Author: Фондација Метаморфозис

Fondacioni Metamorfozis punon në mënyrë aktive për të forcuar kapacitetet e organizatave të shoqërisë civile për sigurinë kibernetike në mbështetjen e anëtarëve të tyre, veçanërisht të grupeve të cenueshme, për ta rritur rezistencën e tyre ndaj kërcënimeve kibernetike dhe për të praktikuar higjienën e rregullt kibernetike.
Në kuadër të aktiviteteve për përmirësimin e njohurive në fushën e sigurisë kibernetike, dhe në kuadër të projektit “MburojaKibernetike: Qytetarë të Fuqizuar për Rezistencë Kibernetike”, Fondacioni Metamorfozis planifikon dy trajnime njëditore për përfaqësuesit e organizatave të shoqërisë civile dhe aktivistët qytetarë.
Trajnimi i parë do të mbahet më 9 prill të vitit 2025, ndërsa trajnimi i dytë do të mbahet më 7 maj të vitit 2025. Të dy trajnimet do të mbahen në Shkup, në zyrat e Fondacionit Metamorfozis. Për pjesëmarrësit që vijnë nga jashtë Shkupit do të mbulohen shpenzimet e udhëtimit në shumën e biletës kthyese të autobusit.
Trajnimi do të përfshijë këshilla praktike për krijimin dhe menaxhimin e fjalëkalimeve të forta, rëndësinë e autentifikimit me dy faktorë (2FA), si të njihen sulmet “phishing” dhe softuerët keqdashës (malware), përdorimin e sigurt të rrjeteve publike Wi-Fi, si dhe rekomandime për mbrojtjen e të dhënave personale në rrjetet sociale. Përveç kësaj, do të diskutohet për rreziqet e përdorimit të aplikacioneve dhe linqeve të pasigurta, rëndësinë e përditësimit të rregullt të softuerit dhe përdorimin e zgjidhjeve antivirus. Trajnimi synon t’ forcojë shprehitë digjitale të pjesëmarrësve dhe t’i mbrojë ata nga kërcënimet e mundshme kibernetike në përdorimin e tyre të përditshëm të internetit.
Organizatat që do të jenë pjesë e trajnimeve do të kenë mundësinë të aplikojnë për mentorim për të hartuar plane të personalizuara të sigurisë digjitale, në mënyrë që të forcojnë kapacitetet e tyre dhe të nxisin efektin e forcimit të rezistencës kolektive ndaj kërcënimeve kibernetike përmes këtyre aktivistëve të fuqizuar.
Formulari për aplikim është në dispozicion në linkun në vijim.
Aplikimi për pjesëmarrësit është i hapur deri më 1 prill të vitit 2025.

Projekti “MburojaKibernetike: Qytetarë të Fuqizuar për Rezistencë Kibernetike” mbështetet nga një grant nga Ndërhyrja Kombëtare e Projektit Rajonal “SMART Balkans – Shoqëria Civile për një Ballkan Perëndimor të Lidhur” i zbatuar nga Qendra për Promovimin e Shoqërisë Civile (CPCD), dhe i mbështetur financiarisht nga Ministria e Punëve të Jashtme të Mbretërisë së Norvegjisë.

