur me një fushatë që po bëhet gjithnjë e më e ashpër. Jemi dëshmitarë, shohim, ka hulumtime që tregojnë qartë se gjithnjë e më shumë fushatat po kalojnë në hapësirën online dhe se kemi një rritje të aktivitetit të funksionerëve në rrjetet sociale gjatë fushatës. Kjo rritje është aq e madhe sa që edhe ODIHR në raportin e tij për zgjedhjet e mëparshme tha se duhet të zbatohen rregulla të qarta në Kodin zgjedhor për pjesëmarrjen e funksionerëve në fushatat në rrjetet sociale”, tha Petreska-Kamenjarova.
Foto: Vanço Xhambaski
Siç shtoi ajo, ASHMAA ka vendosur të iniciojmë një kod të sjelljes për fushatat online, por si organ rregullator nuk mund ta bëjë këtë vetëm. Ata kanë nevojë për bashkëpunim me palët e tjera.
Madalina Voinea nga Ekspert Forum, Rumani, ndau përvojën e vendit të saj me një kandidat në zgjedhjet presidenciale të vitit të kaluar, i cili edhe pse kishte zhvilluar një fushatë masive në internet, nuk ka deklaruar asnjë shpenzim për të. Ai paralajmëroi për dështimin institucional për ta rregulluar hapësirën digjitale dhe theksoi TikTok-un si “një nga mjetet më të fuqishme për komunikimin politik” në Rumani.
“Ka shumë zbraztira kur bëhet fjalë për lejimin e fushatave të tilla që të bëhen virale. Ka shumë pak masa për t’i parandaluar fushatat e tilla. Ajo që e zbuluam ne në hulumtimin tonë ishte se që nga shtatori janë aktivizuar rreth 30.000 profile – jo vetëm një muaj para zgjedhjeve, por edhe pas zgjedhjeve. Ka mungesë transparence kur bëhet fjalë për financimin e reklamave. Nuk ka informacion se sa para janë shpenzuar, për emrin e atij që e ka publikuar reklamën dhe ishte shumë e vështirë të definohej shtrirja e këtij problemi. Ne mund t’i shohim vetëm rrjetet e koordinuara dhe të gjithë e dimë se kjo është një përpjekje e koordinuar për të ndikuar në hapësirën informative,” theksoi Voinea.
Ajo sqaroi se në rrjetet sociale janë krijuar edhe shumë profile false, të cilat kanë publikuar satira dhe shaka mbi të cilat është ndërtuar fushata e komunikimit e kandidatit kontrovers.
“Kjo kryesisht ishte një fushatë ku u përdorën të njëjtat fjali, me emra dhe përmbajtje që ishin “copy-paste”. Ky ishte një tregues i qartë se kjo ishte një fushatë e koordinuar, por gjithashtu ishte edhe e papritur. Ishte e qartë se po aktivizohej dhe çaktivizohej. Pasi kandidatura e tij u anulua përfundimisht, profili i tij zyrtar tani është krejtësisht ndryshe. Gjithashtu, numri i profileve të tilla pothuajse u përgjysmua“, tha Voinea.
Foto: Vanço Xhambaski
Ajo theksoi se Rumania para zgjedhjeve nuk kishte asnjë mekanizëm të vetëm për t’u përballur me kërcënime të tilla online, por pas zgjedhjeve filloi ngritja e kapaciteteve institucionale dhe adoptimi i praktikave të ngjashme me ato në BE.
“Ne i trajtuam me mirësjellje platformat. Kjo na kushtoi shumë. Ka ardhur koha që të flasim më pak për bashkëpunimin, ndërsa më shumë për harmonizimin. E ardhmja jonë është në rrezik”, përfundoi Voinea.
Tamara Brankoviq nga CRTA, Serbi, tha se ndryshe nga vendet e tjera ku për ndërhyrje në zgjedhje akuzohen aktorë të huaj, në Serbi problemi është “i brendshëm” dhe “vetë shteti është burimi më i madh i manipulimit dhe dezinformatave”.
