Nga mbeturinat deri te inovacioni: Të rinjtë si bartës të transformimit ekologjik

Ndryshimi fillon nga ne, por më së shumti nga të rinjtë. Ata, me njohuri të reja dhe vetëdije, mund të jenë bartës të ndryshimeve pozitive në mjedisin e tyre. Kur të rinjtë njoftohen me sfidat në rrethinën e tyre, ata bëhen pjesëmarrës aktivë në procesin e transformimit.

Më inspiruan punëtoritë edukative me temën „Teknika për transformimin e mbeturinave organike“, të cilat i organizoi Qendra për Burime të Mjedisit Jetësor (REC) në partneritet me Eko Logik dhe Florozon – Qendra për Demokraci Ekologjike. Punëtoritë u mbajtën në laboratorin bioteknologjik në shkollën e mesme kimike „Marija Sklodovska-Kiri“ në Shkup dhe ishin të destinuara për nxënësit e shkollave fillore. Kishim privilegjin të marrim pjesë në një nga punëtoritë dhe të vëzhgojmë eksperimentet së bashku me nxënësit nga shkolla fillore „Kirill Pejçinoviq“ nga Kisella Voda.

Heshtak, shumica prej tyre të turpëruar, nxënësit mbërritën në laborator. Siç më shpjegoi Tamara Radovanoviq nga REC, shumë nga nxënësit këtu për herë të parë janë njoftuar me këtë lloj mësimi. „Fillimisht janë pak skeptikë dhe të turpëruar, por ndërsa aktiviteteve po vazhdonin, ata e kuptuan se bëhet fjalë për diçka interesante dhe të rëndësishme për të ardhmen e tyre“, thotë ajo, ndërsa nxënësit veshin mantelin e bardhë dhe përgatiten për punë.

Punëtoria u hap nga ekspertët Goran Trajkovski dhe Samo Suljoviq nga Ndërmarrja Publike „Drisla“, si dhe Viktoria Brndevska Stipanoviq nga Fakulteti i Shkencave Pyjore. Nxënësit dëgjuan me interes, dhe atmosfera filloi të ndryshojë. Nga nxënës të turpëruar, ata u bënë entuziastë, të gatshëm të angazhohen në eksperimente për menaxhimin e qëndrueshëm të mbeturinave organike.

„Është veçanërisht interesante të shohësh reagimet e nxënësve kur ata e përfundojnë me sukses eksperimentin. Në çdo rast, me aktivitetet që bëjmë gjatë punëtorive, asnjëherë nuk ka mbetur kush indiferent, as ata, as ne“, shton Tamara me një buzëqeshje.

„A e dini se mund të merrni pektin nga lëkurat e mollës, i cili pastaj përdoret për të bërë ëmbëlsira dhe kremë për fytyrë? Apo se mund të prodhohet biogaz nga vaji i susamit?“ pyetën ekspertët, para se të fillonin eksperimentet që nxitën aftësitë krijuese të nxënësve.

Në punëtori, ndodhi „hakerimi i mbeturinave organike“. Një proces që tingëllon si diçka nga një film shkencor-fantastik, por në realitet ishte mjaft praktik dhe inspirues. Ata mësuan se si mund të marrin pektin nga lëkurat e mollës. Ata ishin dëshmitarë dhe pjesëmarrës në procesin e krijimit të biogazit nga vaji i susamit. Ishte një botë mundësish të pafundme, dhe unë ndaja entuziazmin e nxënësve për të.

„Për mua ishte fascinues se si nga lëkurat e mollës mund të krijonim një material që mund të përdoret për ëmbëlsira ose produkte të tjera“, ndau ma shoqërimin e saj Sara Danova, nxënëse nga klasa e tetë. Nxënësit ishin plotësisht të përqendruar dhe telefonat ishin të fikur. Ata mësuan aktivisht për proceset e përpunimit të mbeturinave organike dhe mundësitë për të krijuar produkte të reja. Disa orë më vonë, për herë të parë përdorën telefonat e tyre për të fotografuar arritjet e tyre, të bindur se ajo që kishin krijuar ishte e vlefshme për t’u dokumentuar.