Reklamat online duhet të kenë të ashtuquajtura gjurmë (digjitale), në mënyrë që të mund të gjurmohet se kush paguan për ato reklama, për ose kundër kujt janë të dedikuara. Gjurmët e këtilla nga reklamat jo vetëm që duhet të përmbajnë sa më shumë informacion dhe detaje të jetë e mundur, por gjithashtu duhet të grumbullohen në skedarë të përshtatshëm në mënyrë që të ketë transparencë më të madhe dhe të mund të gjurmohen më lehtë. Këto ishin disa nga konkluzionet që Dr. Magnus Oman, Këshilltar i lartë për financa politike në Fondacionin Ndërkombëtar për Sisteme Zgjedhore (IFES), i ndau në brifingun e sotëm me gazetarët në Shkup, të organizuar nga Fondacioni Metamorfozis dhe IFES, në kuadër të projektit “Paratë, Mediat dhe Zgjedhjet në Maqedoninë e Veriut”. Dr. Oman dha një perspektivë krahasuese mbi reklamimin politik në mbarë botën, si dhe disa nga praktikat më të mira, duke thënë:
– Financimi online me pagesë, siç pritej, përfaqëson pjesën më të madhe të financimit politik gjatë zgjedhjeve. Për shembull, vetëm në dy muajt e fundit të zgjedhjeve presidenciale të vitit të kaluar në SHBA, janë shpenzuar 700 milionë dollarë vetëm për Meta dhe Google, nga gjithsej 1,2 miliardë dollarë që janë shpenzuar për reklamim online gjatë fushatës.
Dr. Magnus Oman (Foto: arkivi personal)
Dr. Oman theksoi se nuk duhet të merret si shembull vetëm një vend dhe të kopjohet tërësisht sistemi, Ligji për Raportimin Financiar, aq më tepër për shkak se, sipas tij, një pjesë e madhe e kornizave rregullatore dhe ligjeve nuk janë në hap me mënyrat e reja të reklamimit politik. Këtu ai veçoi shembullin e Donald Trump-it, i cili ndau më pak fonde për reklamim politike gjatë zgjedhjeve presidenciale dhe u fokusua më shumë tek influencuesit dhe komentuesit në internet.
Pikërisht për këtë foli edhe Emilija Petreska Kamenjarova nga Agjencia për Shërbime Audio dhe Audiovizuale Mediatike në panelin e javës së kaluar. Ajo vuri në dukje se rregullativa mediatike i mbulon influencuesit që ndajnë video në platformat online me qëllim të informimit, argëtimit ose edukimit të përdoruesve dhe në këtë mënyrë ata realizojnë përfitim ekonomik. E me rregulloren e re që Agjencia duhet ta miratojë këtë vit, do të saktësohen kriteret për atë se cilët influencues do t’i nënshtrohen rregullimit ligjor.
“Mjafton që reklamimi online të përmendet në Kodin [Zgjedhor]”, thotë Dr. Oman, që do të ofronte mbikëqyrje adekuate dhe kështu do t’u jepte komisioneve rregullatore mundësinë për të sqaruar se cila do të ishte mënyra e paraqitjes dhe raportimit për fondet e reklamimit online, çfarë do të konsiderohej reklamim politik online, e çfarë jo.
Ai gjithashtu thekson se nuk janë vetëm “shtetet”, gjegjësisht subjektet politike, që janë të detyruara të jenë maksimalisht transparente për financimin e reklamave, por edhe vetë platformat dhe reklamuesit ku vendosen këto reklama. Me fjalë të tjera, sa fonde kanë ndarë kandidatët, sa dhe nga kush kanë marrë platformat.
Ai thekson se rregulloret e BE-së vetëm tani do të duhet të harmonizohen midis vendeve anëtare, veçanërisht për shkak se ato vetë kanë ligje të ndryshme për reklamim politik. Kështu, do të
Monitorohet harmonizimi i të gjithave vendeve në mënyrë të veçantë, kurse Komisioni i BE-së do t’i monitorojë vendet kandidate si Maqedonia e Veriut.
Më pas, Dr. Oman ndau edhe disa praktika të mira që ia vlen të zbatohen. Disa herë u theksuan të ashtuquajturat gjurmë (digjitale) ose imprints, me të cilat që të mund të gjurmohet se kush sa paguan për ato reklama, për ose kundër kujt janë të dedikuara. Gjurmët e tilla do të mblidheshin në një lloj skedari, të ngjashëm me bibliotekat e reklamave të Meta dhe Google. “Political Advert Repository” (Depoja e reklamave politike) ose PADRE nga Afrika e Jugut u veçua si një shembull pozitiv që i ngjan një sistemi të tillë.
PADRE, në fakt është një nismë e Komisionit Zgjedhor të Afrikës së Jugut që synon të sistemojë reklamat politike online dhe digjitale në biblioteka lehtësisht të qasshme, që do ta rrisin transparencën e proceseve zgjedhore.
Foto: Pamje e kranit nga biblioteka e reklamave politike të Afrikës së Jugut, PADRE
Edhe pse, siç theksoi Dr. Oman dhe siç mund shihet nga vetë faqja e internetit, biblioteka është e zbrazët dhe pritet të mbushet së shpejti, qëllimi është që procesi të bëhet sa më i lehtë dhe i shpejtë. Ky është rekomandimi i dytë i praktikës së mirë që e ndau Dr. Oman. Ai konsideron se ky proces i raportimit për financimin e reklamave politike duhet të thjeshtohet në mënyrë që të mund të monitorohet.
Shembull i fundit që e prezantoi Dr. Oman është shtimi i një lloj kodi në vetë reklamat. Këto kode do të futeshin nën reklamë dhe do të mund të kontrolloheshin në skedar si PADRE. Ose, kode që do të kishin një link që do të çonte te bibliotekat ku do të ishte e mundur të shihej se kush qëndron pas reklamave dhe sa para janë paguar për to.