“Ne parimisht jemi mjaft tradicionalë në mënyrën se si informojmë dhe qeveria dhe presidenti Vuçiç e përdorin qasjen në media për ta shkelur kushtetutën për ta centralizuar pushtetin. Vetëm në vitin 2024 Vuçiç u shfaq më shumë se 350 herë drejtpërdrejt në televizion me mbulim dhe transmetim të drejtpërdrejtë. Vit pas viti paraqitjet e tij televizive po bëhen gjtihnjë e më të shpeshta”, tha Brankoviç.
Ajo është e mendimit se është qenësore që qytetarëve t’u jepen mjete që do tu mundësojnë atyre të kuptojnë se diçka nuk është në rregull me procesin zgjedhor dhe se BE-ja duhet të përfshihet më aktivisht.
Foto: Vanço Xhambaski
Bardhi Bakija nga “Sbunker”, Kosovë, i theksoi tendencat autoritare dhe fushatat dezinformative që vijnë nga kufijtë brenda vendit, siç tha ai sidomos nga veriu, por edhe nga narrativat ekstremiste globale. Analizat e tij tregojnë se pikëpamjet e dikurshme margjinale, tani përmes rrjeteve sociale po bëhen të zakonshme, sidomos tek të rinjtë.
“Cila do që të jetë përgjigjja jonë ndaj kësaj ne duhet të kemi parasysh se sa të avancuara janë metodat dhe strategjia e këtyre aktorëve. Një nga gabimet më të mëdha që mund të bëjmë këtu është që t’i nënvlerësojmë fushatat dezinformative, metodologjinë e tyre, sofistikimin e tyre dhe aftësinë e tyre për të ndikuar tek audienca e re,” paralajmëroi Bakija nga “Sbunker”.
Foto: Vanço Xhambaski
Ky panel u moderua nga Nikolla Petroviq nga ISAC, Serbi, i cili theksoi se demokracia është shumë më tepër se zgjedhje të lira – është një luftë kundër kërcënimeve që e minojnë besimin tek institucionet, e sidomos kur ato kërcënime vijnë në formën e dezinformatave, manipulimit të fshehtë dhe spinit mediatik. Paneli u mbyll me një mesazh të qartë: shoqëritë demokratike duhet të jenë të përgatitura, elastike dhe të informuara për ta mbrojtur të vërtetën dhe integritetin e procesit zgjedhor.

Ndërtimi i urave të bashkëpunimit. Shkëmbimi i mësimeve nga përvojat e ndryshme me lajmet e rreme dashakeqe. Krijimi i platformave strategjike. Domosdoshmëria e të vepruarit në mënyrë strategjike. Janë disa nga konkluzionet kryesore të sesionit të dytë me titull: “Pasqyrë gjeopolitike e kërcënimeve të informacionit- leksione të mësuara nga Europa të ndara me Ballkanin perëndimor”, që u zhvillua në kuadër të konferencës ndërkombëtare në Shkup, me fokus verifikimin e fakteve, shkruan Portalb.mk.
Martha Turnbull, drejtoreshë e Qendrës Europiane të Ekselencës, Finlandë, në fjalën e saj tha se në dekadën e fundit qendra e cila përfaqëson ka realizuar fushata të shumta në luftën kundër dezinformimit.
“Shohim aktorë të ndryshëm që ndajnë lajme të rreme, disa prej tyre vinë nga jashtë, disa janë brenda shteteve. Rusia mbetet ende aktori kryesor në rajonin euroatlantik, por shohim edhe aktor nga Kina. Shohim rritje të kërcënimeve. Kemi raste kur rusët krijojnë qendra në vendin tuaj dhe pastaj reagojnë. Po bëhet sfidë e rëndë që ti luftojmë këto aktivitete. Prandaj, duhet ndërgjegjësim, detektim, mbledhje të të dhënave, etj. I domosdoshëm është edukimi mediatik, për parandalimin e keqinformimit dhe kontrollin e mediave sociale. Duhet të punojmë, të ndajmë informacion dhe të mbrohemi në mënyrë të sinkronizuar”, tha Turnbull.
