Author: Фондација Метаморфозис

Filloi rrethi i nëntë i matjes së hapjes së pushtetit ekzekutiv dhe legjislativ në katër vende të rajonit të Ballkanit Perëndimor, përkatësisht në Bosnjë dhe Hercegovinë, Maqedoninë e Veriut, Serbi dhe Mal të Zi, përmes Indeksit të Hapjes. Matja kryhet nga rrjeti ACTION SEE – Rrjeti për Përgjegjësi, Teknologji dhe Hapje të Institucioneve në Evropën Juglindore me mbështetjen e Fondit Kombëtar për Demokraci (NDI) përmes projektit ““Përdorimi i Teknologjisë për të Promovuar Përgjegjësinë dhe Transparencën e Institucioneve.”

Indeksi i hapjes është një tregues i përbërë që për tetë vjet me radhë e përcakton shkallën e hapjes së institucioneve shtetërore nga Ballkani Perëndimor ndaj qytetarëve dhe shoqërisë, dhe është krijuar për të përcaktuar se në çfarë mase qytetarët e Ballkanit Perëndimor marrin informacion të përshtatshëm dhe të kuptueshëm nga institucionet.
Për të matur shkallën e hapjes së institucioneve, partnerët e rrjetit ACTION SEE, duke ndjekur standardet dhe rekomandimet ndërkombëtare, si dhe shembujt e praktikave të mira, i monitorojnë institucionet sipas treguesve të veçantë sasiorë dhe cilësorë, si për shembull: qasja në informacione në ueb-faqet zyrtare të institucioneve, cilësia e kornizës ligjore për çështje të caktuara, burime të tjera të informimit të publikut, të dhëna të publikuara për punën e institucionit, prokurimet publike, informacione për shpenzimin e parave publike etj.
Në bazë të rrethit të tetë të matjeve që është kryer gjatë vitit 2024, u përgatitën publikimet “Vlerësimi i qeverisjes së mirë së pushtetit ekzekutiv në Maqedoninë e Veriut dhe në rajon përmes Indeksit të Hapjes” dhe “Vlerësimi i qeverisjes së mirë së pushtetit legjislativ në Maqedoninë e Veriut dhe në rajon përmes Indeksit të Hapjes” të cilat japin një pasqyrë të hapje së institucioneve të veçanta, dhe kanë rekomandime dhe hapa konkretë për përmirësimin e hapjes së tyre.

Projekti “Përdorimi i Teknologjisë për të Promovuar Përgjegjësinë dhe Transparencën e Institucioneve” zbatohet nga Qendra për Tranzicion Demokratik (Mali i Zi) në partneritet me Fondacionin për Internet dhe Shoqëri, “Metamorfozis”, Shoqatën Qytetare “Zashto ne” (Pse jo?) (Bosnjë dhe Hercegovinë) dhe Partnerët për Ndryshim Demokratik Serbi (Serbi), me mbështetjen financiare nga Fondi Kombëtar për Demokraci (NDI).

E nderuara Kryetare von der Leyen,
E nderuara Zëvendëskryetare Ekzekutive Ribera,
E nderuara Zëvendëskryetare Ekzekutive Virkkunen,

Ne, organizatat e shoqërisë civile, sindikatat dhe bizneset, e nënshkruara më poshtë, ju kërkojmë t’i rezistoni presionit politik nga kompanitë e mëdha teknologjike (Big Tech) dhe t’i jepni përparësi veprimeve të guximshme për të mbrojtur demokracinë dhe ekonominë tonë. Nëse BE-ja dëshiron të ruajë sovranitetin e saj, ajo nuk duhet të ndalojë ose dobësojë zbatimin e rregullave të saj.

Kemi vëzhguar me shqetësim në rritje se si drejtorët ekzekutivë të kompanive të mëdha teknologjike amerikane kanë ndërruar drejtimin për të lajkatuar me administratën e Presidentit Trump, pjesërisht për ta mobilizuar atë kundër rregullave të BE-së, si Ligji i Tregjeve Digjitale (LTD), politika e konkurrencës dhe Ligji i Shërbimeve Digjitale (LSHD)

Drejtori Ekezekutiv i Meta, Mark Zuckerberg, ka deklaruar publikisht se kompania do të kërkonte të punonte me Presidentin Trump për të minuar ligjet në BE, duke synuar drejtpërdrejt LSHD-në, por edhe zbatimin e politikës së konkurrencës. Në mënyrë të ngjashme, Drejtori Ekzekutiv i Apple, Tim Cook thuhet se i ka kërkuar drejtpërdrejt Trumpit që ta kursejë atë nga gjobat e vendosura nga BE-ja pas një hetimi për ndihmën shtetërore.

Ndjemë një ndjenjë lehtësie kur ju dëgjuam se mbeteni plotësisht të përkushtuar ndaj zbatimit të rreptë të LTD-së dhe LSHD-së dhe zbatimit të këtyre rregullave kudo ku kompanitë nuk i respektojnë ato plotësisht, pas raporteve të shtypit që sugjeronin se Komisioni po shqyrtonte ndalimin e hetimeve që janë në vazhdim e sipër.

Organizatat e nënshkruara më poshtë ritheksojnë në termat më të fortë të mundshëm se zbatimi i LTD-së, LSHD-së dhe politikës së konkurrencës është thelbësor për mbrojtjen e njerëzve nga abuzimet më të këqija në internet, për mbrojtjen e demokracive tona kundër ndërhyrjeve të huaja, për krijimin e mundësive për novatorët evropianë, për ruajtjen e pluralizmit mediatik, dhe për të kufizuar fuqinë e rrezikshme politike dhe të tregut që kanë sot korporatat e mëdha teknologjike. Ne ritheksojmë mbështetjen tonë për shërbimet e Komisionit që bëjnë punën e përditshme të zbatimit dhe ju bëjmë thirrje që të merrni vendime të guximshme duke u bazuar në vlerësimet e tyre.

