Ndryshimet Pozitive Shoqërore janë të Mundshme përmes Bashkëpunimit të Qeverisë dhe Organizatave të Shoqërisë Civile

Civika Mobilitas mbajti ngjarjen e saj vjetore këtë vit në bashkëpunim me Qeverinë e Republikës së Maqedonisë së Veriut nën titullin e përbashkët Konferenca Kombëtare e Organizatave të Shoqërisë Civile – Forumi Kombëtar i Civika Mobilitas.

Forumi u mbajt më 15 nëntor në hotelin Holiday Inn dhe në të morën pjesë më shumë se 200 përfaqësues të organizatave të shoqërisë civile nga e gjithë vendi. Ata u përshëndetën nga Ambasadorja e Zvicrës, Sh.S. Véronique Hulmann, dhe fjalime mbajtën Hristijan Mickoski, Kryeministër; Aleksandar Krzalovski, Udhëheqës i Ekipit të Civika Mobilitas; Igor Janushev, Sekretar i Përgjithshëm i Qeverisë; si dhe Izet Mexhiti, Zëvendëskryeministër i Parë dhe Ministër i Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor; Vesna Janevska, Ministre e Arsimit; Zlatko Perinski, Ministër i Vetëqeverisjes Lokale; Zoran Ljutkov, Ministër i Kulturës; dhe Stefan Andonovski, Ministër i Transformimit Digjital.

Seanca 1: Fjalimet Hyrëse

Ambasadorja Sh.S. Véronique Hulmann reflektoi mbi mbështetjen e Qeverisë Zvicerane për shoqërinë civile dhe theksoi se pavarësisht arritjeve, sfida mbeten të tilla si “polarizimi shoqëror, politizimi i organizatave të shoqërisë civile, cenueshmëria financiare, mungesa e transparencës dhe mosbesimi mes shtetit dhe shoqërisë civile.” Ajo theksoi se tejkalimi i përbashkët i këtyre sfidave do të ndihmojë në vendosjen e kushteve të nevojshme që shoqëria civile të bëhet partner i besueshëm i shtetit.

Kryeministri Hristijan Mickoski theksoi në fjalimin e tij se është i bindur se vendime më të mira për ndryshimet shoqërore mund të merren përmes dialogut me organizatat e shoqërisë civile. “Thelbi i këtyre takimeve është ajo që ne duhet të dorëzojmë me të vërtetë,” tha ai, duke shtuar se aktivitetet e miratuara duhet të zbatohen mes kësaj dhe ngjarjes së ardhshme. “Ne jemi të hapur për të punuar së bashku me sektorin civil dhe për të gjetur zgjidhje të përbashkëta për probleme reale; besoj se nuk mund të ketë transparencë më të madhe se kjo,” shtoi ai.

Seanca 2: Bashkëpunimi i Qeverisë me Organizatat e Shoqërisë Civile

Përmirësimi i besimit mes Qeverisë dhe organizatave të shoqërisë civile dhe në shoqëri në përgjithësi është një nga çështjet kyçe sipas Aleksandar Krzalovski, Udhëheqës i Ekipit të Civika Mobilitas. Ai i ftoi pjesëmarrësit të përdorin Forumin në frymën e bashkëpunimit. Sekretari i Përgjithshëm i Qeverisë, Igor Janushev, kërkoi kohë nga organizatat e shoqërisë civile për të provuar se mund të ndihmojnë.

Disa përfaqësues të shoqërisë civile përcollën pyetje nga kolegët e tyre. Andrej Senih, Drejtor Ekzekutiv i Shoqatës për Mbështetjen e Personave që Jetojnë me HIV – “Së Bashku më të Fortë” pyeti Igor Janushev për praktikat e ardhshme në funksionimin e Këshillit dhe përgatitjen e Strategjisë së Zhvillimit të Shoqërisë Civile, për kontrollin e punës së organizatave të shoqërisë civile veçanërisht duke pasur parasysh përvojën me ndjekjen penale të 22 organizatave të shoqërisë civile në 2015-2016, si dhe gatishmërinë e Qeverisë për të gjetur një zgjidhje në konsultim me OSHC-të për vazhdimin e mbështetjes për 8,000 qytetarë që janë pjesë e programeve të shqyrtimit dhe mbrojtjes nga HIV dhe infeksionet e tjera të transmetueshme përmes gjakut dhe seksualisht.