Sipas Bodin Verhoek, nga Divizioni për diplomaci publike- NATO, kemi kërcënime të dëmshme, përmbajtje manipulative, koordinim dhe manipulim me qëllim.
“Ne nënvizojmë cilave informata duhet t’u japim përgjigje dhe reagojmë. NATO dhe aleatët do të vazhdojnë të bashkëpunojnë më njëra tjetrën, për t’u kundërvënë me kohë. Konceptin strategjik e kemi edhe në kinezisht edhe në rusisht, që të jenë të pranishëm edhe për audiencën që e flasin të njëjtën gjuhë. Ne nëse nuk e tregojmë storjen tonë, të tjerët do e thonë për ne. Kemi lansuar fushatë në Ukrainë, e përkrahim në kontinuitet.
Askush nuk mund të veprojë vet. Edhe ne kemi shumë partnerë. Është e rëndësishme që kemi këtë konferencë sot, për të shkëmbyer leksionet e mësuara, për ta ndihmuar njëri tjetrin”, theksoi Verhoek, duke shtuar se komunikimet strategjike duhet të jenë shtyllë ndaj luftës kundër dezinformimit.
Sanda Svetoka, eksperte e lartë, NATO StratCom, Letoni, në fjalën e saj veçoi përvojat nga analiza e saj.
“Çdoherë kemi qenë në cakun e Rusisë, por kjo na ka dhënë shumë mësime se si të merremi me këto çështje. Kemi mbledhur një bazë njohurish për taktikat e rusëve dhe çfarë taktika përdorin në rajon.
Shkëmbim të rregullt të informacioneve rreth vepruesve negativ. Zhvilluam një bazë të mirë për narrativat e armiqve. Nga viti 2020 filluam të fokusohemi jo vetëm te aktivitetet e rusëve por edhe të kinezëve në rajon. Ndarja e informacionet është kryesore. Synimet e armiqve janë të ngjashme për secilin vend. Idea është të koordinohemi për t’i kundërshtuar.
Sipas Katarina Klingova, bashkëpunëtore e lartë, GLOBSEC, Sllovaki, krijimi i rezistencës është proces, kjo është diçka që duhet të ndihmohet edhe nga shteti edhe nga shoqëria civile.
“OJQ-të mund të bëjnë punën më të madhe, janë më fleksibile, kanë platforma të ndryshme dhe bashkëpunim. Duhet bashkëpunim i të gjithë akterëve shtetëror. Duhet të krijojmë hapësirë, ekspertët ta ndajnë përvojën e tyre. Disa e bëjnë, por disa nuk kanë hapësirë.
“Ndajmë informacione, që kreatorët e politikës mund ndërtojnë politika. Duhet nxjerrë leksione, për të analizuar mësimet dhe për t’i ndarë të njëjtat. Mirëkuptimi është tejet i rëndësishëm. Pastaj vijon fleksibiliteti dhe multidisiplina”, theksoi Laura Jasper – Analiste Strategjike, HCSS, Holandë.
“Dezinformatat e rusëve duan ta argumentojnë okupimin e tyre dhe të prezantohen si mbrojtës. Vazhdojnë këto retorika edhe sot. Duhet të fokusohemi në vende që janë target i Rusisës. Të analizohen narrativat e Rusisë, të ndjekim teknologjitë me të cilat ndahen informacionet malinje, të krijohen rrjete dhe bashkëpunime të organizatave për vërtetimin e fakteve. Pushtetet duhet të bashkëpunojnë gjithashtu, dhe të bllokojnë këto porosi që kërcenojnë sigurinë publike. Nuk është qëllimi vetëm të detektohen kanalet e lajmeve të rreme por edhe të dënohen të njëjtit, edhe pse është e vështirë”, tha mes tjerash, Sonya Dimitrova-Martinyuk – Redaktore, StopFake, Ukrainë.