Megjithatë, kjo kohë tregon më shumë se kurrë më parë se për të frenuar kompanitë e mëdha teknologjike, BE-ja gjithashtu duhet të investojë në teknologji që mundëson një sferë publike digjitale më të larmishme dhe të decentralizuar.

Ndërprerja e zbatimit do të nënkuptonte pranimin e humbjes në punën tuaj për ta bërë sferën digjitale të drejtë dhe të sigurt

Përpjekja e drejtorëve ekzekutiv të kompanive të mëdha teknologjike për të fituar favorin e administratës amerikane nuk është befasi. Në fakt, kompanitë e mëdha teknologjike kanë arritur dominimin e tyre të jashtëzakonshëm në treg pjesërisht duke përdorur fuqinë e tyre për të shmangur respektimin e ligjeve, si për shembull mbrojtjen e të dhënave dhe politikën e konkurrencës, në të kaluarën. Ata të gjithë kanë lobuar shumë kundër përdorimit të mjeteve të konkurrencës nga BE-ja dhe LTD-së që kur propozimi u diskutua fillimisht. Apple dhe Meta u përpoqën gjithashtu të bllokonin zbatimin e LTD-së me veprime ligjore kundër Komisionit duke vënë në dyshim statusin e tyre të mbrojtësit.

Tani drejtorët ekzekutivë të kompanive të mëdha teknologjike po kërkojnë të mobilizojnë administratën e Presidentit Trump për të mbrojtur aftësinë e tyre për të shfrytëzuar përdoruesit dhe bizneset që varen prej tyre, duke përfshirë zhvilluesit e aplikacioneve, botuesit, reklamuesit dhe të tjerët, të gjitha këto duke vazhduar të ngulfatin konkurrentët e mundshëm. Ky shfrytëzim jo vetëm që ka krijuar një ekonomi të padrejtë digjitale; ka ndikuar drejtpërdrejt në dinamizmin dhe pluralizmin e ekonomisë evropiane.

Ri-futja e konkurrencës, drejtësisë dhe zgjedhjes në tregun digjital do të jetë edhe ashtu një detyrë e vështirë. Nëse ndalojmë ose dobësojmë zbatimin, rrezikojmë ta bëjmë të pamundur.

Evropa nuk duhet të maltretohet nga njerëz si Musk dhe Trump për ta dobësuar zbatimin e LSHD-së dhe LTD-së së saj

Në të njëjtën kohë, veprimet e ndërmarra nga X dhe Meta janë një kujtesë e fortë se sa e cenueshme është Evropa në varësinë tonë nga platformat më të mëdha online.

X në veçanti ka shkelur detyrimet e tij sipas LSHD-së për disa kohë, siç nënvizohet nga vetë gjetjet paraprake të Komisionit. Mënyra se si Musk dhe aleatët e tij oligarkë e përdorin platformën për propagandë politike antidemokratike, gënjeshtra dhe ngacmime të synuara, është një kërcënim serioz për demokracinë dhe diskursin tonë politik në Evropë. Ne jemi thellësisht të shqetësuar për fuqinë që ata e përdorin tani përmes makinës së manipulimit algoritmik që mbështet burimet e rrjetit social X.

Meta kohët e fundit njoftoi një ulje të madhe të qasjes së tyre të moderimit të përmbajtjeve në platformat e tyre. Ky ndryshim shfuqizon disa nga mbrojtjet më themelore të të drejtave të njeriut, duke lejuar shprehimisht shënjestrimin e komuniteteve të margjinalizuara dhe duke inkurajuar ekstremistët. Ndërsa këto ndryshime janë njoftuar se do të zbatohen fillimisht për përdoruesit amerikanë, Facebook, Instagram dhe Threads janë platforma globale. Përmbajtja në gjuhën angleze me bazë në SHBA në mënyrë të pashmangshme do të shihet dhe shpërndahet gjithashtu nga përdoruesit e Zonës Ekonomike Evropiane, dhe këta përdorues kanë shumë të ngjarë të përjetojnë pasojat e këtij degradimi të moderimit të përmbajtjeve. Me të drejtë do të pyesin se si i mbron ata LSHD-ja.

Tani është koha për të dyfishuar angazhimin për sovranitetin teknologjik të BE-së

Kjo nuk është një përplasje mes BE-së dhe SHBA-së, por më tepër një sulm nga kompanitë e mëdha teknologjike kundër të gjithë të tjerëve.

Kjo është arsyeja pse ju kërkojmë sot një lidership politik të guximshëm që jo vetëm do t’i rezistojë maltretimeve nga kompanitë e mëdha teknologjike, por edhe do t’i japë përparësi zbatimit të fortë të rregullores digjitale. Për më tepër, ju bëjmë thirrje që të investoni në një sferë digjitale të larmishme dhe të decentralizuar, e cila është pjesë e një bashkësie sovrane digjitale dhe që nuk zotërohet dhe qeveriset nga korporata teknologjike pronësore, pavarësisht se ku gjenden ato.