Marrë nga Vërtetmatësi

Kemi kënaqësinë t’ju informojmë se Fondacioni Ndërkombëtar për Sistemet Zgjedhore (IFES) në bashkëpunim me Metamorfozis organizon konferencën ndërkombëtare me temën “Klikimet, Paratë dhe Ndikimi: Rolet dhe Përgjegjësitë e Mediave Online në Zgjedhje” që do të mbahet më 4-5 mars 2025 në hotelin “Holiday Inn” në Shkup.
Kjo ngjarje dyditore do të mbledhë së bashku ekspertë dhe palë të interesuara për të diskutuar se si gjatë zgjedhjeve të forcohet transparenca dhe mbikëqyrja e reklamimit të paguar politik gjatë fushatës mediatike, duke përfshirë edhe në portalet online. Sesionet do të mbulojnë disa tema, duke përfshirë reklamimin e paguar politik, rolet institucionale dhe ndryshimin e kushteve në epokën dinamike digjitale; do të prezantohen praktikat e mira, zgjidhjet teknologjike dhe qasjet rregullatore për të siguruar transparencë, llogaridhënie dhe saktësi në mbikëqyrjen e portaleve në internet.
Konferenca organizohet në kuadër të projektit “Paratë, Mediat dhe Zgjedhjet në Maqedoninë e Veriut”, i mbështetur nga Ministria e Punëve të Jashtme, Komonuelthit dhe Zhvillimit (FCDO) e Qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar.

Internet i sigurt për të gjithë!

Bota digjitale sjell shumë mundësi, por edhe sfida. Në Ditën e Internetit të Sigurt, e potencojmë rëndësinë e shërbimeve digjitale dhe të drejtave tona!

Shikoni videon dhe mësoni sesi Ligji për Shërbimet Digjitale i BE-së (LSHD) e bën internetin më të sigurt për të gjithë, gjegjësisht se si rregullat e reja të Ligjit për Shërbimet Digjitale na mbrojnë në internet – nga transparenca e algoritmeve deri te lufta kundër dezinformatave.

Së bashku mund të krijojmë një internet më të mirë dhe më të sigurt!

Filloi rrethi i nëntë i matjes së hapjes së pushtetit ekzekutiv dhe legjislativ në katër vende të rajonit të Ballkanit Perëndimor, përkatësisht në Bosnjë dhe Hercegovinë, Maqedoninë e Veriut, Serbi dhe Mal të Zi, përmes Indeksit të Hapjes. Matja kryhet nga rrjeti ACTION SEE – Rrjeti për Përgjegjësi, Teknologji dhe Hapje të Institucioneve në Evropën Juglindore me mbështetjen e Fondit Kombëtar për Demokraci (NDI) përmes projektit ““Përdorimi i Teknologjisë për të Promovuar Përgjegjësinë dhe Transparencën e Institucioneve.”

Indeksi i hapjes është një tregues i përbërë që për tetë vjet me radhë e përcakton shkallën e hapjes së institucioneve shtetërore nga Ballkani Perëndimor ndaj qytetarëve dhe shoqërisë, dhe është krijuar për të përcaktuar se në çfarë mase qytetarët e Ballkanit Perëndimor marrin informacion të përshtatshëm dhe të kuptueshëm nga institucionet.
Për të matur shkallën e hapjes së institucioneve, partnerët e rrjetit ACTION SEE, duke ndjekur standardet dhe rekomandimet ndërkombëtare, si dhe shembujt e praktikave të mira, i monitorojnë institucionet sipas treguesve të veçantë sasiorë dhe cilësorë, si për shembull: qasja në informacione në ueb-faqet zyrtare të institucioneve, cilësia e kornizës ligjore për çështje të caktuara, burime të tjera të informimit të publikut, të dhëna të publikuara për punën e institucionit, prokurimet publike, informacione për shpenzimin e parave publike etj.
Në bazë të rrethit të tetë të matjeve që është kryer gjatë vitit 2024, u përgatitën publikimet “Vlerësimi i qeverisjes së mirë së pushtetit ekzekutiv në Maqedoninë e Veriut dhe në rajon përmes Indeksit të Hapjes” dhe “Vlerësimi i qeverisjes së mirë së pushtetit legjislativ në Maqedoninë e Veriut dhe në rajon përmes Indeksit të Hapjes” të cilat japin një pasqyrë të hapje së institucioneve të veçanta, dhe kanë rekomandime dhe hapa konkretë për përmirësimin e hapjes së tyre.