Verifikues faktesh, gazetarë, studiues, politikëbërës dhe drejtues të shoqërisë civile nga i gjithë Ballkani Perëndimor dhe Evropa sot dhe nesër në Shkup, në kuadër të konferencës ndërkombëtare të organizuar nga Fondacioni Metamorfozis do të ndajnë përvojat e tyre dhe mësimet nga lufta kundër dezinformimit si dhe do punojnë në krijimin e një rrjeti që do jetë platformë që do sfidojë lajmet e rreme dashakeqe dhe do edukojë opinionin se si të mbrohet nga të njejtat.

Mungesa e mekanizmave ligjorë dhe institucionalë për mbrojtjen e hapësirës digjitale në Ballkan e bën rajonin të prekshëm ndaj manipulimeve, dezinformatave dhe ndikimeve të huaja. E përderisa Bashkimi Evropian me Ligjin për Shërbime Digjitale (DSA) vendos rregulla të qarta për transparencë dhe llogaridhënie më të madhe të platformave online, vendet e rajonit ende nuk kanë një kornizë të tillë rregullative, transmeton Portalb.mk.
Lufta kolektive kundër dezinformatave nuk ka të bëjë vetëm me korrigjimin e të pavërtetave. Ajo fokusohet në ruajtjen e shoqërive tona demokratike në të cilat qytetarët marrin vendime dhe debatojnë duke u bazuar në argumente. Lufta fokusohet në përforcimin e edukimit mediatik në të gjitha nivelet, me çka shoqëritë bëhen më rezistente ndaj ndikimeve dhe ndërhyrjeve të jashtme. Sot verifikimi i fakteve është nën sulm, e bashkë me këtë edhe demokracia. Kjo u theksua sot në konferencën me titull “Bashkë për të vërtetën: Qasje gjithëpërfshirëse e gjithë shoqërisë për mbrojtjen e demokracisë”, e cila po mbahet në Shkup nën organizimin e Fondacionit Metamorfozis, ndërsa me rastin e Ditës Ndërkombëtare të Verifikimit të Fakteve, 2 Prill.
Konferencën e hapi Ben Nupnau, zëvendës ambasador i Delegacionit të Bashkimit Evropian në Maqedoninë e Veriut, pastaj foli Stefan Mundges, Koordinator i Rrjetit Evropian për Standardet e Verifikimit të Fakteve (EFCSN), si dhe drejtori i Fondacionit Metamorfozis, Bardhyl Jashari.
“Metamorfozis është një shembull në Maqedoni dhe më gjerë për luftën kundër dezinformatave. Ju me punën tuaj luftoni kundër cenimit të vlerave demokratike. Në BE kemi mekanizma për t’i luftuar dezinformatat me Ligjin për Shërbime Digjitale dhe Ligjin për Lirinë e Medias. Platformat online që i kemi janë transparente dhe përmes tyre përhapet gazetaria e pavarur. Ne jemi me ju kur bëhet fjalë për një mbrojtje më të madhe të gazetarëve dhe verifikuesve të fakteve. Kjo konferencë është një mundësi për t’i shkëmbyer praktikat dhe për t’i përforcuar përpjekjet tona për ruajtjen e demokracisë dhe të mediave të pavarura”, tha Nupnau, zëvendës ambasador i Delegacionit të Bashkimit Evropian në vendin tonë.
Foto: Vanço Xhambaski
Stefan Mundges, Koordinatori i Rrjetit Evropian për Standardet e Verifikimit të Fakteve (EFCSN) theksoi se përforcimi i demokracisë dhe vazhdimi i luftës kundër përhapjes së dezinformatave është detyrë e të gjithëve.