Me respekt,

‘NEVER AGAIN’ Association, Poloni,
Access Now, Globale
AlgorithmWatch, Gjermani
Aspiration, SHBA
Avaaz, Globale
Balanced Economy Project, Globale
Bürgerbewegung Finanzwende, Gjermani
Center for Countering Digital Hate, SHBA/MB
Corporate Europe Observatory, BE
Commons Network, Holandë
Cryptee, Estoni
Danes je nov dan, Slloveni
Defend Democracy, Holandë/Belgjikë
Democracy Reporting International (DRI), Globale
Digital Action, Globale
Digitale Gesellschaft,
Zvicër Državljan D / Citizen D, Slloveni
EKŌ, SHBA
European Public Services Union (EPSU), BE
European Digital Rights (EDRi), BE
FEMNET, Gjermani
Germanwatch e.V., Gjermani
Goliathwatch, Gjermani
Gong, Kroaci
Homo Digitalis, Greqi
Irish Council for Civil Liberties, Irlandë
Lobbycontrol, Gjermani
Matrix.org Foundation, MB
Fondacioni Metamorfozis, Maqedonia e Veriut,
Nextcloud, Gjermani
Open Markets Institute, SHBA
Panoptykon Foundation, Poloni
People vs Big Tech, Globale
Politiscope, Kroaci
Rebalance Now, Gjermani
SHARE Foundation, Serbi
SOMO, Holandë
The Good Lobby, BE
The London Story, Belgium / Holandë
Transnational Institute (TNI), Holandë
Vrijschrift.org, Holandë
Xnet, Institute for Democratic Digitalisation, Spanjë

Sem Pauer, eksperti britanik për financimin e zgjedhjeve në brifing me gazetarë, të organizuar nga Fondacioni Metamorfozis dhe Fondacioni Ndërkombëtar për Sistemet Zgjedhore (IFES)/ FOTO:Portalb.mk

Eksperti britanik për financimin e zgjedhjeve, njëherazi ligjërues në Universitetin e Bristolit, Sem Pauer, sot në brifing me gazetarë, në Shkup, të organizuar nga Fondacioni Metamorfozis dhe Fondacioni Ndërkombëtar për Sistemet Zgjedhore (IFES), ka prezantuar gjetjet kryesore të projektit “Paratë, Mediat dhe Zgjedhjet në Maqedoninë e Veriut”, raporton Portalb.mk.
Eksperti Sem Pauer, ka zbuluar se financimi shtetëror i mediave gjatë një fushate nuk është plotësisht proporcional. Sipas tij, ka një mbikëqyrje të dobët rregulluese, në teori transparente, por jo edhe në praktikë.
“Në shumë fusha, Maqedonia e Veriut është në përputhje me standardet e BE-së. Por, jo edhe te rasti me financimin indirekt shtetëror nëpërmjet reklamave politike me pagesë. Financimi i mediave përmes fondeve shtetërore është e ngjashme me sistemet e vendeve si Butan, Kenia, Peru dhe Tajlanda”, sqaroi Pauer, duke veçuar shtetet ku është i ndaluar reklamimi: Brazili, Ishujt Komore dhe Zvicra, apo vendet si Spanja dhe Mbretëria e Bashkuar që sigurojnë termine papagesë për transmetim.
Për momentin në Maqedoninë e Veriut nuk ka një trup të veçantë për mbikëqyrjen e portaleve onlajn. Prandaj, Pauer konsideron se, nëse u japim mundësi njerëzve të sillen në mënyrë korruptive, nuk duhet të befasohemi kur bëhen të tillë.
“Ka shumë gjasa që fondet shtetërore të keqpërdoren nga politikanët në lidhje me portalet onlajn. Paratë janë thelbësore, por ato kanë fuqinë për të shtrembëruar demokracinë”, tha Pauer.
Eksperti Pauer, bazuar në gjetjet e tij, ka renditur 11-të rekomandime, në bazë të se cilave mëton rregullimin e transparencës së financimit të mediave në kohë të zgjedhjeve:

Të rishikohen kriteret e alokimit për marrjen e mbështetjes (direkte dhe indirekte) shtetërore, në mënyrë që ajo të jetë e lidhur me votat dhe vendet e siguruara në zgjedhjet e mëparshme, në përputhje me standardet e BE-së.
Të sigurohet në kohë shpërndarja e mjeteve dhe transparencë e metodologjisë së shpërndarjes së mjeteve, të caktohet organ përgjegjës për pagesën.
Për të parandaluar që partitë e etabluara politike të bëhen shumë dominuese, transmetimet zyrtare (offline dhe online) duhet të balancohen sipas modelit irlandez.
Caktoni një organ (me gjasë ASHMAA) për të monitoruar aktivitetin e portaleve onlajn dhe për të siguruar përputhjen me rregullat
Nuk duhet të ketë përgjegjësi të përbashkëta të mbikëqyrjes dhe secila organizatë në ekosistemin rregullator duhet të ketë një rol të përcaktuar në mbikëqyrjen e elementeve të financave zgjedhore/politike
Konsolidimi dhe harmonizimi i përgjegjësisë rregullatore ndërmjet ASHMAA, KSHPK, KSHZ dhe ESHR.
Ndërtimi i integritetit të procesit zgjedhor duke investuar në burimet e duhura në ekosistemin rregullator.
Rekomandimi për ndërtimin e transparencës në sistemin politik të Maqedonisë së Veriut dhe vënien në dispozicion të pagesave të shpenzimeve zgjedhore në formën e një baze të dhënash të kërkueshme lehtësisht dhe në kohë
Në afat të gjatë, zbatoni një formë të mandateve specifike gjinore për mënyrën se si partitë përdorin fondet publike – qoftë duke mandatuar që një përqindje e caktuar t’i kushtohet promovimit të grave kandidate, duke kërkuar që një pjesë e fondeve të caktohen për promovim në kandidate gra, ose duke ofruar stimuj të përshtatshëm.
Ndryshimi i Kodit Zgjedhor për të ndaluar shprehimisht gjuhën e urrejtjes në reklamat politike me pagesë.
Futjen e dispozitave në Ligjin për Financimin e Partive Politike për të siguruar ndarje të drejtë të fondeve për fushata gjithëpërfshirëse.

