Edhe pas 168 vitesh lufta e punëtorëve të tekstilit për kushte më të mira pune vazhdon

Kur gratë e punësuara në industrinë e veshjeve dhe tekstilit dolën në demonstrata publikisht në 1857 në Nju Jork për kushte dhe paga më të mira pune, ato në fakt filluan një seri protestash, kërkesat e të cilave me kalimin e viteve u zgjeruan duke përfshirë të drejtën demokratike të grave për të votuar, kërkesën për të drejta të barabarta me burrat, të drejtën për të mbajtur poste publike, etj.

Ndryshimet që kanë ndodhur deri më sot janë të pamohueshme, por lufta është ende në vazhdim. Në Maqedoni, puna e grave në industrinë e tekstilit mbetet e pasigurt dhe sfiduese. Për këtë temë, dhe me rastin e Ditës Ndërkombëtare të Gruas, 8 Marsit, biseduam me Kristina Ampeva, kryetare e shoqatës “Glasen tekstilec”, e cila në mënyrë aktive lufton për të drejtat e punëtorëve të tekstilit në Maqedoni, veçanërisht në rajonin lindor.

Duke folur për fillimet, Ampeva kujton vitin 2016 kur, siç thotë ajo, “ne, disa punëtorë që ishim pjesë e këtij sektori, folëm publikisht për gjithçka që ndodhte pas atyre dyerve të fabrikave të veshjeve”. Për mobingun, për diskriminimin, për kushtet e pasigurta dhe çnjerëzore, në impiantet që nuk kishin as ngrohje në dimër dhe as ftohje në verë. Ose siç mund të shpjegojnë kolegët e mi më të vjetër, deri atëherë ishte nga 6 në 6 për 6. Ose punë nga ora 6 deri në ora 18 për 6000 denarë, sepse në atë periudhë punëtorët e tekstilit paguheshin nën pagën minimale të garantuar”. Shoqata punoi për të ndryshuar këtë situatë. “Nga paga e atëhershme prej 8.000 denarë, gjatë këtyre viteve të punës në shoqatë, kemi arritur në 24.000 denarë. Ose mund të them lirisht, për atë që sindikalistët kanë heshtur që nga pavarësia e vendit, ne si aktivistë kemi folur me zë të lartë dhe kemi luftuar. Ajo kujton edhe mungesën e bashkëpunimit me inspektoratin dhe frikën e raportimit të parregullsive. “Me shumë punë dhe sqarim të situatës, bëmë partnerë nga ai institucion që punon në përputhje me qëllimin për të cilin ekziston, mbrojtjen e të drejtave të punëtorëve. Ne ishim edhe iniciatorët që të dielën të jetë ditë jo pune, kështu që tani sektorët ku janë të punësuara kryesisht femrat kanë një ditë pushim të dielën, gjë që nuk ishte më parë”, thotë kryetarja e “Glasen Tekstilec”.

Fatkeqësisht, sipas Ampeva, kriza shëndetësore në vitin 2020 vuri në pah cenueshmërinë e ekonomisë, veçanërisht në sektorin e tekstilit. Mungesa e një vizioni dhe investimi të qartë në këtë sektor e ka sjellë atë në prag të zhdukjes, edhe pse ka një potencial të madh. “Kjo është një degë nga e cila varen rreth 30 mijë punëtorë, kryesisht gra. Gratë në këtë rajon, në Lindje, mbajnë mbi supe ekonominë dhe ndryshe nga rajonet e tjera planifikuese, do të vini re se këtu kemi punësimin më të lartë të grave dhe përfshirjen e tyre në tregun e punës.

