Fuqia e të rinjve kundër kërcënimeve klimatike në Ohër, Strugë dhe Dibër

Si duket kur tre organizata të shoqërisë civile bashkojnë forcat për të fuqizuar të rinjtë që të bëhen nxitës të ndryshimit? Si duket kur Liqeni bëhet një klasë mësimi dhe varka një podium për zërin e të rinjve dhe shkencës? Projekti “Të mësojmë rreth ndryshimeve klimatike” ofroi pikërisht këtë mundësi për brezat që mësojnë, bashkëpunojnë, imagjinojnë zgjidhje dhe hapin me guxim drejt një të ardhmeje të qëndrueshme.

Zbatuar nga Njësia e skautëve dhe të Poreçit “Krste Jon” – Strugë, shoqata Qendra për Zhvillim të Qëndrueshëm të Komunitetit – Dibër dhe Qendra Rajonale e Gjelbër – Ohër, mbështetur nga Civica mobilitas përmes Qeverisë së Zvicrës, projekti përqendrohet te fëmijët dhe të rinjtë nga Struga, Ohri dhe Dibra. Iniciativa tejkalon barrierat e moshës, gjuhës dhe kufijve komunalë, duke ndërtuar një rrjet të përbashkët njohurish, empatie dhe veprimi.

Një nga seritë e aktiviteteve që shënuan këtë iniciativë filloi me një trajnim dy-ditor në Strugë, ku 30 pjesëmarrës të rinj morën bazat për punën në projekt: nga analizimi i thirrjes, përcaktimi i qëllimeve, deri te zhvillimi i një kornize logjike dhe përpilimi i buxhetit. Për shumë prej tyre, kjo ishte hera e parë që ata u njoftuan me konceptet që janë baza e veprimit qytetar. “Ishte shumë interesante, kishte socializim, punë në grup, shumë përvoja që ndryshe nuk do t’i prisja nga jeta e përditshme, nëse nuk do të ishim në projekt”, thotë Mina Kralj , (13 vjeçe) një pjesëmarrëse nga Struga. “Tani unë tashmë kam disa njohuri se si të shkruaj një projekt, dhe kjo më bën më të sigurt.”

Ky trajnim ishte një hyrje në kampin pesëditor rinor mbi ndryshimet klimatike. Një përvojë dinamike, edukative dhe emocionale në të cilën të rinjtë vazhduan atë që kishin filluar. Detyra e tyre ishte ambicioze, përkatësisht të hartonin një projekt-aplikacion mbi çështjet klimatike, i cili realisht mund të zbatohej në komunat e tyre. Por edhe më e rëndësishme ishte të krijonin diçka të tyren, diçka që pasqyronte shqetësimet dhe ëndrrat e tyre.

Në çdo aktivitet, duke filluar nga ushtrimet e mëngjesit për përqendrim dhe qetësi, deri te krijimi i prezantimeve vizuale, ndihej përkushtimi i ekipit. Një nga pjesëmarrëset, Jana Tanaskoska nga fshati Kalishtë, Strugë, thotë: “Ishte hera ime e parë që merrja pjesë në një projekt si ky. Sara, trajnerja jonë , na dha të gjithëve hapësirë për të folur, dhe më pëlqeu që ajo përktheu në maqedonisht dhe shqip në të njëjtën kohë. Do ta kujtoj kampin më shumë për shoqërinë, por edhe për faktin se mësuam sa e rëndësishme është të jesh në gjendje të shkruash dhe të zbatosh një ide.” Të rinjtë nuk ishin vetëm pjesëmarrës, por edhe autorë. Një grup propozoi një eko-iniciativë për Vishnjën, një fshat i vogël malor ku vizitorët shpesh lënë mbeturina. Propozimet e tyre ishin instalimi i prizave diellore, organizimi i punëtorive, rritja e ndërgjegjësimit midis banorëve dhe vizitorëve. “Ne duam të tregojmë se edhe ne nga Struga e dimë se çfarë po ndodh në botë”, shtoi Jana. Redon Jajaga (17 vjeç) nga Dibra përshkruan se si kampi ishte një pikë kthese e vërtetë për të: “Mësova shumë, jo vetëm për projektet, por edhe për veten time. Unë jam një person introvert nga natyra, dhe këtu krijova miq, dhe madje fillova të flas pak maqedonisht. Sfida më e madhe për mua nuk ishte buxheti, por si të gjeja një zgjidhje për të gjitha problemet.”