“T’ju gënjejnë dhe t’ju manipulojnë, do të thotë të mos jeni të lirë. Po takohemi këtu në një kohë krize. Verifikimi i fakteve është nën sulm, e me këtë edhe demokracia. Këto sulme vijnë nga Lindja, por po fillojnë të vijnë edhe nga Perëndimi. Presioni politik nga SHBA po bën që kompanitë e mëdha amerikane të teknologjisë të tërhiqen nga lufta kundër dezinformatave. Programi i “Meta”-s nuk është i përkryer, por është programi më i mirë për verifikimin e fakteve në një rrjet të madh social. Ai nuk e heq përmbajtjen, por e verifikon vërtetësinë. Rreth 95% e përdoruesve që i shohin këto etiketime nuk klikojnë në postim, sepse nuk duan të shohin përmbajtje të rrejshme. Nëse “Meta” i jep fund verifikimit të fakteve Evropa do të jetë më e cenueshme, ndërsa do të ketë edhe zvogëlim të të ardhurave të verifikuesve të fakteve. “Меta“ nuk është e vetmja që po tërhiqet, por edhe “TikTok”-u, “Microsoft”-i, “Google”, thekson Mundges.
Foto: Vanço Xhambaski
Ai shtoi se verifikuesit e fakteve janë nën sulm në Ballkanin Perëndimor dhe se ndaj tyre ka bastisje dhe hetime të pabaza dhe se situata nuk është e mirë. Mundges e theksoi kontrollin policor në zyrat e organizatës së shoqërisë civile CRTA nga Serbia, e cila është gjithashtu anëtare e EFCSN-së.
“Çfarë mund të ndryshojmë? Verifikuesit e fakteve nuk do të zhduken, ne kemi një projekt të madh me të cilin do të punojmë për ta përforcuar rrjetin tonë pan-evropian për të gjithë aktorët relevant, sepse puna e verifikuesve të fakteve është me vlerë dhe do vazhdojë të funksionojë pavarësisht nga ndikimi politik”, shtoi Mundges.
Drejtori Ekzekutiv i Fondacionit Metamorfozis, Bardhyl Jashari, foli për nevojën e harmonizimit urgjent të kornizës rregullative të vendeve të Ballkanit me parimet e Ligjit për Shërbime Digjitale.
“Vendet e Ballkanit Perëndimor ende nuk kanë mekanizma mbojtëse institucionale për mbrojtjen e të drejtave të njerëzve në internet. Për dallim nga BE-ja ne nuk përfitojmë nga mbrojtja që e ofron Ligji për Shërbime Digjitale, edhe pse të gjithë ne jetojmë në të njëjtën hapësirë ​​digjitale. Kjo krijon një hendek të rrezikshëm në sigurinë dhe integritetin e internetit në Evropë. Prandaj kërkojmë harmonizim urgjent të kornizës rregullative të vendeve të Ballkanit me parimet e Ligjit për Shërbime Digjitale dhe krijimin e një kornize rajonale të fuqishme për integritetin e informacionit”, tha Jashari.
Ai theksoi se qytetarët nga Ballkani Perëndimor janë më të ekspozuar ndaj përmbajtjeve të dëmshme dhe të paligjshme në internet dhe se dezinformatat janë kudo – ato depërtojnë në diskursin politik, e minojnë besimin dhe e shtrembërojnë realitetin.
“Ndërkohë platformat e mediave sociale, e sidomos të ashtuquajturat platforma të mëdha online, vazhdojnë të përfitojnë nga algoritmet dhe i amplifikojnë mosmarrëveshjet dhe dezinformatat, edhe pse në masë të madhe janë të papërgjegjshme në rajonin tonë”, shtoi Jashari.
Foto: Vanço Xhambaski
Përmes një video adresimi në këtë Konferencë mori pjesë edhe Soren Liborius, këshilltar kryesor në Shërbimin Evropian të Veprimit të Jashtëm (EEAS).