Kujtojmë se, Fondacioni Metamorfozis ka hulumtuar fondet publike për fushatat zgjedhore në portalet onlajn. Hulumtimi ështër realizuar në 30 portale informative online të përzgjedhura, që paraqet mbi 10 përqind të numrit të përgjithshëm të uebfaqeve të paraqitura (251) në Komisionin Shtetëror të Zgjedhjeve për reklama politike me pagesë. Në periudhën nga 15 prilli deri më 10 maj të vitit 2024 monitorimit i janë nënshtruar gjithsej 13.645 tekste për zgjedhjet.​
Hulumtimi vërtetoi se shumica e portaleve të monitoruara kanë qenë të përqendruara te partitë/koalicionet kryesore parlamentare, ndërsa raportimi për partitë më të vogla ka qenë i kufizuar.
Konstatimet e hulumtimit tregojnë se sistemi i financimit të drejtpërdrejtë shtetëror të portaleve informative online mund të rishqyrtohet ose, nëse mbetet, duhet të prezantohen kritere të qarta dhe objektive në legjislacion që të mund të garantohet transparencë dhe llogaridhënie, si në përcaktimin e pranueshmërisë së portaleve informative online, ashtu edhe në përdorimin e parave shtetërore për reklama politike me pagesë.
Në hulumtim rekomandohet edhe përforcimi i standardeve profesionale për gazetarët përmes mbështetjes së siguruar për raportimin investigativ dhe analitik, pra përmes programeve të specializuara për trajnim për gazetarët për aftësi të avancuara investigative, udhëzime etike dhe praktika më të mira në gazetarinë investigative.

Më 16 janar 2025, në Shkup, në organizim të Fondacionit për Internet dhe Shoqëri – “Metamorfozis”, u mbajt punëtoria “Çfarë është dhe pse është i rëndësishëm Ligji për Shërbimet Digjitale i BE-së?”, dedikuar për organizatat e shoqërisë civile dhe mediat, e në kuadër të projektit “Integrimi i Ballkanit Perëndimor në tregun e vetëm digjital të BE-së”.

Foto: Meta.mkNë Ballkanin Perëndimor, harmonizimi me Ligjin për Shërbime Digjitale (Digital Services Act – DSA) të Bashkimit Evropian është faktor kyç për krijimin e një hapësire më të sigurt në internet. Vendet tashmë po punojnë për harmonizimin, kurse qeveritë, shoqëria civile dhe kompanitë e teknologjisë duhet të punojnë së bashku për të ndërtuar një qasje rajonale që i forcon të drejtat digjitale dhe i respekton vlerat demokratike.
Folëset, Dançe Danillovska-Bajdevska, drejtoreshë e programeve në Fondacionin Metamorfozis dhe Despina Kovaçevska, specialiste për monitorimin e mediave, dhanë një pasqyrë të Ligjit Evropian për Kushtet Digjitale, folën për rolin e tij në mbrojtjen e të drejtave themelore dhe luftën kundër gjuhës së urrejtjes dhe dezinformatave, por edhe për ndikimin e ligjit mbi organizatat e shoqërisë civile dhe mediat.

Foto: Meta.mk
Foto: Meta.mk

“Bëhet fjalë për një grup rregullash që i mbrojnë përdoruesit, e inkurajojnë përparimin demokratik dhe e forcojnë besimin në shërbimet digjitale. Me këtë ligj, Bashkimi Evropian vendos një standard global për një internet të drejtë dhe të sigurt për të gjithë. Sipas disa politikanëve në Bruksel, DSA do të sjellë rregull në ‘Perëndimin e Egër’ digjital. Prandaj, është e rëndësishme të kuptojmë se çfarë përmban ky ligj i BE-së”, theksuan folësit në punëtori. Në këtë ngjarje u prezantuan edhe gjetjet e analizës së ndikimit të Ligjit për Shërbime Digjitale të BE-së në kornizën ligjore në Maqedoninë e Veriut.
Sipas analizës, dokumenti më i rëndësishëm kombëtar që e sqaron përafrimin e legjislacionit kombëtar me rregulloret dhe politikat e BE-së është Programi Kombëtar për Miratimin e Legjislacionit të BE-së (NPAA).

Për pajtueshmërinë me DSA-në, megjithatë, do të nevojitet një punë e koordinuar e disa ministrive dhe harmonizimi i disa ligjeve maqedonase, siç janë Ligjit për Shërbime Audio dhe Audiovizuale Mediatike, për Mediat, për Komunikimet Elektronike, për Mbrojtjen e të Dhënave Personale, për Tregtinë Elektronike, për Parandalimin dhe Mbrojtjen nga Diskriminimi dhe shumë të tjera.
Projekti “Integrimi i Ballkanit Perëndimor në Tregun e Vetëm Digjital të BE-së” synon t’i avancojë standardet e të drejtave digjitale në rajonin e Ballkanit Perëndimor dhe të kontribuojë në integrimin e tij të suksesshëm në Tregun e Vetëm Digjital. Kjo iniciativë paraqet një përpjekje të përbashkët për t’u përballë me standardet e pabarabarta të të drejtave digjitale në vendet e Ballkanit Perëndimor përmes një qasjeje me përfshirje të më shumë palëve të interesuara për të arritur ndryshime domethënëse. Projekti financohet nga Fondacionet e Shoqërisë së Hapur – Ballkani Perëndimor, kurse zbatohet nga Partnerët Serbi (Serbi), Fondacioni Metamorfozis (Maqedoni e Veriut), “Zashto ne?” (Pse jo?) (Bosnje dhe Hercegovinë); OJQ 35 mm (Mali i Zi), “Women in Tech Kosovo” (Kosovë) dhe Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim (Shqipëri).