Projekti “Përdorimi i Teknologjisë për të Promovuar Përgjegjësinë dhe Transparencën e Institucioneve” zbatohet nga Qendra për Tranzicion Demokratik (Mali i Zi) në partneritet me Fondacionin për Internet dhe Shoqëri, “Metamorfozis”, Shoqatën Qytetare “Zashto ne” (Pse jo?) (Bosnjë dhe Hercegovinë) dhe Partnerët për Ndryshim Demokratik Serbi (Serbi), me mbështetjen financiare nga Fondi Kombëtar për Demokraci (NDI).

E nderuara Kryetare von der Leyen,
E nderuara Zëvendëskryetare Ekzekutive Ribera,
E nderuara Zëvendëskryetare Ekzekutive Virkkunen,

Ne, organizatat e shoqërisë civile, sindikatat dhe bizneset, e nënshkruara më poshtë, ju kërkojmë t’i rezistoni presionit politik nga kompanitë e mëdha teknologjike (Big Tech) dhe t’i jepni përparësi veprimeve të guximshme për të mbrojtur demokracinë dhe ekonominë tonë. Nëse BE-ja dëshiron të ruajë sovranitetin e saj, ajo nuk duhet të ndalojë ose dobësojë zbatimin e rregullave të saj.

Kemi vëzhguar me shqetësim në rritje se si drejtorët ekzekutivë të kompanive të mëdha teknologjike amerikane kanë ndërruar drejtimin për të lajkatuar me administratën e Presidentit Trump, pjesërisht për ta mobilizuar atë kundër rregullave të BE-së, si Ligji i Tregjeve Digjitale (LTD), politika e konkurrencës dhe Ligji i Shërbimeve Digjitale (LSHD)

Drejtori Ekezekutiv i Meta, Mark Zuckerberg, ka deklaruar publikisht se kompania do të kërkonte të punonte me Presidentin Trump për të minuar ligjet në BE, duke synuar drejtpërdrejt LSHD-në, por edhe zbatimin e politikës së konkurrencës. Në mënyrë të ngjashme, Drejtori Ekzekutiv i Apple, Tim Cook thuhet se i ka kërkuar drejtpërdrejt Trumpit që ta kursejë atë nga gjobat e vendosura nga BE-ja pas një hetimi për ndihmën shtetërore.

Ndjemë një ndjenjë lehtësie kur ju dëgjuam se mbeteni plotësisht të përkushtuar ndaj zbatimit të rreptë të LTD-së dhe LSHD-së dhe zbatimit të këtyre rregullave kudo ku kompanitë nuk i respektojnë ato plotësisht, pas raporteve të shtypit që sugjeronin se Komisioni po shqyrtonte ndalimin e hetimeve që janë në vazhdim e sipër.

Organizatat e nënshkruara më poshtë ritheksojnë në termat më të fortë të mundshëm se zbatimi i LTD-së, LSHD-së dhe politikës së konkurrencës është thelbësor për mbrojtjen e njerëzve nga abuzimet më të këqija në internet, për mbrojtjen e demokracive tona kundër ndërhyrjeve të huaja, për krijimin e mundësive për novatorët evropianë, për ruajtjen e pluralizmit mediatik, dhe për të kufizuar fuqinë e rrezikshme politike dhe të tregut që kanë sot korporatat e mëdha teknologjike. Ne ritheksojmë mbështetjen tonë për shërbimet e Komisionit që bëjnë punën e përditshme të zbatimit dhe ju bëjmë thirrje që të merrni vendime të guximshme duke u bazuar në vlerësimet e tyre.