Simona Mladenovska nga Rrjeti Ballkanik për Zhvillimin e Shoqërisë Civile (BCSDN) adresoi financimin shtetëror dhe nevojën për të përdorur metodologji të qartë për shpërndarjen e fondeve, si dhe mundësitë për rritjen e këtij financimi. Si pjesë e burimeve në dispozicion të shtetit, Tinka Kiteska, presidente e shoqatës së qytetarëve për mbrojtjen e të drejtave dhe interesave të punonjësve të administratës shtetërore dhe mbrojtjen e pronës shtetërore “Të Drejtë dhe Profesional,” pyeti nëse organizatat e shoqërisë civile mund të përdorin objektet shtetërore që aktualisht po lihen të degradohen.

“Jam i bindur se Qeveria nuk do t’i lërë 8,000 njerëz në rrugë,” tha Janushev duke iu përgjigjur pyetjes për programet e HIV-it. Ai gjithashtu njoftoi se përgatitja e Regjistrit të Pasurive të Paluajtshme është pothuajse e përfunduar, dhe në lidhje me financimin shtetëror, ai theksoi se së bashku me organizatat e shoqërisë civile, ata duhet të gjejnë mënyrën dhe mekanizmin e duhur për ndarjen transparente të fondeve.

Seanca 3: Diskutim Tematik me Ministrat e Qeverisë

Arsimi, Mjedisi dhe Vetëqeverisja Lokale ndër Temat më të Nxehta

Ministrja e Arsimit dhe Shkencës Vesna Janevska iu përgjigj disa pyetjeve nga organizatat e shoqërisë civile të përcjella nga Gordan Georgiev, president i Forumit për Politika të Arsyeshme. Pyetjet kishin të bënin me përfshirjen e organizatave të shoqërisë civile në zhvillimin, zbatimin dhe monitorimin e strategjisë së re kombëtare të arsimit për vitin 2026 dhe promovimin e vullnetarizmit përmes programeve formale arsimore ose masave stimuluese shtetërore. Asaj iu bë pyetje edhe për projektligjet për arsimin fillor dhe të mesëm të cilat, sipas disa gjetjeve, bien ndesh me ligjin ekzistues për parandalimin dhe mbrojtjen nga diskriminimi dhe angazhimet e marra përmes konventave të ratifikuara. Duke folur për Strategjinë, Janevska vuri në dukje se kishte kontaktuar rreth 50 organizata të shoqërisë civile nga të cilat morën dhe dërguan informacion për të arritur së bashku në një zgjidhje të mirë. “OSHC-të u përfshinë në përgatitjen e ligjit, dhe shumë nga vërejtjet e tyre u përfshinë,” tha ajo, duke shtuar se vullnetarizmi dhe puna me dobi shoqërore po përfshihen si aktivitete jashtëshkollore nga viti i ardhshëm shkollor. Në lidhje me diskriminimin, Ministrja theksoi se nuk do të lejojë diskriminim në asnjë bazë.

Dialogu mjedisor kishte të bënte me deponitë rajonale dhe Liqenet e Ohrit dhe Prespës. Pyetjet për Zëvendëskryeministrin e Parë dhe Ministrin e Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor Izet Mexhiti u përcollën nga Bojana Stanojevska Pecurovska nga Qendra e Ndryshimeve Klimatike. Mexhiti theksoi se kjo Qeveri ka një qasje të ndryshme, “nuk ka rëndësi cila parti e udhëheq komunën, ne fokusohemi te qytetarët,” tha ai dhe ftoi organizatat e shoqërisë civile që kontribuojnë për një mjedis më të mirë të angazhohen në partneritet të drejtpërdrejtë bazuar në ide. “Ne gjithashtu parashikojmë grante për organizatat e shoqërisë civile dhe do të përpiqemi t’i ndajmë ato sa më transparente që të jetë e mundur,” tha ai.