Rrjeti Ndërkombëtar i Verifikimit të Fakteve (International Fact-Checking Network) ka publikuar një letër të hapur drejtuar Mark Zuckerberg-ut, pronarit të kompanisë teknologjike “Meta”, nën të cilën janë rrjetet sociale Facebook, Instagram dhe Threads, në lidhje me deklaratën e fundit të Zuckerberg-ut se për anulimin e programit për verifikimin e fakteve në SHBA,
Në këtë letër Rrjeti përkujton se qëllimi i programit në të cilin marrin pjesë organizata të pavarura dhe të verifikuara është zvogëlimi i dukshmërisë së përmbajtjeve të rrejshme pa i censuruar ato. Sipas gazetarëve kjo qasje ka kontribuar që përdoruesit të kenë informacion më të besueshëm, i cili është në pajtim me vlerat themelore të lirisë së fjalës.
Në reagim shtohet se anulimi i programit mund ta rrisë përhapjen e dezinformatave, sidomos në momente politikisht të ndjeshme.
“Komentet tuaja sugjerojnë se verifikuesit e fakteve kanë qenë përgjegjës për censurimin edhe pse Meta nuk u dha kurrë autorizim për heqjen e përmbajtjeve ose profileve. Njerëzit në internet shpesh i fajësonin dhe keqtrajtonin verifikuesit e fakteve për veprimet e Meta-s. Komentet tuaja të fundit padyshim që do t’i nxisin perceptimet e këtilla. Por realiteti është se punonjësit e Meta-s vendosnin nëse përmbajtja të cilën verifikuesit e fakteve e kanë shënuar si të rrejshme duhet të jetë më pak e arrtitshme apo të etiketohet”, thuhet në letër.
Fondacioni Metamorfozis, pjesë e të cilit është edhe Agjencia e Lajmeve Meta.mk, është nënshkrues i letrës dhe është pjesë e Rrjetit Ndërkombëtar për Verifikimin e Fakteve.