“Dezinformatat janë një problem qenësor me të cilin ne duhet të vazhdojmë të përballemi. Në vitin 2015, krerët e shteteve anëtare të BE-së dhe qeverive ranë dakord se duhej bërë diçka për të luftuar dezinformatat nga Rusia. Pastaj vijoi fillimi i luftës në Dombas, si dhe ndodhën të gjitha aktivitetet që çuan deri në agresionin e sotëm dhe për këtë arsye u vendos se duhej të themelohet një ekip për luftë kundër përpjekjeve aktuale të Rusisë për përhapjen e dezinformatave. ЕЕАС ka një platformë publike në të cilën ne i komunikojmë gjetjet tona për publikun, tendencat e pranishme, si dhe si janë të lidhura ato me zhvillimet politike. Ne kemi përgatitur edhe një metodologji tonën. Në platformën euvsdisinfo.eu kemi një bazë të të dhënave në të cilën ka qasje publiku, ka edhe shembuj se si pala ruse bën përhapjen e dezinformatave”, tha Liborius.
Raporti i EEAS mbi kërcënimet nga manipulimet e huaja dhe ndërhyrjet në informim u prezantua nga analistja e të dhënave Chiara Pacenti, e cila foli për FIMI dhe kërcënimin në nivel global. Ajo theksoi se Ukraina është objektivi kryesor kur bëhet fjalë për sulmet ruse FIMI, të cilat kanë për qëllim t’i dobësojnë lidhjet perëndimore, NATO-n, BE-në, G7-ën.
Konferenca e sotme ndërkombëtare gjithëditore fokusohet te kërcënimet nga dezinformatat, manipulimet dhe ndërhyrjet e huaja (FIMI), integriteti zgjedhor, verifikimi i fakteve dhe bashkëpunimi ndërsektorial. Në Tiranë në mbrëmje do të mbahet forumi “Demokracia është e rëndësishme – faktet janë të rëndësishme” e organizuar nga qendra “Faktoje”. Forumi do ta theksojë peizazhin e verifikimit të fakteve në Shqipëri, bashkëpunimin rajonal dhe do të nderojë ekselencën gazetareske me çmimin Fatos Baxhaku.

Më 28 mars 2025 u mbajt konferenca përmbyllëse e Programit për Aktivizëm Digjital. Konferenca u mbajt në Varshavë të Polonisë, me pjesëmarrjen e mbi 100 aktivistëve civilë, përfaqësues të organizatave të shoqërisë civile dhe ekspertë në fushën e digjitalizimit dhe përdorimit të mjeteve inovative. Programi për Aktivizëm Digjital ishte një projekt trevjeçar i TechSoup Global, kurse Fondacioni Metamorfozis ishte partner në zbatimin e aktiviteteve në Maqedoninë e Veriut, Serbi dhe Kosovë.
Përmes Programit për Aktivizëm Digjital, u zbatuan 18 grante për mbështetjen e shoqërisë civile në Maqedoninë e Veriut, Serbi dhe Kosovë, më shumë se 100 pjesëmarrës ishin pjesë e trajnimeve për sigurinë kibernetike, vizualizimin e të dhënave, ndërtimin e komuniteteve dhe komunikimin me publikun, si dhe njohjen dhe parandalimin e dezinformatave. Në kuadër të Programit për Aktivizëm Digjital u mbajtën dy edicione të konferencës ndërkombëtare Megafon, ku rreth 15 pjesëmarrës nga Ballkani Perëndimor patën mundësinë të njihen, të rrjetëzohen dhe të mësojnë nga ekspertë të fushës së inteligjencës artificiale, teknikave të komunikimit dhe parandalimit të dezinformatave. U përgatitën dhe u shpallën 47 video të shkurtra mbi temat e edukimit mediatik, të dhënave të hapura, sigurisë kibernetike dhe higjienës kibernetike, si dhe inteligjencës artificiale.
Programi për Aktivizëm Digjital kishte për qëllim rritjen e kapaciteteve të organizatave të shoqërisë civile nga Maqedonia e Veriut, Serbia dhe Kosova, përmes njohjes me mjetet teknologjike inovative për punë, trajnimeve për sigurinë kibernetike dhe njohjes së dezinformatave, mentorimit që synon drejtpërdrejt nevojat specifike të organizatave dhe ndërtimin e rrjeteve mbështetëse.