Për kryetaren e “Glasen Tekstilec”, kjo është një luftë e përjetshme në vendet e Ballkanit. “Ne kemi nevojë për organizata të forta të shoqërisë civile që do të fuqizojnë gratë, veçanërisht në brendësi të vendit, dhe do të lobojnë me zë të lartë për zgjidhje të problemeve lokale në komunitet në nivel lokal dhe kombëtar. Prandaj besoj se edhe projekti i mbështetur nga Qeveria Zvicerane përmes Civica Mobilitas, të cilin po e zbatojmë së bashku me Organizatën Arsimore-Humanitare (OEH) nga Shtipi dhe Iniciativën e Intelektualëve të Papunë (INI) nga Vinica dhe që po zbatohet në Shtip, Dellçevë dhe Vinicë, është një mënyrë që gratë të afirmohen si faktorë në bashkësitë lokale. Me aktivistet dhe gratë që punojnë në terren, ata i identifikojnë problemet lokale dhe prioritetet e grave dhe vajzave në Shtip, Dellçevë dhe Vinicë. Pastaj ata kërkojnë nga autoritetet komunale që të mbështesin dhe zgjidhin disa nga ato probleme. Në veprimet e avokimit përpara autoriteteve, ato përfshijnë gra për t’u treguar atyre se ato janë të rëndësishme dhe duhet të jenë pjesë e proceseve të vendimmarrjes dhe vendimmarrjes. “Mendoj se projekte të tilla janë shumë të rëndësishme për fuqizimin e grave në një komunitet të caktuar, veçanërisht në vende më të vogla, ku burrat janë kryetarë komune, këshilltarë, drejtorë, drejtues drejtorish në komuna, burrat e kanë fjalën kryesore dhe përfundimtare dhe ata e dinë se çfarë është më e mira, dhe gratë janë ato që duhet të punojnë, të kujdesen për fëmijët, të rriturit, duhet të votojnë, por jo të ndërhyjnë në atë që burrat kanë vendosur të bëjnë, njerëzit me aftësi të kufizuara, etj.”, thotë Ampeva.

Për nëntë vjet, “Glasen Tekstilec” punon me sukses për të mbështetur punëtorët e tekstilit përmes ndihmës juridike falas, trajnimeve dhe fushatave që rrisin ndërgjegjësimin e tyre për të drejtat e punëtorëve . “Punëtorët e tekstilit kanë të drejtë të respektohen. Përmes trajnimeve dhe punëtorive, ne i inkurajojmë ato të luftojnë për të drejtat e tyre dhe të jenë të vetëdijshme se ato janë një pjesë e rëndësishme e fuqisë punëtore,” thekson Ampeva.

Për të arritur një përparim edhe më të madh, shoqata formoi edhe “Sindikata e zëshme” në mars 2024. “Në një vit kemi rezultate vërtet të rëndësishme, kemi 300 anëtarë që u bashkuan vetë me gjithë presionet. Kemi arritur të shpëtojmë shumë vende pune, kemi arritur të nënshkruajmë një marrëveshje kolektive në nivel kompanie dhe në të gjitha kompanitë ku kemi shumicën e anëtarëve, respektohen të gjitha të drejtat e punësimit, si dhe pagesa e plotë e K-15, që nuk është rasti në kompanitë tjera ku nuk kemi sindikatë. Mendoj se jemi në rrugën e duhur”, thotë Kristina Ampeva, megjithëse është e bindur se do të jetë e vështirë për shkak të integritetit të tyre, por kështu duhet të duket një sindikatë e vërtetë. “Dëshiroj që kjo të jetë sindikata që nuk do të më kishte mbrojtur, ndërsa punoja në kushte çnjerëzore dhe kisha shumë nevojë për të. Prandaj “Sindikata e zëshme” do të jetë këtu për të gjithë ata që i bashkohen dhe bëhen pjesë e tij”.

Më në fund, Ampeva apelon tek të gjithë qytetarët dhe institucionet që të mbështesin punëtorët në luftën e tyre të përditshme për kushte dhe paga më të mira . “Sot, ndërkohë që qeveria kundërshton ashpër rritjen e pagave, ne vazhdojmë të luftojmë për të drejtat e punëtorëve dhe për njohjen e tyre si shtytës të ekonomisë”, thotë ajo, duke shtuar se në shekullin e 21-të, “nuk duhet të lejojmë që të na ndodh largimi nga puna i grave shtatzëna, largimet për organizim sindikal, mos pagesa e pagave, mobingu dhe diskriminimi”.

“Glasen Tekstilec” vazhdon ta festojë këtë luftë përmes aktiviteteve gjatë 8 Marsit. Shoqata do të organizojë një ditë të hapur në Shtip, ku do t’u kujtojë punëtorëve të tekstilit se “ata, ashtu si paraardhësit e tyre, filluan lëvizjen për kushte, paga dhe të drejta më të mira dhe se kjo nuk duhet të ndalet, por duhet të vazhdojë”.

Së bashku, ne mund të ndryshojmë të ardhmen dhe të sigurojmë që të drejtat e grave punëtore të mbrohen dhe respektohen më shumë!