I nderuar z. Zuckerberg,
Nëntë vite më parë ju shkruam për dëmet reale që i shkaktojnë informacionet e rrejshme në Facebook. Si përgjigje të kësaj Meta krijoi një program për verifikimin e fakteve që ndihmoi për mbrojtjen e miliona përdoruesve nga mashtrimet dhe teoritë e konspiracionit. Këtë javë ju njoftuat se do t’i jepnit fund këtij programi në Shtetet e Bashkuara për shkak të shqetësimeve për “censurë të tepërt” – një vendim ky që e kërcënon progresin e pothuajse një dekade të promovimit të informacionit të saktë online.
Programi i cili filloi në vitin 2016 ishte një hap i rëndësishëm para për nxitjen e saktësisë faktike në internet. I ndihmoi njerëzit që të kenë një përvojë pozitive në Facebook, Instagram dhe Threads duke e reduktuar përhapjen e informacionit të rremë dhe manipulues në përmbajtjet e tyre. Ne besojmë – por këtë e tregojnë edhe të dhënat – se shumica e njerëzve në mediat sociale kërkojnë informacion të besueshëm për të marrë vendime për jetën e tyre dhe për të pasur ndërveprime të mira me miqtë dhe familjarët e tyre. Qëllimi ishte që përdoruesit të informohen për informacionet e rrejshme me qëllim që të ngadalësohet përhapja e tyre, pa i censuruar ato. Verifikuesit e fakteve e mbështesin fuqimisht lirinë e fjalës dhe këtë e kemi thënë disa herë, përfshirë këtu edhe në Komunikatën e Sarajevës vitin e kaluar. Liria për të thënë pse diçka nuk është e vërtetë gjithashtu është liri e fjalës.
Por, ju po thoni se programi është kthyer në një “mjet censurimi” dhe se “verifikuesit e fakteve kanë qenë shumë të njëanshëm politikisht dhe më shumë e kanë shkatërruar besimin se sa që e kanë krijuar atë, sidomos në SHBA”. Kjo është e pasaktë dhe ne duam ta sqarojmë, si në kontekstin e sotëm, ashtu edhe për shkrimet historike.
Meta kërkonte që të gjithë partnerët e verifikimit të fakteve t’i përmbushin standardet rigoroze për paanshmëri nëpërmjet verifikimit nga ana e Rrjetit Ndërkombëtar të Verifikimit të Fakteve. Kjo nënkuptonte se ata nuk do kishin të drejtë të kenë asnjë lidhje me partitë politike apo kandidatët politikë, as edhe të avokonin për politika dhe se duhej t’i përmbaheshin paanshmërisë dhe transparencës. Çdo media çdo vit i nënshtrohej një verifikimit rigoroz, përfshirë këtu edhe një vlerësimi dhe verifikimi të pavarur nga kolegët. Meta vazhdimisht i ka vlerësuar këto standarde si rigoroze dhe efektive. Vetëm një vit më parë Meta e zgjeroi programin edhe në Threads.
Komentet tuaja sugjerojnë se verifikuesit e fakteve kanë qenë përgjegjës për censurën, edhe pse Meta nuk u dha kurrë autorizim për të hequr përmbajtje ose profile. Njerëzit në internet shpesh i fajësonin dhe i keqtrajtonin verifikuesit e fakteve për veprimet e Meta-s. Komentet tuaja të fundit padyshim që do i nxisin perceptimet e këtilla. Por realiteti është se punonjësit e Meta-s janë ato që vendosnin nëse përmbajtja që verifikuesit e fakteve e kanë shënuar si të rrejshme duhet të kufizohet apo të etiketohet. Disa verifikues të fakteve me vite i kanë sugjeruar Meta-s se si t’i përmirësojë këto etiketa që të jenë më pak imponuese dhe ta shmangin edhe censurën në dukje, por Meta nuk i ka dëgjuar kurrë këto sugjerime. Krahas kësaj, Meta i përjashtoi politikanët dhe kandidatët politikë nga verifikimi si masë kujdesi, edhe kur ata përhapnin gënjeshtra të njohura. Verifikuesit, nga ana tjetër, thonin se politikanët duhet të kontrollohen si gjithë të tjerët.
Gjatë viteve Meta jepte vetëm informacion të kufizuar për rezultatet e programit, edhe pse verifikuesit dhe studiuesit e pavarur vazhdimisht kërkonin më shumë të dhëna. Por nga ajo që mund të shihnim, programi ishte efektiv. Hulumtimet treguan se etiketat e verifikimit të fakteve e zvogëlojnë besimin dhe shpërndarjen e informacionit të rrejshëm. Edhe në dëshminë tuaj para Kongresit, ju u mburrët për “programin për verifikimin e fakteve në industri“ të Meta-s.
Thatë se keni në plan të filloni një program “Shënime të Komunitetit” (Community Notes) të ngjashëm me atë në X. Ne nuk besojmë se ky lloj programi do të rezultojë me një përvojë pozitive tek përdoruesit, siç tregon edhe X. Hulumtimet tregojnë se shumë “Shënime të Komunitetit” nuk shfaqen kurrë, sepse varen nga një pëlqim e gjerë politik dhe jo nga standardet dhe dëshmitë për saktësinë. Megjithatë, nuk ka asnjë arsye se pse “Shënimet e Komunitetit” nuk mund të koekzistojnë me programin për verifikimin e fakteve të palëve të treta; ato nuk e përjashtojnë njëri-tjetrin. Modeli i “Shënimeve të Komunitetit” që punon në bashkëpunim me verifikuesit profesionistë të fakteve do të kishte potencial të fortë si një model i ri për promovimin e informacionit të saktë. Nevoja për këtë është e madhe: nëse njerëzit besojnë se rrjetet sociale janë plot mashtrime dhe manipulime, ata nuk do të duan ta kalojnë kohë atje apo të bëjnë biznes në to.