Megjithatë, kjo kohë tregon më shumë se kurrë më parë se për të frenuar kompanitë e mëdha teknologjike, BE-ja gjithashtu duhet të investojë në teknologji që mundëson një sferë publike digjitale më të larmishme dhe të decentralizuar.

Ndërprerja e zbatimit do të nënkuptonte pranimin e humbjes në punën tuaj për ta bërë sferën digjitale të drejtë dhe të sigurt

Përpjekja e drejtorëve ekzekutiv të kompanive të mëdha teknologjike për të fituar favorin e administratës amerikane nuk është befasi. Në fakt, kompanitë e mëdha teknologjike kanë arritur dominimin e tyre të jashtëzakonshëm në treg pjesërisht duke përdorur fuqinë e tyre për të shmangur respektimin e ligjeve, si për shembull mbrojtjen e të dhënave dhe politikën e konkurrencës, në të kaluarën. Ata të gjithë kanë lobuar shumë kundër përdorimit të mjeteve të konkurrencës nga BE-ja dhe LTD-së që kur propozimi u diskutua fillimisht. Apple dhe Meta u përpoqën gjithashtu të bllokonin zbatimin e LTD-së me veprime ligjore kundër Komisionit duke vënë në dyshim statusin e tyre të mbrojtësit.

Tani drejtorët ekzekutivë të kompanive të mëdha teknologjike po kërkojnë të mobilizojnë administratën e Presidentit Trump për të mbrojtur aftësinë e tyre për të shfrytëzuar përdoruesit dhe bizneset që varen prej tyre, duke përfshirë zhvilluesit e aplikacioneve, botuesit, reklamuesit dhe të tjerët, të gjitha këto duke vazhduar të ngulfatin konkurrentët e mundshëm. Ky shfrytëzim jo vetëm që ka krijuar një ekonomi të padrejtë digjitale; ka ndikuar drejtpërdrejt në dinamizmin dhe pluralizmin e ekonomisë evropiane.

Ri-futja e konkurrencës, drejtësisë dhe zgjedhjes në tregun digjital do të jetë edhe ashtu një detyrë e vështirë. Nëse ndalojmë ose dobësojmë zbatimin, rrezikojmë ta bëjmë të pamundur.

Evropa nuk duhet të maltretohet nga njerëz si Musk dhe Trump për ta dobësuar zbatimin e LSHD-së dhe LTD-së së saj

Në të njëjtën kohë, veprimet e ndërmarra nga X dhe Meta janë një kujtesë e fortë se sa e cenueshme është Evropa në varësinë tonë nga platformat më të mëdha online.

X në veçanti ka shkelur detyrimet e tij sipas LSHD-së për disa kohë, siç nënvizohet nga vetë gjetjet paraprake të Komisionit. Mënyra se si Musk dhe aleatët e tij oligarkë e përdorin platformën për propagandë politike antidemokratike, gënjeshtra dhe ngacmime të synuara, është një kërcënim serioz për demokracinë dhe diskursin tonë politik në Evropë. Ne jemi thellësisht të shqetësuar për fuqinë që ata e përdorin tani përmes makinës së manipulimit algoritmik që mbështet burimet e rrjetit social X.

Meta kohët e fundit njoftoi një ulje të madhe të qasjes së tyre të moderimit të përmbajtjeve në platformat e tyre. Ky ndryshim shfuqizon disa nga mbrojtjet më themelore të të drejtave të njeriut, duke lejuar shprehimisht shënjestrimin e komuniteteve të margjinalizuara dhe duke inkurajuar ekstremistët. Ndërsa këto ndryshime janë njoftuar se do të zbatohen fillimisht për përdoruesit amerikanë, Facebook, Instagram dhe Threads janë platforma globale. Përmbajtja në gjuhën angleze me bazë në SHBA në mënyrë të pashmangshme do të shihet dhe shpërndahet gjithashtu nga përdoruesit e Zonës Ekonomike Evropiane, dhe këta përdorues kanë shumë të ngjarë të përjetojnë pasojat e këtij degradimi të moderimit të përmbajtjeve. Me të drejtë do të pyesin se si i mbron ata LSHD-ja.