Gjatë gjithë kampit, të rinjtë zhvilluan idetë e tyre dhe bënë vizatime me një vizualizim personal të botës që donin të ndërtonin. Dhe kur më në fund erdhi koha për të prezantuar, çdo zë tingëllonte i guximshëm dhe i sigurt. Disa projekte u përqendruan në mbrojtjen e specieve të rrezikuara, të tjera në riciklimin dhe

pastrimin, dhe të tjera në avokimin lokal. Ajo që i bashkoi të gjithë ishte dëshira për ndryshim dhe iniciativa që vinte nga brenda.

Kulmi i javës ishte 21 qershori – Dita e Liqenit të Ohrit. Në anijen “Galeb”, në liqen, u mbajt një aktivitet rajonal që bashkoi shkencën, sektorin civil, institucionet, të rinjtë dhe familjet e tyre. Nuk ishte një aktivitet i zakonshëm, por një imazh i gjallë dhe simbolik i asaj që përfaqëson ky projekt, ose bashkimi dhe vendosmëria.

“Filluam me punëtori në shkolla, nisëm diskutime, bëmë 45 postime që arritën te mbi 45,000 njerëz. Të rinjtë duan të përfshihen, vetëm duhet t’u jepet mundësia”, tha Ana Bojaxhieva, koordinatore e Qendrës Rajonale të Gjelbër – Ohër.

Paneli i diskutimit në anije u drejtua nga eksperti i menaxhimit të ujërave Dejan Panovski, i cili vuri në dukje se Dita e Liqenit, e themeluar në vitin 2000 nga bordi maqedono-shqiptar, është një simbol i bashkëpunimit ndërkufitar dhe kujdesit të përbashkët për burimet natyrore. Në paneli mori pjesë gjithashtu Dr. Orhideja Tasevska nga Instituti Hidrobiologjik i Ohrit, e cila theksoi sfidat serioze me të cilat përballet Liqeni: rënia e niveleve të ujit, rritja e presionit mbi speciet vendase, prishja e ekuilibrit biologjik. “Çdo pikë që humbasim sot mund të jetë e pazëvendësueshme nesër”, tha ajo, duke treguar nevojën për veprime urgjente. “Ajo që më bëri më shumë përshtypje ishte se të rinjtë jo vetëm që ishin aty, ata folën, kishin ide dhe u dëgjuan”, shtoi Dushica Boeva, një eksperte për akua-kulturën. “Ajo që pashë në anije nuk ishte vetëm një diskutim në panel, por ishte një shqetësim i përbashkët dhe një dorë ndihme midis brezave.”

Projekti “Të mësojmë rreth ndryshimeve klimatike” thyen me sukses barrierat, breznore, kombëtare dhe institucionale. Ai konfirmon rëndësinë e secilit individ, veçanërisht të të rinjve, në mbrojtjen e trashëgimisë sonë më të çmuar – natyrës dhe ujit. Ai forcon kapacitetet e të rinjve, ndërton ura midis komuniteteve dhe ofron mikro-mbështetje të vërtetë për projektet e tyre.

Në një çast, anija u ankorua me pamje nga pjesa e vjetër e Ohrit. Sipër saj ishte qielli, poshtë saj ishte liqeni dhe mbi të kishte të rinj që qeshnin, dëgjonin, jepnin sugjerime, si dhe ekspertë, përfaqësues të qeverisjes vendore dhe prindër që u dhanë mbështetjen më të madhe për përfshirjen e tyre në nismat e mbrojtjes së mjedisit.

Në fund të kësaj jave të jashtëzakonshme, ajo që mbeti nuk ishte vetëm kujtimi i miqësisë, dijes dhe energjisë, por edhe diçka shumë më e rëndësishme: një ndjenjë fuqie midis të rinjve se ata mund të iniciojnë ndryshime të vërteta. Në sytë e tyre ishte vendosmëria, në idetë e tyre – zgjidhjet dhe në angazhimin e tyre e ardhmja që të gjithë dëshirojmë.

Dhe siç tha Dushica I. Boeva, “Janë pikërisht të rinjtë ata që janë nxitësit e ndryshimit dhe aktorët kryesorë në krijimin e politikave të ardhshme”. Përmes dëshmive personale dhe eko-iniciativave krijuese, ata kanë treguar se angazhimi i brezave të rinj nuk është vetëm frymëzues, por edhe efektiv.

Projekti “Të mësojmë rreth ndryshimeve klimatike” hapi një hapësirë për të mësuar, krijoi një komunitet ose rrjet të rinjsh që mendojnë, veprojnë dhe e shohin të ardhmen jo si një sfidë, por si një mundësi që fillon prej tyre. Na mbetet neve të ndjekim hapat e tyre dhe të dëshmojmë rrugën nga ideja në realizim.