Kjo na sjell deri tek konteksti politik në Shtetet e Bashkuara. Koha e publikimit të kumtesës tuaj është pas konfirmimit të fitores zgjedhore të Donald Trump dhe si pjesë e përgjigjes më të gjerë nga industria e teknologjisë ndaj administratës së re. Vetë z Trump tha se deklarata juaj “mbase” ishte një përgjigje ndaj kërcënimeve që ai bëri ndaj jush. Disa nga gazetarët që janë pjesë e komunitetit tonë të verifikimit të fakteve janë përballur me kërcënime të ngjashme nga qeveritë në vendet ku ata punojnë, prandaj ne e kuptojmë se sa e vështirë është për një person që t’i rezistojë këtij presioni.
Plani për anulimin e programit për verifikimin e fakteve në vitin 2025 për momentin vlen vetëm për Shtetet e Bashkuara. Por Meta ka programe të ngjashme në më shumë se 100 vende që janë shumë të ndryshme, në faza të ndryshme të demokracisë dhe zhvillimit. Disa nga këto vende janë posaçërisht të ndjeshme ndaj dezinformatave që nxisin destabilitet politik, ndërhyrje në zgjedhje, dhunë të turmave, madje edhe gjenocid. Nëse Meta vendos ta anulojë programin në mbarë botën, kjo pothuajse me siguri do të ketë si rezultat dëme të vërteta në shumë vende.
Ky moment e thekson nevojën për më shumë financime për gazetarinë në shërbim të interesit publik. Verifikimi i fakteve është i një rëndësie qenësore për mbajtjen e një realiteti të përbashkët dhe diskutimit të bazuar në dëshmi – si në Shtetet e Bashkuara ashtu edhe globalisht. Sektori filantropik ka një mundësi për ta rritur kontributin e tij në gazetari në një moment kritik.
Më e rëndësishmja është se ne besojmë se vendimi i Meta-s për t’i dhënë fund programit të saj për verifikimin e fakteve nga palët e treta është një hap prapa për ata që duan të shohin një internet që i jep përparësi informacionit të saktë dhe të besueshëm. Shpresojmë që në vitet në vijim do të jemi në gjendje në njëfarë mënyre ta kompensojmë këtë progres të humbur. Ne mbetemi të përgatitur për të punuar përsëri me Meta-n ose me çdo platformë tjetër teknologjike të interesuar për ta përfshirë verifikimin e fakteve si një mjet për t’u ofruar njerëzve informacionin që u nevojitet për të marrë vendime të informuara për jetën e tyre të përditshme.
Qasja tek e vërteta e përforcon lirinë e fjalës, duke ju mundësuar komuniteteve t’i përafrojnë zgjedhjet e tyre me vlerat e tyre. Si gazetarë mbetemi të përkushtuar ndaj lirisë së shtypit, duke siguruar që kërkimi i së vërtetës të vazhdojë të jetë një themel i demokracisë.
Me respekt,
15min – Letoni
AAP FactCheck – Australi
AFP – Francë
AkhbarMeter Media Observatory – Egjipt
Animal Político-El Sabueso – Meksikë
Annie Lab – Hong Kong
Aos Fatos – Brazil
Beam Reports – Sudan
BOOM – Indi
Check Your Fact – SHBA
Chequeado –Argjentinë
Civilnet.am – Armeni
Colombiacheck – Kolumbi
Congo Check – Kongo, RD e Kongos, Republika e Afrikës Qendrore
Doğruluk Payı – Turqi
Dubawa – Nigeri
Ecuador Chequea – Ekuador
Ellinika Hoaxes – Greqi
Estadão Verifica – Brazil
FactCheckHub – Nigeri
Fact-Check Cyprus – Qipro
FactCheck.org – SHBA
FactCheckNI –Irlandë e Veriut
Factcheck.Vlaanderen – Belgjikë
Factchequeado – SHBA
Factly – Indi
FactReview – Greqi
Factnameh – Iran
Faktisk.no – Norvegji
Faktograf – Kroaci
Fakt Yoxla – Azarbajxhan
Fatabyyano – Јоrdan
Full Fact – Mbretëri e Bashkuar
Greece Fact Check – Greqi
Gwara Media – Ukrainë
Internews Kosova KALLXO – Kosovë
Istinomer – Serbi
Källkritikbyrån – Suedi
KOMPAS.com – Indonezi
La Silla Vacía – Kolumbi
Lead Stories – SHBA
Les Surligneurs – Francë
Lupa – Brazil
Mafindo – Indonezi
Mala Espina – Kili
MediaWise – SHBA
Metamorphosis – Maqedonia e Veriut
MyGoPen – Tajvan
Myth Detector – Gjeorgji
Newschecker – Indi
Newtral – Spanjë
Observador – Portugali
Open – Itali
Pagella Politica / Facta news – Itali
Polígrafo – Portugali
PolitiFact – SHBA
Pravda – Poloni
PressOne.PH – Filipine
Probe – Filipine
Rappler – Filipine
RMIT Lookout – Australi
Snopes – SHBA
Taiwan FactCheck Center – Tajvan
Tech4Peace – Irak
Telugu Post – Indi
The Stage Media-Liberia– Liberi
Tirto.id – Indonezi
The Journal FactCheck – Irlandë
The Logical Indian – Indi
VERA Files – Filipine
Verify – Siri