Tani është koha për të dyfishuar angazhimin për sovranitetin teknologjik të BE-së

Kjo nuk është një përplasje mes BE-së dhe SHBA-së, por më tepër një sulm nga kompanitë e mëdha teknologjike kundër të gjithë të tjerëve.

Kjo është arsyeja pse ju kërkojmë sot një lidership politik të guximshëm që jo vetëm do t’i rezistojë maltretimeve nga kompanitë e mëdha teknologjike, por edhe do t’i japë përparësi zbatimit të fortë të rregullores digjitale. Për më tepër, ju bëjmë thirrje që të investoni në një sferë digjitale të larmishme dhe të decentralizuar, e cila është pjesë e një bashkësie sovrane digjitale dhe që nuk zotërohet dhe qeveriset nga korporata teknologjike pronësore, pavarësisht se ku gjenden ato.

Me respekt,

‘NEVER AGAIN’ Association, Poloni,
Access Now, Globale
AlgorithmWatch, Gjermani
Aspiration, SHBA
Avaaz, Globale
Balanced Economy Project, Globale
Bürgerbewegung Finanzwende, Gjermani
Center for Countering Digital Hate, SHBA/MB
Corporate Europe Observatory, BE
Commons Network, Holandë
Cryptee, Estoni
Danes je nov dan, Slloveni
Defend Democracy, Holandë/Belgjikë
Democracy Reporting International (DRI), Globale
Digital Action, Globale
Digitale Gesellschaft,
Zvicër Državljan D / Citizen D, Slloveni
EKŌ, SHBA
European Public Services Union (EPSU), BE
European Digital Rights (EDRi), BE
FEMNET, Gjermani
Germanwatch e.V., Gjermani
Goliathwatch, Gjermani
Gong, Kroaci
Homo Digitalis, Greqi
Irish Council for Civil Liberties, Irlandë
Lobbycontrol, Gjermani
Matrix.org Foundation, MB
Fondacioni Metamorfozis, Maqedonia e Veriut,
Nextcloud, Gjermani
Open Markets Institute, SHBA
Panoptykon Foundation, Poloni
People vs Big Tech, Globale
Politiscope, Kroaci
Rebalance Now, Gjermani
SHARE Foundation, Serbi
SOMO, Holandë
The Good Lobby, BE
The London Story, Belgium / Holandë
Transnational Institute (TNI), Holandë
Vrijschrift.org, Holandë
Xnet, Institute for Democratic Digitalisation, Spanjë

Sem Pauer, eksperti britanik për financimin e zgjedhjeve në brifing me gazetarë, të organizuar nga Fondacioni Metamorfozis dhe Fondacioni Ndërkombëtar për Sistemet Zgjedhore (IFES)/ FOTO:Portalb.mk

Eksperti britanik për financimin e zgjedhjeve, njëherazi ligjërues në Universitetin e Bristolit, Sem Pauer, sot në brifing me gazetarë, në Shkup, të organizuar nga Fondacioni Metamorfozis dhe Fondacioni Ndërkombëtar për Sistemet Zgjedhore (IFES), ka prezantuar gjetjet kryesore të projektit “Paratë, Mediat dhe Zgjedhjet në Maqedoninë e Veriut”, raporton Portalb.mk.
Eksperti Sem Pauer, ka zbuluar se financimi shtetëror i mediave gjatë një fushate nuk është plotësisht proporcional. Sipas tij, ka një mbikëqyrje të dobët rregulluese, në teori transparente, por jo edhe në praktikë.
“Në shumë fusha, Maqedonia e Veriut është në përputhje me standardet e BE-së. Por, jo edhe te rasti me financimin indirekt shtetëror nëpërmjet reklamave politike me pagesë. Financimi i mediave përmes fondeve shtetërore është e ngjashme me sistemet e vendeve si Butan, Kenia, Peru dhe Tajlanda”, sqaroi Pauer, duke veçuar shtetet ku është i ndaluar reklamimi: Brazili, Ishujt Komore dhe Zvicra, apo vendet si Spanja dhe Mbretëria e Bashkuar që sigurojnë termine papagesë për transmetim.
Për momentin në Maqedoninë e Veriut nuk ka një trup të veçantë për mbikëqyrjen e portaleve onlajn. Prandaj, Pauer konsideron se, nëse u japim mundësi njerëzve të sillen në mënyrë korruptive, nuk duhet të befasohemi kur bëhen të tillë.
“Ka shumë gjasa që fondet shtetërore të keqpërdoren nga politikanët në lidhje me portalet onlajn. Paratë janë thelbësore, por ato kanë fuqinë për të shtrembëruar demokracinë”, tha Pauer.
Eksperti Pauer, bazuar në gjetjet e tij, ka renditur 11-të rekomandime, në bazë të se cilave mëton rregullimin e transparencës së financimit të mediave në kohë të zgjedhjeve:

Të rishikohen kriteret e alokimit për marrjen e mbështetjes (direkte dhe indirekte) shtetërore, në mënyrë që ajo të jetë e lidhur me votat dhe vendet e siguruara në zgjedhjet e mëparshme, në përputhje me standardet e BE-së.
Të sigurohet në kohë shpërndarja e mjeteve dhe transparencë e metodologjisë së shpërndarjes së mjeteve, të caktohet organ përgjegjës për pagesën.
Për të parandaluar që partitë e etabluara politike të bëhen shumë dominuese, transmetimet zyrtare (offline dhe online) duhet të balancohen sipas modelit irlandez.
Caktoni një organ (me gjasë ASHMAA) për të monitoruar aktivitetin e portaleve onlajn dhe për të siguruar përputhjen me rregullat
Nuk duhet të ketë përgjegjësi të përbashkëta të mbikëqyrjes dhe secila organizatë në ekosistemin rregullator duhet të ketë një rol të përcaktuar në mbikëqyrjen e elementeve të financave zgjedhore/politike
Konsolidimi dhe harmonizimi i përgjegjësisë rregullatore ndërmjet ASHMAA, KSHPK, KSHZ dhe ESHR.
Ndërtimi i integritetit të procesit zgjedhor duke investuar në burimet e duhura në ekosistemin rregullator.
Rekomandimi për ndërtimin e transparencës në sistemin politik të Maqedonisë së Veriut dhe vënien në dispozicion të pagesave të shpenzimeve zgjedhore në formën e një baze të dhënash të kërkueshme lehtësisht dhe në kohë
Në afat të gjatë, zbatoni një formë të mandateve specifike gjinore për mënyrën se si partitë përdorin fondet publike – qoftë duke mandatuar që një përqindje e caktuar t’i kushtohet promovimit të grave kandidate, duke kërkuar që një pjesë e fondeve të caktohen për promovim në kandidate gra, ose duke ofruar stimuj të përshtatshëm.
Ndryshimi i Kodit Zgjedhor për të ndaluar shprehimisht gjuhën e urrejtjes në reklamat politike me pagesë.
Futjen e dispozitave në Ligjin për Financimin e Partive Politike për të siguruar ndarje të drejtë të fondeve për fushata gjithëpërfshirëse.

Kujtojmë se, Fondacioni Metamorfozis ka hulumtuar fondet publike për fushatat zgjedhore në portalet onlajn. Hulumtimi ështër realizuar në 30 portale informative online të përzgjedhura, që paraqet mbi 10 përqind të numrit të përgjithshëm të uebfaqeve të paraqitura (251) në Komisionin Shtetëror të Zgjedhjeve për reklama politike me pagesë. Në periudhën nga 15 prilli deri më 10 maj të vitit 2024 monitorimit i janë nënshtruar gjithsej 13.645 tekste për zgjedhjet.​
Hulumtimi vërtetoi se shumica e portaleve të monitoruara kanë qenë të përqendruara te partitë/koalicionet kryesore parlamentare, ndërsa raportimi për partitë më të vogla ka qenë i kufizuar.
Konstatimet e hulumtimit tregojnë se sistemi i financimit të drejtpërdrejtë shtetëror të portaleve informative online mund të rishqyrtohet ose, nëse mbetet, duhet të prezantohen kritere të qarta dhe objektive në legjislacion që të mund të garantohet transparencë dhe llogaridhënie, si në përcaktimin e pranueshmërisë së portaleve informative online, ashtu edhe në përdorimin e parave shtetërore për reklama politike me pagesë.
Në hulumtim rekomandohet edhe përforcimi i standardeve profesionale për gazetarët përmes mbështetjes së siguruar për raportimin investigativ dhe analitik, pra përmes programeve të specializuara për trajnim për gazetarët për aftësi të avancuara investigative, udhëzime etike dhe praktika më të mira në gazetarinë investigative.