Shuip Marku, nga Qendra për Zhvillim të Qëndrueshëm të Komunitetit nga Dibra, përcjelli pyetje nga organizatat e shoqërisë civile për Ministrin e Vetëqeverisjes Lokale Zlatko Perinski. Ai i kërkoi ministrit të inkurajojë komunat të mbështesin organizatat e shoqërisë civile jo vetëm me financim por edhe me objekte dhe logjistikë tjetër. Ai gjithashtu pyeti për zbatimin e ligjit për pjesëmarrjen e të rinjve në komunat rurale, sigurimin e bashkëpunimit më të madh dhe vëmendjes ndaj organizatave nga zonat rurale, dhe transparencë më të mirë të institucioneve në nivel lokal. “Nuk do ta ndaja pjesëmarrjen e të rinjve nga pjesëmarrja qytetare,” tha Perinski, duke shtuar se është koha që kryetarët e komunave të kuptojnë se politikat që ata krijojnë duhet të jenë në përputhje me nevojat e qytetarëve. “Ne duam ta bëjmë këtë së bashku me OSHC-të. Kryetarët e komunave që zgjedhin të jenë të mbyllur do të krijojnë problemin më të madh për veten e tyre. Është mirë që vetëqeverisjet lokale të rrisin transparencën ndaj qytetarëve për të shmangur mundësitë për spekulime,” shtoi ai.

Turizëm i Qëndrueshëm me Mbështetjen e Shoqërisë Civile dhe Digjitalizimi për Zhvillimin e Përgjithshëm të Shoqërisë

Ministri i Kulturës dhe Turizmit, Zoran Ljutkov, iu përgjigj pyetjeve në lidhje me zhvillimin e turizmit përmes zhvillimit të qëndrueshëm që erdhën përmes Dina Mucunska nga shoqata eko-mjedisore për rritje të gjelbër dhe zhvillim të qëndrueshëm, “Lëvizja Eko-e Gjelbër” nga Berova. Organizatat pyetën nëse ministria planifikon projekte për sektorin civil ose bizneset e vogla në zonat rurale me potencial për zhvillimin e turizmit. Ata gjithashtu pyetën për konceptin e Organizatës së Menaxhimit të Destinacionit (DMO). Ministri Ljutkov tha se po përgatiten për një strategji të re kombëtare nga viti 2025 në përgatitjen e së cilës do të përfshihen të gjithë aktorët nga kjo fushë. Një nga prioritetet do të jetë turizmi transit, i cili ka potencial por nuk është shfrytëzuar. “Ne po shqyrtojmë konceptin e DMO-së që është një mënyrë e shkëlqyer për turizëm të qëndrueshëm dhe përdorim të burimeve lokale,” tha ai.

Çfarë roli do të kenë organizatat e shoqërisë civile në procesin e transformimit digjital dhe nëse Qeveria ka plane për zbatimin e mjeteve digjitale që do të rrisin pjesëmarrjen e qytetarëve dhe mundësojnë monitorimin e progresit të politikave publike ishin pyetjet nga organizatat e shoqërisë civile që punojnë në digjitalizim për Ministrin e Transformimit Digjital, Stefan Andonovski, të përcjella nga Danche Danilovska Bajdevska, Drejtore e Programit në “Metamorfozis”. “Ne, organizatat e shoqërisë civile nga kjo fushë, shohim mundësi për rritje dhe zhvillim përmes digjitalizimit,” tha ajo. Ministri theksoi se organizatat e shoqërisë civile kanë një rol të rëndësishëm në ndërtimin e konsensusit shoqëror për çështjen e digjitalizimit e cila nuk duhet të bëhet ad hoc por në mënyrë sistematike. “Ne i shohim OSHC-të si kritikë, jo si kritizues. Një kritik i mirë vëren mangësitë dhe ofron zgjidhje – kështu e shohim ne shoqërinë civile,” tha ai. Sipas Andonovskit, ekspertiza që mungon në ministri duhet të vijë nga shoqëria civile veçanërisht në fusha specifike. “OSHC-të duhet të jenë urë lidhëse mes institucioneve dhe qytetarëve.” Ai gjithashtu tha se vetëm 20% e institucioneve ndajnë të dhëna në platformën “Të Dhëna të Hapura”. “Ne duam që organizatat e shoqërisë civile të hapin këtë çështje, të bëjnë presion mbi institucionet,” shtoi ai. Andonovski tha se po përgatisin faqe interneti të unifikuara.