Lidhja e verifikimit të fakteve me censurën është e dëmshme sepse pretendime të tilla të rreme janë një nga forcat shtytëse pas ngacmimeve dhe sulmeve ndaj verifikuesve të fakteve, njoftoi EFCSN

Rrjeti Evropian për Standarde të Verifikimit të Fakteve (EFCSN) është i zhgënjyer nga vendimi i Meta-s për t’i dhënë fund programit të tij të verifikimit të fakteve duke filluar në SHBA, ndërsa dënon fuqishëm deklaratat e themeluesit të Meta-s që lidh kontrollin e fakteve me censurën, thuhet në reagimin e tyre ndaj njoftimit të Mark Zuckerberg se po i jep fund përdorimit të verifikimit të pavarur të fakteve në platformat e tij, duke filluar nga SHBA,
“Kjo duket më shumë si një lëvizje e motivuar politikisht e bërë në kontekstin e administratës së ardhshme të Donald Trump në Shtetet e Bashkuara sesa një vendim i bazuar në prova”, tha Clara Jimenez Cruz, presidente e EFCSN.
Rrjeti inkurajon Bashkimin Evropian që t’i rezistojë presionit politik dhe të mos e lejojë atë të minojë përpjekjet e tij për të trajtuar përhapjen e dezinformatave në platformat kryesore online. Siç theksojnë nga atje, verifikimi i fakteve nuk është censurë dhe e njëjta jep kontekst dhe fakte për çdo qytetar në bazë të të cilave më pas merr vendimin e tij. Kontrolli i fakteve është provuar të jetë efektiv në luftimin e dezinformatave.
“Të barazosh verifikimin e fakteve me censurën është një pretendim i rremë dhe keqdashës. Kontrolluesit e fakteve nuk “censurojnë” askënd. Anëtarët tanë hetojnë dhe publikojnë prova të pretendimeve potencialisht të rreme. Ka qenë gjithmonë vendimi i Metës se çfarë të bëjë me etiketën e kontrollit të fakteve për përmbajtjen, jo i yni”, thuhet në reagimin e FCSN-së.
Nga atje ata kujtojnë deklaratën e Zuckerberg, i cili tha: “Verifikuesit e fakteve ishin thjesht shumë të njëanshëm politikisht dhe humbën më shumë besim sesa krijuan”.
“Kjo është gënjeshtër. Kontrolluesit e fakteve udhëhiqen nga standardet më të larta gazetareske të raportimit të paanshëm, transparencës, integritetit dhe llogaridhënies, me organizata si EFCSN që mbështesin këto standarde nëpërmjet recensioneve të kryera në mënyrë të pavarur. Lidhja e verifikimit të fakteve me censurën është e dëmshme sepse pretendime të tilla të rreme janë një nga forcat shtytëse pas ngacmimeve dhe sulmeve ndaj kontrolluesve të fakteve. Për më tepër, këto akuza mund të përkeqësojnë një çështje tashmë të ndezur që prek kontrolluesit e fakteve në mbarë botën”, shtohet në deklaratë.
Ndërsa disa vende evropiane shkojnë drejt zgjedhjeve në vitin 2025, platformat që tërhiqen nga luftimi i lajmeve të rreme dhe dezinformatave lejojnë dhe madje ftojnë potencialisht ndërhyrje në zgjedhje, veçanërisht nga aktorët e huaj. BE-ja në veçanti duhet të qëndrojë e vendosur në zbatimin e ligjeve të veta, edhe përballë presionit nga vendet e tjera.
Çfarë thonë faktet (dhe Meta) për ndikimin e programit të kontrollit të fakteve
EFCSN thekson se njoftimi i Metës e barazon sistemin e shënimit të dezinformatave të verifikuara me censurën, duke thënë se “Programi i destinuar për informacion është kthyer shumë shpesh në një mjet censurimi”.
“Kjo është në fakt e kundërta e mënyrës se si funksionon sistemi i etiketimit. Raportimi i dezinformatave i lejon përdoruesit të marrin vendim të informuar se çfarë përmbajtje të ndajnë ose komentojnë”, thotë EFCSN.
Në fakt, shtohet aty, vetëm vitin e kaluar përpara zgjedhjeve parlamentare të BE-së, Meta vuri në dukje efektivitetin e sistemit të tij të etiketimit, duke thënë: “Ndërmjet korrikut dhe dhjetorit 2023, për shembull, mbi 68 milionë përmbajtje të shikuara në BE në Facebook dhe Instagram kishin shenja kontrolli faktesh. Kur vendoset etiketë e kontrollit të fakteve, 95% e njerëzve nuk klikojnë për ta parë atë.”
Meta gjithashtu e ka festuar më parë Programin e saj të verifikimit të fakteve nga papa e tretë si të suksesshëm dhe të dobishëm për përdoruesit, duke deklaruar, “Ne e dimë se ky program funksionon dhe njerëzit shohin vlerë në etiketat paralajmëruese që shfaqim në përmbajtje pasi faktet e partnerit të kontrollit të fakteve do ta vlerësojë”.
Në njoftimin e fundit, themeluesi i Metës aludon për “shumë gabime dhe shumë censurë”; por Raporti i fundit i Transparencës i Metës nga DSA tregon se gabimet në përmbajtjen e verifikuar prekën vetëm 3.15 përqind të totalit të ankesave të degradimit në Facebook.
Për më tepër, EFCSN thekson se modeli i Shënimeve të Komunitetit i propozuar si një alternativë ndaj Programit të Kontrollit të Fakteve nga Pala e Tretë ka gjithashtu dobësi.
“Vërejtjet e komunitetit mund të jenë më të dobishmet për t’iu kundërvënë pretendimeve të rreme kur ato bazohen në ekspertizën e duhur dhe punën e verifikimit të fakteve. Në kontekstin e zgjedhjeve të vitit 2024 në SHBA, Poynter raportoi se Vërejtjet e komunitetit të X kishin në rastin më të mirë një efekt jashtëzakonisht margjinal në luftimin e dezinformimit zgjedhor. Nga një hetim tjetër, organizata anëtare EFCSN. Science Feedback zbuluan se shumica e përmbajtjes në X (ish Twitter) që kontrolluesit e fakteve zbuluan se ishin të rreme ose mashtruese nuk kishin shenja të dukshme se ishin moderuar”, thuhet në njoftimin e EFCSN-së.
Rrjeti Evropian për Standardet e Kontrollit të Fakteve është një shoqatë e organizatave që kontrollojnë faktet e përkushtuara ndaj standardeve të pavarësisë, transparencës dhe cilësisë gazetareske të përcaktuara në Kodin Evropian të Standardeve për Organizatat e Pavarura të Kontrollit të Fakteve. Me mbi 50 anëtarë të konfirmuar në të gjithë Evropën, EFCSN është zëri i verifikuesve evropianë të fakteve. Fondacioni Metamorfosis është një nga themeluesit dhe një anëtar i EFCSN që përmbush plotësisht standardet e përcaktuara.

Kontribut i Metamorfozis, Agjencisë së Lajmeve Meta.mk, Portalb-it dhe Vërtetmatës-it në ndryshimet e propozuara të Ligjit për Mediat Për të mbajtur një diskutim konstruktiv dhe për të marrë pjesë në procesin konsultativ, e duke marrë parasysh përvojën dhe punën e Fondacionit Metamorfozis, Agjencisë së Lajmeve Meta.mk, Portalb-it dhe Vërtetmatës-it, brenda afatit të paraparë, përmes ENER-it […]
The post Komente për ndryshimet e propozuara të Ligjit për Mediat first appeared on Metamorphosis.

Megafon është një ngjarje ndërkombëtare vjetore e organizuar nga TechSoup Global si një hapësirë për diskutime dhe mësim për të stimuluar ide të reja midis aktivistëve, grupeve të veprimit dhe OJQ-ve nga Evropa Qendrore dhe Lindore, Azia Qendrore dhe Kaukazi që punojnë në fushën e ndërtimit të narrativeve pozitive dhe parandalimit të dezinformatave. Këtë vit, […]
The post Megafon: konferencë vjetore për aktivistët dhe organizatat e shoqërisë civile first appeared on Metamorphosis.