Më 16 janar 2025, në Shkup, në organizim të Fondacionit për Internet dhe Shoqëri – “Metamorfozis”, u mbajt punëtoria “Çfarë është dhe pse është i rëndësishëm Ligji për Shërbimet Digjitale i BE-së?”, dedikuar për organizatat e shoqërisë civile dhe mediat, e në kuadër të projektit “Integrimi i Ballkanit Perëndimor në tregun e vetëm digjital të BE-së”.

Foto: Meta.mkNë Ballkanin Perëndimor, harmonizimi me Ligjin për Shërbime Digjitale (Digital Services Act – DSA) të Bashkimit Evropian është faktor kyç për krijimin e një hapësire më të sigurt në internet. Vendet tashmë po punojnë për harmonizimin, kurse qeveritë, shoqëria civile dhe kompanitë e teknologjisë duhet të punojnë së bashku për të ndërtuar një qasje rajonale që i forcon të drejtat digjitale dhe i respekton vlerat demokratike.
Folëset, Dançe Danillovska-Bajdevska, drejtoreshë e programeve në Fondacionin Metamorfozis dhe Despina Kovaçevska, specialiste për monitorimin e mediave, dhanë një pasqyrë të Ligjit Evropian për Kushtet Digjitale, folën për rolin e tij në mbrojtjen e të drejtave themelore dhe luftën kundër gjuhës së urrejtjes dhe dezinformatave, por edhe për ndikimin e ligjit mbi organizatat e shoqërisë civile dhe mediat.

Foto: Meta.mk
Foto: Meta.mk

“Bëhet fjalë për një grup rregullash që i mbrojnë përdoruesit, e inkurajojnë përparimin demokratik dhe e forcojnë besimin në shërbimet digjitale. Me këtë ligj, Bashkimi Evropian vendos një standard global për një internet të drejtë dhe të sigurt për të gjithë. Sipas disa politikanëve në Bruksel, DSA do të sjellë rregull në ‘Perëndimin e Egër’ digjital. Prandaj, është e rëndësishme të kuptojmë se çfarë përmban ky ligj i BE-së”, theksuan folësit në punëtori. Në këtë ngjarje u prezantuan edhe gjetjet e analizës së ndikimit të Ligjit për Shërbime Digjitale të BE-së në kornizën ligjore në Maqedoninë e Veriut.
Sipas analizës, dokumenti më i rëndësishëm kombëtar që e sqaron përafrimin e legjislacionit kombëtar me rregulloret dhe politikat e BE-së është Programi Kombëtar për Miratimin e Legjislacionit të BE-së (NPAA).

Për pajtueshmërinë me DSA-në, megjithatë, do të nevojitet një punë e koordinuar e disa ministrive dhe harmonizimi i disa ligjeve maqedonase, siç janë Ligjit për Shërbime Audio dhe Audiovizuale Mediatike, për Mediat, për Komunikimet Elektronike, për Mbrojtjen e të Dhënave Personale, për Tregtinë Elektronike, për Parandalimin dhe Mbrojtjen nga Diskriminimi dhe shumë të tjera.
Projekti “Integrimi i Ballkanit Perëndimor në Tregun e Vetëm Digjital të BE-së” synon t’i avancojë standardet e të drejtave digjitale në rajonin e Ballkanit Perëndimor dhe të kontribuojë në integrimin e tij të suksesshëm në Tregun e Vetëm Digjital. Kjo iniciativë paraqet një përpjekje të përbashkët për t’u përballë me standardet e pabarabarta të të drejtave digjitale në vendet e Ballkanit Perëndimor përmes një qasjeje me përfshirje të më shumë palëve të interesuara për të arritur ndryshime domethënëse. Projekti financohet nga Fondacionet e Shoqërisë së Hapur – Ballkani Perëndimor, kurse zbatohet nga Partnerët Serbi (Serbi), Fondacioni Metamorfozis (Maqedoni e Veriut), “Zashto ne?” (Pse jo?) (Bosnje dhe Hercegovinë); OJQ 35 mm (Mali i Zi), “Women in Tech Kosovo” (Kosovë) dhe Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim (Shqipëri).