„Procesi i pritjes deri në fazën përfundimtare dhe produktin përfundimtar, kur bëhet bioplastika, ishte shumë interesant. Kisha një ndjenjë sikur ishte plastika e vërtetë“, tha Sara. Koha kalonte shpejt. Pas katër orësh, ne ishim të rrethuar nga arritjet e vogla shkencore të nxënësve. Vëreheshin vetëm fytyra të lumtura dhe buzëqeshje. „Për herë të parë kam qenë në një laborator të tillë, dhe pjesa kur bëmë pektinin ishte veçanërisht interesante“, tha David Cvetanovski, nxënës nga klasa e nëntë. „E para që mendova ishte se ai mund të përdoret për të bërë biskota, dhe kështu të mos hidheshin lëkurat e mollës për kot. Diçka që është e dobishme në jetën e përditshme“.

Përvoja nga punëtoria nuk ishte vetëm argëtuese. Biseda me trajnerët hapi perspektiva të reja për rëndësinë e ekonomisë qarkulluese. Sipas rezultateve nga një studim i Shoqatës së Qendrave të Biogazit dhe Prodhuesve të Biomassës, 50% e kompanive nuk janë të vetëdijshme për rregulloret lidhur me mbeturinat organike, dhe 93% besojnë se mbeturinat e tyre NUK ndikojnë negativisht në mjedis. Këto shifra pikërisht tregojnë nevojën për edukim dhe ndërgjegjësim, diçka që ishte evidente në këtë punëtori.

Projekti vazhdon me aktivitete të suksesshme, të cilat jo vetëm që rrisin ndërgjegjësimin për ekonominë qarkulluese, por gjithashtu krijojnë gjenerata të reja që do të kontribuojnë në zhvillimin më të qëndrueshëm të shoqërisë sonë. Deri tani janë mbajtur pesë punëtori ku kanë marrë pjesë 95 nxënës dhe 9 mësues nga shkollat fillore „Dimo Haџi Dimov“ nga Komuna e Karposhit, „Shën Klimenti i Ohrit“ dhe „Kirill Pejçinoviq“ nga Kisella Voda, si dhe „Vojdan Černodrinski“ dhe „Strašo Pinџur“ nga Gjorçe Petrov. Këto janë pjesë e 20 punëtorive të planifikuara, të cilat do të vazhdojnë të realizohen deri në fund të këtij projekti.

„Jemi të lumtur që falë këtij projekti, i mbështetur nga Qeveria e Zvicrës përmes Civica Mobilitas, kemi mundësinë të vazhdojmë të punojmë dhe të përdorim përsëri laboratorin. Në të është investuar shumë dhe është thjesht e mirë kur përdoret për qëllimin e saj,“ tha Mina Damjanoviq nga REC.

„Këto eksperimentime jo vetëm që na ndihmuan të mësojmë gjëra të reja, por gjithashtu i lidhëm njohuritë tona me atë që ndodh në natyrë dhe çdo ditë,“ thanë nxënësit, të bindur se ajo që mësuan do t’ju shërbejë edhe në të ardhmen.

Në fund të ditës, të gjithë dolëm nga laboratori me një perspektivë të re dhe një premtim për të shpërndarë këto njohuri. Të inspiruar të vazhdojmë të eksperimentojmë, mësojmë dhe ndajmë atë që mësuam.

„Aktivizmi qytetar për realizimin e ekonomisë qarkulluese në menaxhimin e mbeturinave organike“ është një projekt i Qendrës për Burime të Mjedisit Jetësor (REC) në partneritet me Shoqatën për Mbrojtjen dhe Përmirësimin e Mjedisit Eko Logik dhe Florozon-Centra për Demokracinë Ekologjike nga Shkupi.